Η κυβέρνηση δείχνει ότι αδημονεί να εκμεταλλευτεί τη «ρήτρα διαφυγής» για τις αμυντικές δαπάνες για να κάνει παροχές καθ’ οδόν προς τις εκλογές. Η σύνεση, ισχυρίζομαι, επιτάσσει το αντίθετο: Να μην γίνει χρήση της ρήτρας, η κυβέρνηση να δηλώσει ότι παραιτείται από αυτήν την ευχέρεια.
Εξηγούμαι:
Η ρήτρα διαφυγής προβλέπει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα υπολογίζει ένα μέρος των αμυντικών δαπανών κάθε κράτους μέλους της Ένωσης, στον λογιστικό προσδιορισμό του δημοσιονομικού του ελλείμματος, προκειμένου να διευκολύνει όσα κράτη δεν έκαναν παρά μικρές, μόνο, αμυντικές δαπάνες, να δανειστούν τώρα και να τις αυξήσουν, χωρίς να απομακρυνθούν από τα κριτήρια δημοσιονομικής σταθερότητας. Στην πραγματικότητα, είτε υπολογίζει είτε δεν υπολογίζει η Κομισιόν την αύξηση των δαπανών, του ελλείμματος και του χρέους κάθε κράτους, όλα αυτά θα τα υπολογίζουν οι αγορές και θα προσαυξάνουν τα επιτόκια δανεισμού.
Η ρήτρα διαφυγής και η εξ αυτής ευχέρεια μεγαλύτερων ελλειμμάτων, δεν υπηρετούν τα κράτη με αδύναμη δημοσιονομική θέση και μεγάλα χρέη. Εμφανίζεται ως διευκόλυνσή τους, αλλά στην πραγματικότητα είναι ώθηση στον δρόμο περαιτέρω υπερχρέωσης, με αύξηση των πληρωμών στους δανειστές τους και, συνεπώς, με περιορισμό των δαπανών κοινωνικού χαρακτήρα -για παιδεία, υγεία, πρόνοια. Ο κοινός δανεισμός θα εξομάλυνε, σε βάθος χρόνου, μια τέτοια, προβληματική κατάσταση. Γι΄ αυτό, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία διαφωνούν με τις ιδέες φον ντερ Λάιεν και αντιπροτείνουν οι αυξημένες αμυντικές δαπάνες να γίνουν κυρίως με κοινό δανεισμό και δωρεάν επιχορηγήσεις στα κράτη μέλη -με ένα νέο Ταμείο.
Στα αλήθεια, οι προτάσεις της Κομισιόν (α) για δανεισμό κατά μόνας των κρατών μελών και (β) για ρήτρα διαφυγής, είναι φτιαγμένες στα μέτρα των κρατών με ισχυρή δημοσιονομική θέση και έως τώρα μικρές αμυντικές δαπάνες, στα μέτρα, κυρίως, της Γερμανίας. Αφενός, αποκλείεται ο κοινός δανεισμός, όπως επιθυμούν τα κράτη του ευρωπαϊκού βορρά, που με πιστοληπτική αξιολόγηση ΑΑΑ μπορούν να βγουν στις αγορές και να δανειστούν με χαμηλά επιτόκια. Δεύτερον, διότι με τη ρήτρα διαφυγής, η Γερμανία μπορεί εύκολα να προσφέρει στις εθνικές επιχειρήσεις της άφθονες επιχορηγήσεις, που νοθεύουν τον ανταγωνισμό και διαλύουν κάθε έννοια ενιαίας αγοράς -δηλαδή, ό,τι καλύτερο έχει επιτύχει μέχρι σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό, δηλαδή, που είχε κάνει και με αφορμή την πανδημία covid-19.
Η Ελλάδα, κατεξοχήν υπερχρεωμένη χώρα, παραδόξως φέρεται ως αν δεν τη μέλλει να αυξήσει κι άλλο τα χρέη της και τις δαπάνες αποπληρωμής τους. Παραδόξως, ομού με τον νεοεκλεγμένο καγκελάριο Μερτς, η ελληνική κυβέρνηση δηλώνει ευτυχής με τις προτάσεις της Κομισιόν. Δεν φαίνεται να την απασχολεί η αύξηση του δημοσίου χρέους, ενώ την κάνει χαρούμενη η σκέψη ότι η ρήτρα διαφυγής θα της επιτρέψει να ανακοινώσει επιπλέον παροχές στο εκλογικό ακροατήριό της, χωρίς να έχουν αυξηθεί με υγιή τρόπο τα κρατικά έσοδα, χωρίς να έχει περιοριστεί η κρατική σπατάλη και χωρίς να έχει υπάρξει έγνοια για συλλογικές υποδομές που κατερειπώνονται -όπως στην υγεία και την εκπαίδευση.
Κατ’ ουσίαν, διεκδικεί την ευχέρεια στον παραλογισμό: Να μοιράζει παροχές με λεφτά που δεν θα είναι πραγματικά, αλλά προϊόν λογιστικών τεχνασμάτων –θυμίζοντας τα περιβόητα logistics, που τόσο κατέκρινε η κυβερνητική ηγεσία στο βαθύ παρελθόν. Αντί να κάνει πιο σφιχτή (για δικαιοσύνη ουδείς λόγος…) τη δημοσιονομική διαχείριση, τόσο όσο αυξάνονται δάνεια και δαπάνες για εξοπλισμούς, τυπικά την αφήνει αμετάβλητη και επί της ουσίας την κάνει πιο χαλαρή. Τόσο πιο χαλαρή, όσο περισσότερο αυξάνονται οι αμυντικές δαπάνες. Αλλά, όπως σωστά σημείωσε και το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους, της Βουλής, η ρήτρα διαφυγής δεν δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο και δεν προσφέρεται για κοινωνική πολιτική.
Πράξη σύνεσης, λοιπόν, θα ήταν η παραίτηση από αυτήν τη ρήτρα. Η κυβέρνηση να δηλώσει ότι δεν πρόκειται να την χρησιμοποιήσει.
