Ήδη ο προσεκτικά επιμελημένος υπότιτλος αυτού του βιβλίου, από την γραφίδα του Charles Dallara – Γενικού Διευθυντή του IFF/Institute of International Finance, δηλαδή του φορέα που είχαν σχηματίσει οι με διεθνές αποτύπωμα τράπεζες και που βρέθηκε με κομβικό ρόλο στην τεχνικά πολύπλοκη, πολιτικά έντονη και δύσκολη ισορροπιστική διαδικασία διαπραγμάτευσης του PSI, του Private Sector Involvement επί του ελληνικού χρέους – αναδεικνύει κάτι που συχνά παραβλέπεται. Ναι μεν η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους υπήρξε «η μεγαλύτερη στην ιστορία», και σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε «για να βοηθήσει [πιο μελοδραματικά: Να διασώσει] την Ελλάδα», πλην παράλληλα «διεφύλαξε [θέλησε να διασώσει] την Ευρωζώνη».
Γιατί να τα ξαναθυμάται κανείς όλα αυτά; Χρειάζεται! Διότι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους που έγινε σε δυο φάσεις το 2012 (τον Μάρτιο το PSI με διαγραφή 106 δισ. ευρώ, τον Δεκέμβριο με επαναγορά ομολόγων ύψους 21 δισ. ) μαζί και με την πρόσθετη ρύθμιση του 2018 (κυρίως επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής και διευθέτηση των επιτοκίων) υπήρξε καθοριστικής σημασίας για την αποφυγή του Grexit και τη διάσωση της Ελλάδας από μια (ανοιχτή) χρεωκοπία. Όμως η αφήγηση Νταλλάρα έχει ακριβώς την κεντρική αρετή που ήδη αναφέραμε: Bλέπει (και μεταφέρει) το ευρύτερο πλαίσιο του εγχειρήματος. Σε διεξοδικές, εξαιρετικά ζωντανές αφηγήσεις του – που ακριβώς ανταποκρίνονται σ’ εκείνο που οι αγγλοσάξονες αποκαλούν «from the horse’s mouth» – επιτρέπουν στον αναγνώστη να αποκτήσει μια ζυγιασμένη, μη-συνθηματολογική προσέγγιση στα πράγματα του «τότε».
Το βιβλίο αυτό είχε πρωτοκυκλοφορήσει στο ξεκίνημα του 2024 στα αγγλικά στις Εκδόσεις Rodin Books, N.Y, ως κατάθεση εις διάθεσιν της διεθνούς κοινής γνώμης – σίγουρα πάντως των ειδικά ενδιαφερομένων. Όμως, η τωρινή έκδοση στα ελληνικά το καθιστά διαθέσιμο και στον Έλληνα αναγνώστη: χρήσιμο, αυτό όσο κι αν συνήθως προτιμούμε να αφήνουμε εκείνες τις μνήμες να σβήσουν! Η αφήγηση Dallara έρχεται να συμπληρώσει όσα ξέρουμε, ίσως και μερικά που συνήθως προτιμούμε να μην πολυ-ξέρουμε (όπως μια αίσθηση διαπραγματευτικής αμηχανίας της ελληνικής πλευράς) και πάντως η καθυστερημένη συνειδητοποίηση, επί κυβερνήσεων Γιώργου Παπανδρέου , του βάθους του γκρεμού που βρισκόταν μπροστά στην Ελλάδα του 2010.
Ο Νταλλάρα έχει/αποδεικνύει ότι είχε μια συνολικά ζυγιασμένη προσέγγιση στο συνολικό γύμνασμα-υπό-πίεση του PSI, το οποίο υπηρέτησε μεν ως εκπρόσωπος του IIF (δηλαδή του κέντρου «του συστήματος») καθώς και ως γνώστης των εσωτερικών ισορροπιών στις ΗΠΑ - μην ξεχνούμε πώς ο Τίμοθι Γκάϊθνερ ή και ο Μπαράκ Ομπάμα έπαιξαν τον καίριο ρόλο για να αποφευχθεί εντέλει το Grexit των εμμονών Σόιμπλε και της διστακτικότητας Μέρκελ. Παράλληλα όμως παρακολουθεί με κριτικό μάτι τη δομή και λειτουργία της Ευρωζώνης, την οποία στην ουσία εκαλείτο η «διάσωση» της Ελλάδας να αντιστηρίξει (εξαιρετική χρονικογράφηση της απόφασης Μέρκελ-Σαρκοζί να παίξουν με την ίδια την Ευρωζώνη στην Ντωβίλ) αλλά βλέπει και με προσοχή/«νοιάξιμο» θα ‘λεγε κανείς, την Ελλάδα που εκαλείτο να κάνει τη βίαιη προσαρμογή των Μνημονίων. Για το πρώτο, για την Ευρωζώνη, καίρια η παρατήρηση ότι «η πολιτική βούληση υπήρχε μεν για μια νομισματική ένωση, όχι όμως και για το θεμελιώδες εκείνο συστατικό που θα της επέτρεπε να είναι λειτουργική για όλα τα μέλη της: Μια δημοσιονομική ένωση». Μια δημοσιονομική ένωση που θα παρείχε μόχλευση με την συνδυασμένη ισχύ της Ευρωζώνης στο σύνολό της. Κάτι τέτοιο όμως θα απαιτούσε αμοιβαιοποίηση του κινδύνου από μέρους όλων των μελών της Ευρωζώνης – έναντι του οποίου τόσο η Γερμανία, όσο και άλλες χώρες δείχνονταν ιδιαίτερα επιφυλακτικές.
Όσο για την Ελλάδα, εδώ η περιγραφή/διάγνωση είναι ευθεία: η εσωτερική υποτίμηση – επιτυγχανόμενη δια της συμπιέσεως των πραγματικών μισθών – «είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση». Στην τελική ευθεία της προσέγγισής του, δηλαδή την πορεία μετά την έξοδο από τα Μνημόνια αλλά και τις αναταράξεις της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης, ο Νταλλάρα είναι προσεκτικός: «Παρόλες πάντως τις [πρόσφατες] ελπιδοφόρες εξελίξεις, η Ελλάδα έχει μπροστά της ένα μακρύ μονοπάτι αν είναι να χτίσει μιαν ανταγωνιστική οικονομία με βιώσιμες βάσεις. Παρά την άνευ προηγουμένου μείωση του χρέους και των υποχρεώσεων εξυπηρέτησής του, το ίδιο το χρέος της Ελλάδας παραμένει υψηλό και χρειάζεται να παρακολουθείται προσεκτικά. Δεκαετίες πολιτικής πατρωνίας-πελατείας έχουν οδηγήσει σε σταθερή υπονόμευση της ικανότητας διακυβέρνησης, η οποία μπορεί να διορθωθεί μόνο με αντίστοιχα σταθερή επίδειξη πρακτικών αξιοκρατίας, παράλληλα και με σταθερή μείωση του μεγέθους του Δημοσίου».
Και, επειδή νομιμοποιείται κανείς – ιδίως ο Έλληνας αναγνώστης… - να διερωτηθεί πώς και τόση θετική διάθεση απέναντι στην Ελλάδα/τους Έλληνες, ας πάει κανείς σ’ ένα από τα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου. Εκεί όπου ο νεαρός… Τσάρλ Νταλλάρα είχε την πρώτη του εμπειρία από τη χώρα και τους ανθρώπους της όταν είχε βρεθεί – λίγο μετά τον Πόλεμο – ως πλήρωμα αμερικανικού αντιτορπιλικού στην Κρήτη, δοκιμάζοντας τη φιλοξενία των ντόπιων συν κάτι από ελληνική κουζίνα και αμεριμνησία. Γι αυτό στη συνέχεια, μετά την άμεση εμπειρία εμπλοκής του με την βαρύτατη ελληνική περιπέτεια, βλέπουμε τον εκπρόσωπο του IIF και προηγουμένως ανώτατο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, να καταγράφει στην ίδια σελίδα την κατάρρευση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 25% λόγω της εφαρμογή των Μνημονίων και… την κατακόρυφη αύξηση του αριθμού των αυτοκτονιών στην Ελλάδα.
