Επίκειται να θα ξεκινήσει τώρα η διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγματος – εκείνου που ισχύει από το 2019, αποτέλεσμα της τέταρτης κατά σειράν αναθεώρησης του αρχικού συντακτικού χάρτη της Μεταπολίτευσης, του 1975. Με πρώτη και ουσιώδη εκείνη του 1986 (οπότε σβήστηκαν δια παντός οι Προεδρικές υπερεξουσίες), επόμενη του 2001 («ιδεολογικοπολιτικά θολή» κατά Ν. Αλιβιζάτο αλλά π.χ. με θέσμιση των Ανεξάρτητων Αρχών και άγαρμπη προσπάθεια ανάσχεσης της ισχύος των ΜΜΕ – «βασικός μέτοχος»), ανώδυνη/άνευρη του 2008, ανάλογη του 2019 (αν και τουλάχιστον εδώ υποχώρησε το καθεστώς εντελώς ειδικής ποινικής μεταχείρισης των υπουργών) – θα δρομολογηθεί και κάτι σαν δημόσια συζήτηση για το ίδιο θέμα. Βέβαια η πείρα διδάσκει ότι η εν λόγω δημόσια συζήτηση θα χρησιμοποιηθεί περισσότερο ως πολιορκητικός κριός ή/και ως ασπίδα από τις πολιτικές δυνάμεις/τα κόμματα, και τούτο προκειμένου να ανοίξουν μερικοί ακόμη γύροι αντιπαράθεσης.
Έτσι, βέβαια μπορεί να θεωρηθεί αναμενόμενη η αντιπαράθεση για το άρθρο 16Σ και τα ιδιωτικά μη-δημόσια/μη-κερδοσκοπικά Πανεπιστήμια. άλλωστε ήδη προχωρεί η με τα όπλα του κοινού νομοθέτη (και προσδοκία ευμενούς υποδοχής από το ΣτΕ) μετάβαση στα ιδιωτικά ΑΕΙ. Αντίστοιχα η αντιπαράθεση για το άρθρο 24Σ και την προστασία του περιβάλλοντος, όπως αυτή έχει νομολογηθεί από το ΣτΕ (και μάλιστα μετά την πολύκροτη τωρινή υπόθεση του εκπεσόντος ΝΟΚ). Στοίχημα όμως ότι όλο και θα υπάρξει συζήτηση με επίφαση (τουλάχιστον) έντασης για τις σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους. Αλλά και για τα λησμονημένο/καταχωμένο άρθρο 106Σ που μιλούσε για «ευθύνη του Κράτους για τον προγραμματισμό» (!) και τον συντονισμό της εθνικής οικονομίας, και δη με ρητή αναφορά στην «εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης» (!!!), καθώς και για δυνατότητες εξαγοράς επιχειρήσεων ή/και αποτροπή προς την ιδιωτική πρωτοβουλία «να αναπτύσσεται εις βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας» (λόγια δεκαετίας του ΄70, αυτά).
Όπως όμως απειλείται να θα γίνει η δημόσια συζήτηση για την συνταγματική αναθεώρηση, ακόμη και όσοι – χωρίς ειδικές γνώσεις ή προσλαμβάνουσες, πλην… πολίτες – θα ήθελαν να παρακολουθήσουν, κινδυνεύουν εύκολα να αποθαρρυνθούν. Προσπαθώντας λοιπόν να δώσει έναν προσιτό/εκλαϊκευμένο, πλην όχι υπεραπλουστευτικό εξοπλισμό ο Ξεν. Κοντιάδης και το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου του Ιδρύματος Τσάτσου «ανοίγουν» μια διαφωτιστική καμπάνια για το «Τι πρέπει να αλλάξει στο Σύνταγμα». Και μάλιστα, γι’ αυτό το σύντομο βιβλίο που αρθρώνεται σε 40 ερωταπαντήσεις υπάρχει δυνατότητα ελεύθερης αναζήτησής του στο www.epoliteia.gr
Σ’ αυτό λοιπόν τον οδηγό εξοικείωσης με την έννοια, την λογική και τις δυνατότητες (ή: Τα όρια) της συνταγματικής αναθεώρησης, ο Ξεν. Κοντιάδης προσφέρει στον – γενικά ενδιαφερόμενο, μη-μυημένο: Αυτό είναι το στοίχημά του – αναγνώστη μια βήμα-βήμα ξενάγηση. Ήδη από την αρχή-αρχή εξοικειώνει με τις μη-αναθεωρητέες διατάξεις (τις καλυπτόμενες από «ρήτρα αιωνιότητας»), όπως η μορφή του πολιτεύματος (όσοι ονειρεύονται παλινορθώσεις ας το έχουν σημειώσει, αυτό) ή πάλι τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως αυτό, που κατοχυρώνονται από διεθνείς συνθήκες (και εδώ, οι λάτρεις επαναφοράς της θανατικής ποινής ας το έχουν υπόψη τους). Η – διόλου θεωρητική – συζήτηση περί διεύρυνσης των περιορισμών/εκχωρήσεων κυριαρχίας σε διεθνείς (ή υπερεθνικούς) οργανισμούς αφήνεται στο πάντα ευαίσθητο εργαλείο της ερμηνείας…
Από κει και πέρα, επεξηγούνται οι διαδικασίες της αναθεώρησης, δηλαδή ευγενικά παρουσιάζεται η υπερ-συντηρητική/ «Καραμανλικής εμπνεύσεως» διαδρομή που απαιτείται κάθε φορά να ακολουθείται, διαδικασίες οι οποίες ανωδυνοποίησαν τις αναθεωρήσεις 2008 και 2019, και που είναι εξόχως αμφίβολο αν είναι δυνατό – και αυτή η ίδια! – να αναθεωρηθεί. προσεγγίζεται το κατά πόσον τα δικαστήρια θα μπορούσαν να ελέγξουν την τήρηση των διαδικασιών αναθεώρησης (άλλο θέμα ο έλεγχος της συνταγματικότητας των μετέπειτα πράξεων) . αποτολμάται επίσης μια αναφορά στην έννοια/την λογική της «συμμετοχικής αναθεώρησης», δηλαδή της προσέλευσης της κοινωνίας των πολιτών στην διαδικασία (συνεχίζει να αποτελεί ταμπού) . αναλύεται το τι διδάγματα έχουν μείνει πίσω από τις προηγηθείσες αναθεωρήσεις (το καταστάλαγμα: «Όταν δεν πληρούνται οι πολιτικές προϋποθέσεις, η αναθεωρητική πρωτοβουλία είναι καταδικασμένη να αποτύχει»).
Στη συνέχεια, καλύπτονται από τον Ξεν. Κοντιάδη κάποιες άλλες, συχνά επανερχόμενες συζητήσεις: Μπορεί/αξίζει/πρέπει να μεταβληθεί ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας (μνήμες ημερών Κωνσταντίνου Καραμανλή Ανδρέα Παπανδρέου); Μπορεί η καημένη η αναθεώρηση, να «λύσει σοβαρές παθογένειες του πολιτικού συστήματος»; - εδώ η απάντηση δίνεται με αποχρώσεις: «αρκεί οι νέες διατάξεις να αξιοποιούνται αποτελεσματικά από την πολιτική τάξη, την δημόσια διοίκηση, την δικαστική εξουσία και τους πολίτες» (μεγάλος ανήφορος!).
Εκεί κάπου προσεγγίζεται το εξαιρετικά επίκαιρο ζήτημα του συνταγματικού και αναθεωρητικού λαϊκισμού, της «αναθεωρητικολογίας» και των απλοϊκών αντιλήψεων περί Συντάγματος, περί κυριαρχίας των αρχών της πλειοψηφίας ή (αντιθέτως) περί συνταγματικού ελιτισμού. Στοίχημα ότι όλα αυτά θα τα δούμε να ξετυλίγονται άμα η σημερινή Κυβέρνηση βρει το κέφι να ξεκινήσει την αναθεωρητική διαδικασία – και άμα η Αντιπολίτευση ανασυνταχθεί, κάπως! Πάντως ο Ξεν. Κοντιάδης δεν ακολουθεί την μόδα άρνησης της διαφοράς Δεξιάς από Αριστερά, οπότε αναζητά τους ιδεολογικούς χρωματισμούς που θα μπορούσαν να υπάρξουν στην τωρινή αναθεώρηση.
Με δεδομένο αυτό το – διόλου απλό – πλαίσιο, προσεγγίζονται εν συνεχεία πολλά ζητήματα/προκλήσεις που έχουν κατά καιρούς απασχολήσει την δημόσια συζήτηση. Πώς επιλέγεται η ηγεσία της Δικαιοσύνης; Πώς οι ηγεσίες των Ανεξάρτητων Αρχών; Αυτό το δίδυμο προβληματισμού, με δεδομένη και την έκπτωση της δημόσιας εμπιστοσύνης στην ίδια την Δικαιοσύνη , αλλά και τις μαθηματικές αλχημείες για τον ορισμό των Ανεξάρτητων Αρχών δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο. Όπως, άλλωστε, και η πραγμάτωση της διαδικασίας της (μη) ευθύνης υπουργών.
Πιο ρηξικέλευθες προτάσεις που έχουν κατά καιρούς «ανέβει» στο προσκήνιο, όπως η απαγόρευση να γίνονται υπουργοί οι βουλευτές, ή πάλι να ιδρυθεί Συνταγματικό Δικαστήριο, προσεγγίζονται με μετρημένο τρόπο. Ακόμη πιο σύγχρονης λογικής, έχουμε την πραγμάτευση του αν θάπρεπε να προστεθούν συνταγματικές πρόνοιες για την ψηφιακή μετάβαση (όλο και κάτι υπάρχει) και μάλιστα για την τεχνητή νοημοσύνη (το ερώτημα απαντάται μ’ ένα διστακτικό «ναι»), αν είναι σκόπιμη η εισαγωγή «χρυσού δημοσιονομικού κανόνα» ώστε να αποφεύγονται κρίσεις σαν του παρολίγον Grexit (μάλλον αφήνεται το θέμα στην αξιοποίηση του Ελεγκτικού Συνεδρίου: Αυτό ακούγεται όχι-και-τόσο-πειστικό, όμως ήδη η διεθνής συζήτηση έχει αφήσει πίσω της την δημοσιονομική υπερορθοδοξία λογικής Σόιμπλε) ή αν θα ‘πρεπε να προστεθεί «ρήτρα αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης» (πέρα και πάνω από την ήδη ισχύουσα κατοχύρωση του «απόλυτου περιβαλλοντικού κεκτημένου», που κι αυτή αμφισβητείται – κι εδώ η διεθνής συζήτηση μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την Συνθήκη των Παρισίων για το κλίμα και τις αμφιβολίες στην ΕΕ για την Πράσινη Συμφωνία πάει κι αυτή να αλλάξει).
Όπως εύκολα θα δει ο αναγνώστης/χρήστης του «Τι πρέπει να αλλάξει στο Σύνταγμα;», θα έχει την ευκαιρία/την δυνατότητα να ξανασκεφθεί πολλά…
