Πολλοί πανεπιστημιακοί δάσκαλοι που θεραπεύουν την πολιτική επιστήμη δεν κουράζονται να περιγράφουν στους φοιτητές τους μια σκληρή πραγματικότητα. Στο εξελισσόμενο διεθνές σύστημα η ηθική δεν παίζει σημαντικό ρόλο, αφού πρυτανεύει συνήθως το εθνικό συμφέρον. Το διεθνές δίκαιο συχνά καταπατείται και τα ανθρώπινα δικαιώματα εργαλειοποιούνται ή αγνοούνται κατάφωρα. Αν κάτι επιβεβαιώνουμε από την εξωτερική πολιτική του νέου προέδρου των ΗΠΑ είναι η σημασία της σκληρής ισχύος. Η διαχρονική φύση της διεθνούς πολιτικής ορίζεται από μια ανηλεή προσπάθεια επιβολής των εκάστοτε ισχυρών έναντι των ανίσχυρων. Πάντα έτσι ήταν και πάντα έτσι θα είναι.
Οι ίδιοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι φαινομενικά, όμως, πέφτουν σε μια αντίφαση στα μάτια των φοιτητών τους. Ενώ υποβαθμίζουν τα ηθικά ζητήματα στη διαμόρφωση της διεθνούς πολιτικής, ταυτόχρονα προτάσσουν την ηθική ως μια απαραίτητη συνθήκη για την ευημερία μιας κοινωνίας. Μέσα στα πλαίσια ενός ανεξάρτητου κράτους, ο συγκεκριμένος όρος αναφέρεται στις αρχές και αξίες που καθοδηγούν -ή θα έπρεπε να καθοδηγούν- τις αποφάσεις των πολιτικών ηγεσιών.
Κάθε χώρα έχει προφανώς το δικό της ηθικό πλαίσιο, το οποίο έχει διαμορφωθεί από την πολιτική της ιστορία και κουλτούρα. Υπάρχει όμως ένα κοινός παρονομαστής στην Ευρώπη που μας διακρίνει, φέρ’ ειπείν, από την Κίνα και τη Ρωσία. Καμία ευρωπαϊκή κυβέρνηση δεν μπορεί να εμπνεύσει τους πολίτες χωρίς ενσυναίσθηση, διαφάνεια και λογοδοσία. Αυτές οι αξίες και αρχές προάγουν την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στην εκτελεστική εξουσία. Προσδίδουν μεγαλύτερη νομιμοποίηση σε μια ηγεσία, πέρα από την αυτονόητη που διαθέτει με βάση την αρχή της δεδηλωμένης. Μια ηγεσία που βασίζεται σε ακλόνητες ηθικές αξίες και αρχές μπορεί να αντιληφθεί ευκολότερα το συλλογικό καλό. Αν όχι, τότε επικρατούν αναπόφευκτα η φαυλότητα και ο εγωκεντρισμός.
Η μαζική κινητοποίηση για την υπόθεση των Τεμπών δεν συνιστά απόρροια κάποιου «υβριδικού πολέμου» εναντίον της κυβέρνησης. Έχει κάποιο σοβαρό λόγο, σε αυτή τη χρονική συγκυρία, μια ξένη δύναμη να υπονομεύσει την πολιτική ηγεσία; Αν αυτό ευσταθούσε, τότε οι σχετικές υπηρεσίες ασφαλείας θα είχαν αποτύχει οικτρά στην αποστολή τους και κάποιος θα έπρεπε να αναλάβει την ευθύνη άμεσα. Η επίκληση εξωτερικών απειλών είναι μια επικίνδυνη ατραπός που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά ολισθήματα. Ειδικά σε μια χώρα που έχει υποφέρει τόσο από τέτοιου είδους επικλήσεις.
Η απαίτηση της κοινωνίας για απονομή δικαιοσύνης καταδεικνύει την επιστροφή της ηθικής στο επίκεντρο της πολιτικής. Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές, ας είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας. Η κάθε ανθρώπινη ζωή πρέπει να έχει την ίδια αξία σε αυτή τη χώρα, ασχέτως κοινωνικής καταγωγής. Δυστυχώς σήμερα δεν έχει. Ο δημόσιος βίος χρειάζεται κάθαρση από τη συστημική διαφθορά και τον άκρατο νεποτισμό που επικρατεί. Η χώρα δεν έχει ανάγκη έναν επίπλαστο «πολυδιάστατο εκσυγχρονισμό», αλλά μια ηθική επανάσταση που θα επανανοηματοδοτήσει την πολιτική ζωή.
Σωστά ελέχθη πρόσφατα από τον πρωθυπουργό ότι στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν έτσι και αλλιώς, διότι το Σύνταγμα αναφέρει λέει ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον κυρίαρχο λαό. Να προστεθεί επίσης ότι σε μια ευρωπαϊκή χώρα, με μακρά παράδοση κοινοβουλευτισμού και αρκετούς άξιους ανθρώπους, ουδείς είναι αναντικατάστατος.
(*) Ο Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το King’s College London.
