Για πολλά χρόνια η ΔΕΘ σηματοδοτεί την έναρξη νέας περιόδου στην πολιτική ζωή της χώρας. Μια έκθεση που τα τελευταία 7-8 χρόνια με την καθιέρωση των τιμώμενων χωρών (φέτος η Γερμανία) συμβάλλει στην προσπάθεια εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας.
Το πολιτικό σκηνικό, όπως διαμορφώθηκε μετά τις ευρωεκλογές του Ιουνίου – και επιβεβαιώνεται από τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις- αποτελεί μια πρώτης τάξης ευκαιρία για το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων να τοποθετηθούν και να καταθέσουν τις προγραμματικές προτάσεις τους για το μέλλον της χώρας. Ωστόσο αυτό που παρατηρείται είναι το έλλειμμα ενός στρατηγικού αφηγήματος – σχεδίου που θα συνέβαλε στην αντιμετώπιση των χρόνιων παθογενειών και των νέων προκλήσεων που προκαλούν η πολιτική ρευστότητα στην Ευρώπη (βλ. αποτελέσματα εκλογών σε Γαλλία και Γερμανία), οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή μας και η κλιματική αλλαγή.
Η κυβερνητική πλευρά αναζητεί το κατάλληλο μίγμα μέτρων - παροχών που θα αντιστρέψει το κλίμα αμφισβήτησης της διαχειριστικής επάρκειας της, ενώ ταυτόχρονα επικεντρώνεται σε μια δυσνόητη προσπάθεια επικοινωνιακής ωραιοποίησης της κατάστασης. Όσον αφορά την αντιπολίτευση, προσωπικές ατζέντες και εσωκομματικές αντιπαραθέσεις δεν αφήνουν περιθώρια σοβαρής συζήτησης, ενδελεχούς ανάλυσης και κατάθεσης προτάσεων άμεσου και μεσομακροπρόθεσμου ορίζοντα.
Η εικόνα στην οικονομία παραμένει διττή, φαινόμενο που παρατηρείται εδώ και αρκετούς μήνες. Στα θετικά, ο ρυθμός μεγέθυνσης είναι σημαντικά μεγαλύτερος του ευρωπαϊκού μέσου όρου, η ανεργία μειώνεται, οι εξαγωγές αυξάνονται, ενώ ο πληθωρισμός επηρεάζει θετικά τα φορολογικά έσοδα και το δημόσιο χρέος. Από την άλλη οι μισθοί και το διαθέσιμο εισόδημα ειδικά σε όρους αγοραστικής δύναμης παραμένουν από τα χαμηλότερα στο σύνολο της Ευρωζώνης, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών προκαλεί εκ νέου ανησυχίες, οι επενδύσεις δεν επιταχύνονται με ρυθμό ικανοποιητικό προκειμένου να καλυφθεί το κενό με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Σε κοινωνικό επίπεδο σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ καταγράφονται υψηλά ποσοστά δυσαρέσκειας για μια σειρά ζητήματα όπως το κόστος στέγασης, η προστασία του περιβάλλοντος, το εκπαιδευτικό σύστημα, τα δημόσια μέσα μεταφοράς. Οι δείκτες κοινωνικής βιωσιμότητας δείχνουν επιδείνωση των αντίστοιχων συνθηκών την τελευταία τριετία, με τη θέση των πιο ευάλωτων νοικοκυριών να επιδεινώνεται και το χάσμα του εισοδήματος μεταξύ φτωχών και πλούσιων να διευρύνεται. Παράλληλα οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής κάνουν πιο έντονη την παρουσία τους και προκαλούν ανησυχίες σχετικά με το βαθμό ετοιμότητας του συνόλου των εμπλεκομένων φορέων και την επάρκεια - ανθεκτικότητα των υπαρχουσών υποδομών.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω κρίνεται ως επιβεβλημένη η αλλαγή της προσέγγισης επί των κρίσιμων θεμάτων του σήμερα και του αύριο. Η επικρατούσα στάση περί βελτίωσης της διαχειριστικής αποτελεσματικότητας, ναι μεν είναι κρίσιμη και απαραίτητη αλλά δεν είναι επαρκής.
Για παράδειγμα, οι προτάσεις για την αντιμετώπιση της ακρίβειας δεν μπορεί να περιορίζονται στην μείωση ή/και στον μηδενισμό του ΦΠΑ επί συγκεκριμένων προϊόντων (χρήσιμο εργαλείο με μειωμένη επίδραση μακροπρόθεσμα) χωρίς την ίδια στιγμή να γίνεται λόγος για θεσμοθέτηση κανόνων τιμολόγησης για όλα τα ενδιάμεσα στάδια από την παραγωγή έως το ράφι ή/και για την αναγκαιότητα ενίσχυσης της πρωτογενούς παραγωγής και παράλληλης βελτίωσης της παραγωγικότητάς της.
Ή, να συζητείται το στεγαστικό πρόβλημα προτάσσοντας ενδεχόμενα φορολογικά κίνητρα αντί να δοθεί προτεραιότητα σε ένα πρόγραμμα κατασκευής κατοικιών, με έμφαση στα νέα ζευγάρια και στους χιλιάδες εργαζόμενους σε παιδεία, υγεία, σώματα ασφαλείας και άμυνας.
Είτε να συζητούμε για την ενίσχυση και διατήρηση υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η συσχέτιση με την αναβάθμιση και ισχυροποίηση των θεσμών και του κράτους δικαίου.
Δεν μπορεί να μην αντιλαμβανόμαστε ότι οι νέες συνθήκες που προκαλούνται από την κλιματική κρίση (πχ. λειψυδρία και διαχείριση υδάτινων πόρων) απαιτούν αναπροσαρμογές στις μεθόδους παραγωγής σε σημαντικούς κλάδους της οικονομίας και στις συμπεριφορικές συνήθειες της κοινωνίας.
Αρκετά άλλα παραδείγματα θα μπορούσαν να παρατεθούν που θα συνέβαλαν στην άποψη – θέση ότι χρειάζεται η χώρα να αλλάξει κατεύθυνση. Απαιτείται ένα συνολικό σχέδιο με αλλαγή πολιτικών, επαναπροσδιορισμό στόχων με βάση τις νέες συνθήκες, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τις προκλήσεις του μέλλοντος, με στόχους την συμπερίληψη, την κοινωνική δικαιοσύνη και την ευημερία.
Κάποιοι έχουν χαρακτηρίσει αυτήν την ανάγκη ως νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Κάποιοι σημειώνουν ότι πρέπει να αφήσουμε πίσω αρρωστημένες αντιλήψεις, (μικρο)συμφέροντα, αυταπάτες, βόλεμα με το μέτριο, δεισιδαιμονίες και συνωμοσιολογίες και να προτάξουμε τον ορθολογισμό. Σημασία πλέον έχει η ουσία όχι οι διαπιστώσεις και οι ετικέτες.
Προπάντων απαιτείται πολιτικό θάρρος. Ενδεχομένως να χρειάζεται να αναδειχθούν καινούριες δυνάμεις μέσω της ανανέωσης του πολιτικού προσωπικού. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αντιστρέψουμε το ρου της ιστορίας, να προχωρήσουμε με ρεαλισμό και όραμα αντί να αναλωνόμαστε σε έριδες, προσωπικές φιλοδοξίες και μεταγενέστερες αναλύσεις περί χαμένων ευκαιριών.
