Τέμπη, ΟΠΕΚΕΠΕ, Πυρκαγιές: Τί κοινό έχουν;

Στην υπόθεση των Τεμπών τραγικά σφάλματα, παραλείψεις και ανύπαρκτοι έλεγχοι του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα είχαν ως αποτέλεσμα 57 νεκρούς, νέους στην πλειοψηφία τους, συμπολίτες μας.

Ο ΟΠΕΚΕΠΕ, από την άλλη, μια προβληματική δομή με εμφανείς ελλείψεις στην οργάνωση και λειτουργία της, μετατράπηκε σε πλυντήριο, με αποτέλεσμα τον άγριο πλουτισμό ενός εσμού «ημετέρων» και την επιβολή ενός μεγάλου προστίμου στα φορολογικά υποζύγια.

Οι πυρκαγιές απειλητικότατες, κατατρώγουν όχι μόνο ό,τι απέμεινε από τον δασικό πλούτο της χώρας, αλλά και σπίτια, επιχειρήσεις, κοινόχρηστους χώρους, ενώ ο ογκώδης και πανάκριβος μηχανισμός καταστολής για μια ακόμη φορά αποδεικνύεται ατελέσφορος.

Τι είναι κοινό σ’ αυτές τις τρεις καταστροφές που εκτείνεται πέραν των προφανών ή συναγόμενων ευθυνών των πολιτικών προσώπων;

• Η έλλειψη μακρο-μεσο- και βραχυπρόθεσμού σχεδιασμού. Τα σχέδια δράσης των φορέων έχουν μηδενική αξία, αφού αποτελούν μια γραφειοκρατική υποχρέωση. Άπαξ και κατατεθούν, ουδείς ασχολείται με την εφαρμογή τους.
• Ο υπερσυγκεντρωτισμός και η καταδίκη της Περιφέρειας και της αυτοδιοίκησης να μην μπορεί να αποφασίσει τα του οίκου της. Όλες οι κρίσμες αποφάσεις που αφορούν τον προϋπολογισμό, τις προσλήψεις και την ανάπτυξη λαμβάνονται από το κέντρο. Συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας (πχ. νησιωτικότητα) όχι μόνον δεν αξιοποιούνται σε μια ελληνοκεντρική στρατηγική αλλά οι μοναδικοί αυτοί τόποι κινδυνεύουν από την κλιματική αλλαγή και ποικίλες ομάδες συμφερόντων που εκμεταλλεύονται την ανύπαρκτη παρουσία του κράτους σ’ αυτούς.
• Η έλλειψη μηχανισμών ελέγχου και διαφάνειας, ιδίως του μεγάλου πλούτου, των ενδιάμεσων και των πολιτικών προσώπων. Ο εσωτερικός έλεγχος «σέρνεται», οι συστάσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου και της ΕΑΔΗΣΥ πέφτουν στο κενό, η αξιολόγηση περιορίζεται σ’ έναν βερμπαλισμό, η συνταγματική ασπίδα του άρθρου 86Σ λειτουργεί προστατευτικά για τους παραβάτες πολιτικούς, η απλούστευση διαδικασιών με τη συμμετοχή των πολιτών εξαντλείται στο gov.gr .
• Η ανηθικότητα και η χυδαιότητα που συχνά υποκαθιστά τους κανόνες της πολιτικής αντιπαράθεσης συναντά προ-νεωτερικές συμπεριφορές και πρακτικές που μετατρέπουν τη θεσμική τάξη σε εργαλείο κατίσχυσης του Ηγεμόνα. Η άμεση ή έμμεση υιοθέτηση και προβολή τέτοιων στάσεων και συμπεριφορών από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει ως αποτέλεσμα την καλλιέργεια μιθριδατισμού στους πολίτες όσον αφορά τις αξίες της Δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Στη θέση τους υπεισέρχονται οι ιδιότητες των προσώπων, ενώ η μεταξύ τους σύγκριση εξαντλείται, τις περισσότερες φορές, στην επικοινωνιακή τους ικανότητα. 

Εάν το μεταρρυθμιστικό ιδεώδες είναι διαρκώς επίκαιρο, σήμερα παίρνει χαρακτηριστικά κατηγορικής προσταγής. Μερικές πολύ βασικές συνισταμένες του:

• Απόλυτη προτεραιοποίηση της διοικητικής μεταρρύθμισης. Οι λειτουργικές και δομικές αλλαγές στις δημόσιες οργανώσεις  προϋποθέτουν τη δέσμευση (και την ευθύνη) του Πρωθυπουργού. Η μεταφορά της ευθύνης σ’ εναν υπουργό (συνήθως, των Εσωτερικών) ήταν, είναι και θα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.
• Επανασχεδιασμός της δομής της κυβέρνησης με απόλυτες προτεραιότητες στη δραστική μείωση του σχήματος (max 20 μέλη αντί των σημερινών 62) και δικτύωση μεταξύ κέντρου, περιφέρειας και ΟΤΑ με άμεση μεταφορά πεδίων πολιτικής που αφορούν την πολιτική προστασία, την πρωτοβάθμια υγεία και εκπαίδευση, καθώς και την ασφάλεια μαζί με φορολογική αποκέντρωση.
• Αποκοπή των συμφύσεων μεταξύ πολιτικής και διοίκησης όσον αφορά τις προσλήψεις προσωπικού, την εξέλιξη και την αξιολογησή του. Σε καμία επιτροπή κρίσεων δεν θα πρέπει να υπάρχει πλειοψηφία των κομματικών στελεχών, κάτι που ισχύει σήμερα (βλ. ν. 5062/2023). Ανοιχτή, δημόσια επιλογή των στελεχών των Ανεξαρτήτων Αρχών με αποσαφήνιση του κανονιστικού πεδίου δράσης τους.
• Άμεση λειτουργία των ελεγκτικών μηχανισμών με προληπτικό χαρακτήρα παντού με συνεχή απλούστευση διαδικασιών και εφαρμογή της Καλής Νομοθέτησης.  

Κρίσιμη παρατήρηση:

Οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι μια λίστα επιθυμιών ούτε εφαρμόζονται α λα καρτ. Δεν συντελούνται με μια πράξη, δια μιας. Η πολιτική οικονομία των μεταρρυθμίσεων υπακούει σε προτάγματα και κανόνες που την διαφοροποιούν από το «κάτι-σαν-μεταρρύθμιση» που ισχύει σήμερα. Έχει αδιάψευστους μάρτυρες του ίδιους τους πολίτες, την ανάπτυξη και την πρόοδο του τόπου.  

Η τελευταία εξαετής διακυβέρνηση δεν εφάρμοσε κρίσιμες λειτουργικές και οργανωτικές αλλαγές στο κράτος. Υποσχέθηκε πολλές, εξήγγειλε ορισμένες, εφάρμοσε ελάχιστες.   

Η διοικητική μεταρρύθμιση παραμένει, συνεπώς, ζητούμενη.