Καθημερινά εντείνονται οι φωνές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού για την απειλή που αποτελεί ο Τραμπ για τη Δημοκρατία. Ο πρώην Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκορ έφτασε στο ακραίο σημείο να παρομοιάσει τον Τραμπ με τον Χίτλερ, λέγοντας ότι η πολιτική τους είναι όμοια και αποσκοπεί στα ίδια αποτελέσματα.
Ο πυρήνας της πολιτικής του Τραμπ είναι οικονομικός και επιδιώκει, κατά τον ίδιο, να ενισχύσει την οικονομία της Αμερικής που ήδη έχει ξεπεραστεί από την Κίνα σε μέγεθος και δυναμική, και απειλείται δε από άλλες χώρες των BRICS.
Ως αντίπαλό του ο Τραμπ, παρότι εμφανίζεται να ορίζει χώρες με τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν μεγάλο έλλειμα εμπορικών συναλλαγών, στην πραγματικότητα ο αντίπαλός του είναι η οικονομική πολιτική των προκατόχων του από τον Τζ. Μπους και μετά, η πολιτική της παγκοσμιοποίησης με σκοπό την ενίσχυση της εθνικής οικονομίας των ΗΠΑ, τον περιορισμό των στρατιωτικών δαπανών (με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα τεράστια ποσά που η διακυβέρνηση Μπάιντεν ξόδεψε στην Ουκρανία) και η ενίσχυση των εσόδων του Αμερικανικού Δημοσίου.
Οι πλέον επιθετικοί αντίπαλοί του είναι οι πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες που στήριξαν την παγκοσμιοποίηση, με αποτέλεσμα την οικονομική μεγέθυνση επιχειρηματιών σε επίπεδα που ξεπέρασαν την οικονομία αρκετών μικρών κρατών.
Εάν παραδεχθεί κανείς ότι οι ανωτέρω δύο πολιτικές είναι το διακύβευμα της σύγκρουσης την οποία παρακολουθούμε στις 100 πρώτες μέρες της διοίκησης Τραμπ, δυσκολεύομαι να διακρίνω την έννοια «Δημοκρατία» είτε ως επικρατούσα είτε ως απειλούμενη.
Οι οικονομικές πολιτικές που επικράτησαν τις τελευταίες δεκαετίες στο λεγόμενο Δυτικό κόσμο, με κύριους διαμορφωτές την ΕΕ και τις ΗΠΑ, θεωρούν αυτονόητο ότι κατέχουν, εξ ορισμού και αναμφισβήτητα το προνόμιο της δημοκρατικής διακυβέρνησης, έναντι των ανεξάρτητων εθνικών κρατών, της Κίνας, της Ρωσίας, της Ινδίας κ.α. που αποκαλούνται τουλάχιστον αυταρχικές.
Η χώρα μας είναι η κοιτίδα της Δημοκρατίας, και η γλώσσα μας η μόνη που έχει τη δυνατότητα εννοιολογικά και τελολογικά να ερμηνεύσει ουσιαστικά την έννοια «Δημοκρατία».
Το Κράτος του Δήμου, δηλαδή η εξουσία των πολιτών οι οποίοι αποτελούν ενιαία εθνική ομάδα, με κοινή γλώσσα, ιστορία, πολιτισμό και παράδοση. Το σύστημα του Κράτους του Δήμου, το οποίο ξεκίνησε ως άμεση εξουσία των πολιτών επί των Κυβερνώντων (άμεση Δημοκρατία), εξελίχθηκε σταδιακά μέσα από πολλές περιπέτειες στην «αντιπροσωπευτική Δημοκρατία», όπου η λαϊκή κυριαρχία εκφράζεται μέσω των αντιπροσώπων που εκλέγονται με δημόσιες διαφανείς και αναλογικές διαδικασίες.
Εάν λοιπόν προσεγγίσουμε λίγο προσεκτικότερα την οικονομική πολιτική μέχρι τώρα των δύο ομάδων κρατών της Ε.Ε. και της ομάδας της παγκοσμιοποίησης, που αποτελούν επάλληλους κύκλους, είναι πράγματι δύσκολο να διακρίνουμε το κράτος του Δήμου, λόγω της άνισης ανάπτυξης της οικονομικής εξουσίας η οποία συνιστά ακραία μορφή αυταρχικότητας σε βάρος σημαντικών τμημάτων της κοινωνίας κάθε κράτους, ειδικότερα δε:
Αν κοιτάξουμε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και την εκχώρηση κυρίαρχων δικαιωμάτων (του Δήμου) στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διερωτώμαι εν ονόματι ποιου ασκούνται οι εξουσίες αυτές; Πια αντιπροσωπευτικότητα υπάρχει; Ποιος είναι ο αντιπροσωπευόμενος και ποιος ο αντιπρόσωπός του;
Οι εξελίξεις στην Ελλάδα από το 2010 περιέχουν άμεσα και ξεκάθαρα την απάντηση. Η μεταφορά κυριαρχίας από τον Δήμο στους μηχανισμούς που δεν λογοδοτούν τείνει να αμβλύνει υπέρμετρα την έννοια του κράτους ως ενιαίου συνόλου πολιτών, φορείς εξουσίας, που ασκείται από τους αντιπροσώπους του. Είναι προφανές ότι ο σύνδεσμος αυτός, Δήμου και κυριαρχίας, έχει αντικατασταθεί από τον σύνδεσμο οικονομικής κυριαρχίας και μηχανισμών.
Ο Democracy Index 20241, καταγράφει μια παγκόσμια σημαντική υποχώρηση της Δημοκρατίας κατά το διάστημα 2008-2024. Η Ελλάδα κατατάσσεται το 2024 στην 25η θέση, οριακά στην κατηγορία πλήρης Δημοκρατία, αφού έχασε από το 2023 πέντε θέσεις. Ενώ Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Κύπρος και Μάλτα βρίσκονται το 2024 κάτω από το όριο της πλήρους Δημοκρατίας και κατατάσσονται στις flawed Δημοκρατίες (προβληματικές Δημοκρατίες).
Η σχέση της υποβάθμισης των χωρών του ευρώ στο νότο με την ποιότητα της Δημοκρατίας είναι προφανής, με κύρια κοινά χαρακτηριστικά την κακή λειτουργία της κυβέρνησης και του πολιτικού πολιτισμού.
Η αθρόα χρηματοδότηση της Ουκρανίας με δημόσιους πόρους της και η λήψη μέτρων κατά τη Ρωσίας έγινε εν ονόματι του κινδύνου που αποτελεί η Ρωσία κατά της Ευρώπης. Ποιοι αποφάσισαν ότι η Ρωσία αποτελεί απειλή για τη χώρα μας; Οι πολίτες αυτής της χώρας δεν ρωτήθηκαν, το κυριαρχικό δικαίωμα ασκήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην βάση ποιας άραγε αντιπροσωπευτικής εξουσίας;
Οι Έλληνες πολίτες, τουλάχιστον, βίωσαν ως απειλή την διακοπή των σχέσεων με τη Ρωσία από την απώλεια του φτηνού φυσικού αερίου και πετρελαίου, των εξαγωγών στην Ρωσία και απώλεια Ρώσων επισκεπτών. Την απειλή δημιούργησαν αυτοί που αποφάσισαν για εμάς χωρίς εμάς.
Όπως προκύπτει από την έρευνα της Έτερον2 «Ακτινογραφία των ψηφοφόρων 2025», μόνο 33% των Ελλήνων υποστηρίζει την πολιτική υπέρ της Ουκρανίας, ενώ το 70% είναι αντίθετο προς την πολιτική αυτή και η πλειοψηφούσα άποψη είναι κατά και των δύο εμπόλεμων, δηλαδή κατά της εμπλοκής στον πόλεμο αυτό. Κάποτε η ιστορία θα αποκαλύψει τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα που στηρίζουν τις πολιτικές αυτές και ταυτόχρονα τους πολιτικούς που τις εφαρμόζουν εν ονόματι πάντα της προστασίας της Δημοκρατίας.
Ένα τελευταίο παράδειγμα προστασίας της Δημοκρατίας. Σε τι διαφέρουν ως προς την παραβίαση της ανεξαρτησίας των Πανεπιστημίων τα μέτρα Τραμπ από όσα λήφθηκαν στην Ελλάδα για την κατάργηση του ασύλου, της ελεύθερης παρέμβασης της αστυνομίας εντός του πανεπιστημιακού χώρου κλπ;
Να θυμίσουμε το βασικό σύνθημα του πρώην Πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου το 2010 που έλεγε ότι «έχουμε ανάγκη μιας παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης και την χρειαζόμαστε τώρα!» (“We need a world financial governance and we need it now!”).
Ποιοι άραγε την χρειαζόμαστε; Η απάντηση βρίσκεται σε όσα δεινά το Δ.Ν.Τ. επισώρευσε στην χώρα μας ως βασικός εκπρόσωπος της παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης!
Δεν αμφισβητείται ότι η Δημοκρατία πέρα από του θεσμούς θεμελιώνεται με την δικαιότερη διανομή του πλούτου. Αλλά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης βλέπουμε το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ πλούτου και φτώχειας να έχει ανοίξει όσο ποτέ στο παρελθόν.
Μπορεί οι πολιτικές Τραμπ να περιέχουν στοιχεία αντιδημοκρατικά σε πολλές περιπτώσεις και να παραβιάζει ατομικά δικαιώματα, δεν είναι όμως οι παγκοσμιοποιητές της οικονομίας οι κατάλληλοι για να υπερασπισθούν τη Δημοκρατία.
Oι λαοί, κάθε λαός στη χώρα του, θα πρέπει να προασπίσουν την πραγματική αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική Δημοκρατία με αναλογικότητα και μέτρο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων αρχίζοντας από τη δίκαιη διανομή του πλούτου και τη διαχείρισή του αποκλειστικά με κριτήριο το κοινό δημόσιο συμφέρον. Ιδιαίτερα η Ελλάδα ως μικρή χώρα, με την συμμετοχή της σε μεγάλες οικονομικές ενώσεις, από μικρή εκμηδενίζεται και οι πολίτες της καθίστανται οριστικά και πλήρως αδύναμοι να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους και την ζωή τους στην χώρα τους.
Η επάνοδος σε αρκετά από τα χαρακτηριστικά της Δημοκρατίας πριν την καταστροφική μνημονιακή περίοδο είναι πιθανό η απάντηση για καλύτερη Δημοκρατία. Όταν το ΔΝΤ συγχαίρει για την οικονομική πολιτική μας, και η Ελλάδα καθίσταται πρότυπο των πολιτικών του ΔΝΤ, κάποιο πρόβλημα υπάρχει.
(*) Ο Ευάγγελος Αποστολάκης είναι Βουλευτής Επικρατείας, Ναύαρχος εα, Επίτιμος ΑΓΕΕΘΑ, πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας
