Ο υπερτουρισμός ορίζεται σε συγκεκριμένο τόπο και συγκεκριμένο χρόνο, ως ο αρνητικός αντίκτυπος στην αντιληπτή ποιότητα της ζωής των πολιτών, με την υπέρβαση των ορίων φυσικής, οικολογικής, κοινοτικής, οικονομικής, ψυχολογικής ή και πολιτικής κοινότητας.
Είναι πρόβλημα που εμφανίζεται σε συγκεκριμένα μέρη και συγκεκριμένο χρόνο και δεν επιλύεται φυσικά με αναγωγή στο σύνολο του πληθυσμού της χώρας, ώστε να συμπεραίνουμε ότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα φαινόμενο υπερτουρισμού. Δεν είναι απλά μία οικονομική υπόθεση, δημοσιονομικού ή ιδιωτικού οφέλους ή κόστους, αφορά άμεσα την ζωή όσων έχουν την ατυχία να είναι κάτοικοι της περιοχής που πλήττεται από το φαινόμενο, όχι μόνο κατά τον χρόνο που εμφανίζεται ο υπερτουρισμός αλλά συνολικά για τη ζωή τους.
Η νομοθεσία για τον Τουρισμό και για τις διάφορες τουριστικές υποδομές εμφανίστηκε με οργανωμένη μορφή με το Ν. 2160/1993, στο οποίο υπάρχει το πλαίσιο για την λειτουργία των τουριστικών επιχειρήσεων και ο σχεδιασμός των μελλοντικών εξελίξεων στον τομέα αυτό. Οι τουριστικές υποδομές βρίσκονται πάντοτε στο πλαίσιο των περιορισμών του Γενικού Πολεοδομικού Κανονισμού και των εκτός σχεδίου δόμησης ρυθμίσεων. Με το σύστημα αυτό η συγκέντρωση τουριστικών δραστηριοτήτων και ποιότητας της ζωής των κατοίκων τελούσε σε ένα έλεγχο του νομοθέτη, ώστε να παράγονται θετικές συνέργειες και για τις δύο κατηγορίες.
Σήμερα το φαινόμενο του υπερτουρισμού πλήττει μεγάλο αριθμό περιοχών, τόσο στα μεγάλα αστικά κέντρα όσο και στην περιφέρεια ιδιαίτερα την νησιωτική χώρα.
Ο αριθμός των κατ’ έτος επισκεπτών εκτοξεύθηκε από το 2016 όταν με το Ν. 4336/2015 εξαλείφθηκε κάθε περιορισμός αναφορικά με διάρκεια μίσθωσης. Με την ρύθμιση κάθε ακίνητο μπορεί έκτοτε να χρησιμοποιηθεί ως τουριστικό κατάλυμα, χωρίς να υπόκειται στους όρους και τους περιορισμούς της ισχύουσας νομοθεσίας για τα τουριστικά καταλύματα. Ο καθένας με το νόμο αυτό μπορεί να μισθώσει για οποιοδήποτε διάστημα από μία ημέρα ή περισσότερο οποιοδήποτε ακίνητο του χωρίς να απαιτείτε να λάβει κάποια προηγούμενη άδεια λειτουργίας και χρήσης του καταλύματος.
Δεν μπορούμε να απαντήσουμε με ασφάλεια εάν οι διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το Airbnb, επέβαλαν την νομοθετική αλλαγή ή η νομοθεσία προσαρμόστηκε σε μία ήδη τάση που είχε δημιουργηθεί.
Έκτοτε το ζήτημα της βραχυχρόνιας μίσθωσης αντιμετωπίστηκε από την πολιτεία ως φορολογικό ή φαινόμενο παραοικονομίας, στο πλαίσιο της οικονομίας του διαμοιρασμού ακινήτων. Από το 2017 και μετά το θέμα της βραχυχρόνιας μίσθωσης ανήκει αποκλειστικά στην αρμοδιότητα της ΑΑΔΕ.
Τα φαινόμενα υπερτουρισμού στη χώρα μας ιδιαίτερα από το έτος 2022 συνδέονται άμεσα με την κάθετη αύξηση του φαινόμενου των βραχυχρόνιων μισθώσεων σε οποιοδήποτε είδος ακινήτου.
Το φαινόμενο της βραχυχρόνιας μίσθωσης στα αστικά κέντρα δημιουργεί δύο εστίες δυσλειτουργίας. Αφενός σε πολεοδομικό επίπεδο, αφού σύμφωνα με την 662/2024 απόφαση του ΣτΕ τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης ελέγχονται από το ΣτΕ ως άτυπη τουριστική συγκέντρωση αλλά δεν υπόκεινται στους περιορισμούς των διαταγμάτων και εν γένει της θεσμικής χωροθέτησης τουριστικών εγκαταστάσεων ….. και δύναται να λειτουργήσουν σε όλες τις περιοχές όπου επιτρέπεται η κατοικία…! Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι σε μία περιοχή της Αθήνας μπορεί να απαγορεύεται, λόγω κορεσμού, η λειτουργία ξενοδοχειακού ή μη ξενοδοχειακού καταλύματος ή να ορίζονται όρια, π.χ. 20 κλινών, επιτρέπεται όμως η μετατροπή μιας ολόκληρης πολυκατοικίας στην ίδια περιοχή σε κατάλυμα βραχυχρόνιας μίσθωσης 100 ή περισσότερων κλινών.
Αφετέρου σε επίπεδο συγκατοίκων της ίδιας πολυκατοικίας, αφού καταργείται ουσιαστικά ο κανονισμός λειτουργίας που αποτελούσε τη συμφωνία των ιδιοκτητών για την συγκατοίκηση στο ίδιο κτίριο.
Στη Διαύγεια έχει αναρτηθεί πρόσφατα σχέδιο νόμου του Υπουργείου Τουρισμού, το οποίο αποτελεί μία θετική προσπάθεια να εκσυγχρονιστεί ο νόμος 2160/1993. Το ά μέρος του αφορά τις προδιαγραφές ακινήτων βραχυχρόνιας μίσθωσης. Δεν περιέχει καμία διάταξη που να αφορά την σχέση υπερτουρισμού βραχυχρόνιας μίσθωσης και τις συνέπειες στους κατοίκους. Ακόμη όμως και για τις νέες προδιαγραφές, τις οποίες προβλέπει το σ.ν., ερωτάται ποιος μηχανισμός θα ελέγξει έναν αριθμό 150.000 κλινών στην Αττική για την εφαρμογή των προδιαγραφών;
Ο υπερτουρισμός σε μεγάλο αριθμό περιοχών της χώρας επιβαρύνει όλες τις παραμέτρους ποιότητα ζωής των κατοίκων, αντίθετα από όσα ορίζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού. Επίσης, δεν έχει θετική επίδραση στα δημοσιονομικά έσοδα, με τη συνεχή αύξηση του ελλείμματος εμπορικών συναλλαγών και με την μείωση εσόδου ανά επισκέπτη κάθε χρόνο.
Τέλος δε, οδηγεί σε ένα αρνητικό τουριστικό προϊόν, χαμηλής αξίας και ποιότητας, ως αντιπροσωπευτικό της χώρας, το οποίο θα βλάψει τελικά όλο τον χώρο των τουριστικών υπηρεσιών και την Ελλάδα ως υψηλών προδιαγραφών τουριστικό προορισμό.
Η Οικονομία του Διαμοιρασμού είναι ισχυρή πλέον παρέμβαση στους κανόνες της οικονομίας και των επιχειρήσεων και έχει αυξανόμενη δυναμική. Με την ανάπτυξή της πολλαπλασιάζονται και οι παθογένειες αυτού του είδους των συναλλαγών.
Απαιτείται ρυθμιστικό πλαίσιο για τον έλεγχό τους. Στα τουριστικά καταλύματα βραχυπρόθεσμης μίσθωσης η εξίσωσή τους με την κατοικία, απέκλεισε κάθε έλεγχο, στο όνομα ενός πληθοσυμμετοχικού καπιταλισμού («crowd based capitalism»), που ήδη δείχνει το άσχημο πρόσωπό του.
