Ο ρόλος των δασμών στην εμπορική πολιτική των ΗΠΑ είχε σταδιακά μειωθεί από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τα μέσα αυτής της δεκαετίας, καθώς οι διοικήσεις τους είχαν εγκαταλείψει τις προστατευτικές πολιτικές. Αλλά από τις εκλογές του 2016 οι δασμοί έχουν επιστρέψει και πλέον ξεπερνούν τα επίπεδα ασφαλείας και ανταγωνιστικότητας όλων όσων κάνουν εξαγωγές στις ΗΠΑ. Αν ληφθεί υπόψη ότι η οικονομία των ΗΠΑ έχει ένα τεράστιο προβάδισμα ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας έναντι κυρίως της Ευρώπης, προκύπτει ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δεν έχουν την πολυτέλεια να αδιαφορήσουν για αυτή την αγορά. Δεν είναι αστείο, η Ευρώπη πρέπει να μπορεί να κάνει πωλήσεις στις ΗΠΑ.
Στρατηγική Ι: Δραστική μείωση του κόστους παραγωγής προϊόντων
Αν θέλεις να συνεχίσεις να έχεις παρουσία σε αγορές που έχουν υποστεί δραματική αύξηση των δασμών εισαγωγών θα πρέπει να σκεφτείς πολύ διαφορετικά τη βάση κόστους του προϊόντος. Η ΗΠΑ είναι χώρα με πολύ υψηλό εργατικό κόστος αλλά μειωμένο κόστος ενέργειας. Η Κίνα είναι σε θέση να αντέξει δασμούς σε επίπεδα 20% και 30% διότι έχει εξαιρετικά ανταγωνιστικό επίπεδο τιμών και καθετοποιημένη την παραγωγή της, ώστε να ελέγχει end to end την εφοδιαστική αλυσίδα.
Η Ευρώπη διαθέτει περιοχές μειωμένου εργατικού κόστους αλλά έχει τεράστιο πρόβλημα ενεργειακού κόστους. Όταν μιλάμε για μείωση κόστους παραγωγής προϊόντων δεν είναι υπερβολή ότι πρέπει να τεθούν στόχοι -30% έως και -50% όσο κι αν αυτό ακούγεται πολύ επιθετικό. Αυτή είναι η πρόκληση για την Ευρώπη, εκεί πρέπει να τοποθετηθεί ο πήχης όλων των προγραμμάτων στήριξης επιχειρήσεων. Δυστυχώς, είμαστε σε εμπορικό πόλεμο και άρα η ενεργειακή μετάβαση, η μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος κλπ είναι ηθικά ορθές πολιτικές αλλά αν συνεχίσουμε έτσι θα αυτοκτονήσουμε.
Η μείωση του κόστους παραγωγής δεν είναι μία εύκολη υπόθεση και θα χρειαστεί στοχευμένο R&D, αλλαγή σύνθεσης των πρώτων υλών, αλλαγή της διαδικασίας παραγωγής και πιστοποίησης, αύξηση της έντασης τεχνολογίας στο προϊόν, χρήση ΑΙ αλλά και δραματική μείωση του κόστους χρήσης τεχνολογίας (μετάβαση σε Edge computing για μείωση του κόστους cloud computing and AI). Άρα τα πράγματα θέλουν αποφασιστικότητα και όλες οι επιδοτήσεις αλλά και προγράμματα υποστήριξης θα πρέπει να κινηθούν σε μονόδρομο: Ποιο είναι το κόστος παραγωγής σήμερα και πώς θα μειωθεί δραματικά. Κάθε άλλη διάστασή τους δεν θα επιλύει το βασικό πρόβλημα και, άρα, θα είναι άσκοπη δαπάνη.
Θα πρέπει, επίσης, να έχουμε υπόψη ότι το κόστος ενέργειας για την παραγωγή προϊόντων δεν βοηθά και, άρα, ελληνικές επιχειρήσεις που έχουν εξαγωγικό χαρακτήρα ειδικά προς τις ΗΠΑ θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο ειδικών προγραμμάτων στήριξης. Οι γενικές συστάσεις, να κάνουν οι επιχειρήσεις υπομονή 3-4 χρόνια και όλα τα βελτιωθούν, δεν έχουν νόημα, διότι πολύ απλά μέχρι τότε δεν θα υπάρχουν εξαγωγές ελληνικών προϊόντων στις ΗΠΑ.
Στρατηγική ΙΙ: Μεταφορά παραγωγής στη χώρα που επιβάλει τους δασμούς
Ένας από τους λόγους που επιβάλλονται οι δασμοί είναι και η ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής. Δεν υπάρχουν πολλές ευρωπαϊκές -ακόμα λιγότερες ελληνικές- επιχειρήσεις που διαθέτουν παραγωγικές μονάδες στις ΗΠΑ. Η Sunlight είναι μία από αυτές με τρία εργοστάσια παραγωγής μπαταριών μολύβδου και λιθίου στις ΗΠΑ, με σημαντικές πωλήσεις αλλά και καινοτομίες μοναδικές για την αμερικανική αγορά.
Η ανταγωνιστικότητα των παραγωγικών μονάδων μέσα στις ΗΠΑ περνά από την στενωπό της εισαγωγής πρώτων υλών και εξαρτημάτων που προέρχονται από την Ευρώπη ή και αλλού και αυτό βέβαια δημιουργεί μία τεράστια πρόκληση για την αντιμετώπιση των δασμών. Είναι σε μεγάλο βαθμό μονόδρομος, και δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε εάν δούμε πολλές ευρωπαϊκές και ελληνικές επιχειρήσεις να μεταφέρουν μέρος της παραγωγής τους στις ΗΠΑ.
Δεν ακούγεται ελπιδοφόρο, αλλά αν δεν καταφέρει κάποιος να μειώσει το κόστος παραγωγής των προϊόντων του, θα πρέπει να μεταφέρει επενδύσεις, κεφάλαια και ελπίδες στις ΗΠΑ.
Στρατηγική ΙΙΙ: Αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης
Μέχρι να γίνουν τα παραπάνω, θα πρέπει καθεμία επιχείρηση να αντιμετωπίσει από αύριο την πρόκληση, απορροφώντας από κοινού με τους πελάτες της το αυξημένο κόστος. Αυτό δεν γίνεται αυθαίρετα αλλά απαιτεί κατανόηση της ελαστικότητας των τιμών, καθότι μια αλλαγή στην τιμή θα μπορούσε να επηρεάσει τη ζήτηση.
Οι δασμοί θα προκαλέσουν αλλαγές είτε στα μεγέθη είτε στην κερδοφορία των ευρωπαϊκών αλλά και ελληνικών επιχειρήσεων, ούτε αυτό μπορεί να μείνει εκτός προσοχής και, άρα, οι δύο βασικές στρατηγικές αντιμετώπισης αποτελούν μονόδρομο. Μονόδρομος είναι επίσης η ταχύτητα αντίδρασης που θα πρέπει να δείξει η Ευρώπη και η ελληνική πολιτεία διότι οι αγορές και ο ανταγωνισμός κινούνται με πολύ πιο μεγάλες ταχύτητες από ότι οι πολιτικές διακηρύξεις της Ευρώπης.
(*) Ο Ανδρέας Αθανασόπουλος είναι διευθύνων σύμβουλος του Olympia Group
