Η Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου ξεκίνησε με τους Ευρωπαίους ηγέτες σε κατάσταση σοκ, μετά την είδηση ότι ο πρόεδρος Ντ. Τραμπ μίλησε απευθείας τηλεφωνικά επί 90 λεπτά με το Ρώσο πρόεδρο Βλ. Πούτιν. Ο Τραμπ προφανώς το έκανε χωρίς να συμβουλευτεί την Ουκρανία ή τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ. Ανακοίνωσε το τηλεφώνημα εκ των υστέρων, μαζί με την είδηση ότι οι απευθείας διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία θα ξεκινούσαν «αμέσως». Πρότεινε μια σύνοδο κορυφής στο εγγύς μέλλον στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας.
Με τις ενέργειές του ο πρόεδρος ακύρωσε μονομερώς τη διπλωματική απομόνωση του Πούτιν και προκάλεσε έκπληκτες αντιδράσεις σε όλη την Ευρώπη. Μόνο όταν υποχωρήσει το αρχικό σοκ θα γίνει αντιληπτή η σημασία της αλλαγής που αυτή αντιπροσωπεύει για την πολιτική των ΗΠΑ. Αλλά, ορισμένες αλήθειες είναι πλέον οδυνηρά ξεκάθαρες.
Υπαναχώρηση
Η φήμη του Τραμπ ως διαπραγματευτή έχει αναμφισβήτητα καταστραφεί. Αυτή την εβδομάδα, πριν ξεκινήσουν οιεσδήποτε διαπραγματεύσεις, η κυβέρνησή του δεσμεύτηκε δημόσια ότι η Ουκρανία δεν θα είναι μέλος του ΝΑΤΟ, άφησε να εννοηθεί ότι η Ρωσία θα μπορούσε να διατηρήσει τα εδάφη που έχει καταλάβει στον πόλεμό της και δήλωσε ότι ο αμερικανικός στρατός δεν θα υπερασπιστεί την Ουκρανία.
Ο Μπόρις Πιστόριους, ο υπουργός Άμυνας της Γερμανίας, ήταν ο πρώτος που τόνισε ότι είναι λάθος να γίνονται οι πιο σημαντικές παραχωρήσεις πριν καν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για οποιαδήποτε συμφωνία. Μεταξύ άλλων υπουργών Άμυνας και αρχηγών πληροφοριών που συγκεντρώνονται για τη διάσκεψη, ο «κατευνασμός» είναι ο όρος που συζητούν, σε εσκεμμένη αναγνώριση της ιστορικής του αναφοράς (στην κατευναστική πολιτική του Τσάμπερλεν προς τον Χίτλερ) εδώ στο Μόναχο.
Ωστόσο, ούτε αυτό δεν αναδεικνύει την πλήρη σημασία των ενεργειών του προέδρου Τραμπ.
Ο Τραμπ κατέστησε σαφές ότι οι φίλοι και οι σύμμαχοι δεν μετράνε καθόλου. Έχει υπονομεύσει θεμελιακά την ευρωπαϊκή εμπιστοσύνη στη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και στην αρχή της αμοιβαίας άμυνας, το θεμέλιο της ειρήνης και της ασφάλειας στην Ευρώπη για περισσότερα από 75 χρόνια. Και απέρριψε την ιδέα ότι οι ΗΠΑ πρέπει να προσπαθήσουν να θέσουν τις αρχές της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων.
Όπως συνέβη και μετά τις γνωστές προτάσεις του Τραμπ για τη Γάζα, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι προσπάθησαν να ανασκευάσουν ή να επαναδιατυπώσουν ορισμένα στοιχεία της ρητορικής του προέδρου: Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να συμβάλουν σε μια εγγύηση ασφάλειας για την Ουκρανία, αναφέρθηκε. Οι ηγέτες της Ευρώπης δεν θα είναι καθόλου πεπεισμένοι. Η ζημιά έχει γίνει. Ακόμη και μετά την αποχώρηση του προέδρου από την εξουσία, μπορεί να χρειαστούν χρόνια, ακόμη και 10ετίες για να επουλωθεί το τραύμα.
Η απάντηση της Ευρώπης
Οι χώρες της ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο καλούνται τώρα να λάβουν άμεσες, δύσκολες αποφάσεις: Πώς να στηρίξουν την Ουκρανία, πώς να υπερασπιστούν την ευρωπαϊκή ήπειρο και ποια μορφή πρέπει να πάρουν πλέον οι σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Στην Ουκρανία, έχουν μερικά χαρτιά να παίξουν. Ελέγχουν τα περισσότερα από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία τα οποία πιθανώς θα αποτελέσουν μέρος μιας διαπραγμάτευσης με τον Πούτιν. Υπήρξαν επίσης βασικός πελάτης για το ρωσικό φυσικό αέριο. Ακόμα κι αν αυξηθεί η πίεση για να επιστρέψουν σε αυτή τη φθηνή ενέργεια (είναι ένα θέμα που συζητήθηκε έντονα στη γερμανική προεκλογική εκστρατεία), αυτό παραμένει ένα σημείο διαπραγμάτευσης.
Αλλά οποιαδήποτε διαρκής ειρήνη απαιτεί μια πειστική εγγύηση ασφάλειας για την Ουκρανία. Αυτή βρίσκεται πλέον σε κίνδυνο. Εκτός από τον αποκλεισμό της ένταξης στο ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ κατέστησαν σαφές ότι δεν σκοπεύουν να βοηθήσουν στην υπεράσπιση της γραμμής κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, δηλώνοντας ότι οποιαδήποτε τέτοια δύναμη θα πρέπει να προέρχεται από ευρωπαϊκές χώρες.
Στην πράξη, αυτό είναι πιθανό να σημαίνει στρατιωτική παρουσία που θα αναπτυχθεί από τη Βρετανία, τη Γαλλία και την Πολωνία. Αλλά όποια δέσμευση, για να είναι αποτελεσματική, θα έπρεπε να απορροφήσει σχεδόν όλες τις (μειωμένες) ένοπλες δυνάμεις της Βρετανίας. Κι είναι δύσκολο να δούμε πώς οποιαδήποτε αμιγώς ευρωπαϊκή άμυνα της Ουκρανίας θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική χωρίς υποστήριξη από την αεροπορική και πυραυλική τεχνολογία των ΗΠΑ. (Η ομάδα Τραμπ υπαινίχθηκε ότι αυτή μπορεί να είναι διαθέσιμη).
Το μήνυμα είναι σαφές, ένα «ηλεκτροσόκ», όπως το αποκάλεσε ο Γάλλος Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν: Οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες εάν θέλουν να προστατευθούν από τη ρωσική επιθετικότητα.
Ο Τραμπ ζήτησε από τα μέλη του ΝΑΤΟ να δαπανήσουν το 5% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, ουσιαστικά να διπλασιάσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Και πρέπει να αποφασίσουν αν θα περικόψουν τα επιδόματα πρόνοιας, υγείας και συντάξεων για να πληρώσουν για την άμυνα, ένα μήνυμα που δύσκολα μπορεί να δοθεί στους ψηφοφόρους.
Το δίλημμα της Βρετανίας
Για τη Βρετανία, η επιλογή είναι παρόμοια. Οι πολιτικοί όλων των κομμάτων στήριξαν πάντα την Ουκρανία. Αλλά τώρα πρέπει να βρουν πώς θα αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες. Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να δαπανήσει το 2,5% του ΑΕΠ, από το σημερινό 2,3%, αλλά δεν έχει πει πότε.
Η έκθεση του Λόρδου Ρόμπερτσον για τη βρετανική άμυνα αναμένεται να καταστήσει σαφές πόσο αποδυναμωμένες είναι οι βρετανικές ένοπλες δυνάμεις. Εκτιμάται ότι το σύνολο των βρετανικών όπλων έχει πυρομαχικά για λιγότερο από τρεις ημέρες. Εν τω μεταξύ, η πυρηνική αποτροπή απορροφά το 0,8% του βρετανικού ΑΕΠ. Η κυβέρνηση εξετάζει το νομοσχέδιο για τις κοινωνικές παροχές ως μια πηγή πόρων για άλλες δαπάνες, αλλά το πολιτικό κόστος από τη μείωσή τους θα είναι τρομερό.
Κοιτάζοντας στο μέλλον, η Βρετανία και η ΕΕ πρέπει να λάβουν πραγματικές αποφάσεις σχετικά με το πόσο κοντά στις ΗΠΑ θα παραμείνουν. Πριν από ένα μήνα, η επιλογή μπορεί να φαινόταν προφανής: Όσο το δυνατόν πιο κοντά, δεδομένων των κοινών αξιών και των εμπορικών συμφερόντων. Τώρα, είναι σαφώς λιγότερο προφανής. Η δήλωση του Τραμπ ότι ίσως επιβάλει δασμούς σε χώρες που χρεώνουν ΦΠΑ, όπως η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο, αποτελεί πρόσθετη απειλή.
Τα τελευταία γεγονότα ίσως προσφέρουν στη Βρετανία μια ακόμα αιτία να ευθυγραμμιστεί πιο σταθερά με την ΕΕ. Και οι δύο είναι πιθανό να διερευνήσουν βαθύτερους δεσμούς με τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και μέρη της Ασίας. Αλλά δεν υπάρχουν προφανείς μέθοδοι με τις οποίες οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να χειριστούν έναν πρόεδρο που φαίνεται αποφασισμένος να αναθεωρήσει διεθνείς σχέσεις και συμμαχίες.
Η άμεση προτεραιότητα για την Ευρώπη είναι να βρεθεί ο καλύτερος τρόπος υποστήριξης της Ουκρανίας. Αλλά οι προκλήσεις είναι πολύ ευρύτερες. Απομένει να φανεί αν οι ηγέτες της Ευρώπης μπορούν να ενωθούν για να στηρίξουν την άμυνά της, σε μια περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας στη Γαλλία και τη Γερμανία. Ακόμα κι αν μπορούν, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτό θα είναι αρκετό για να αποτρέψει μια επιθετική και πληγωμένη Ρωσία, χωρίς την ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ανάλυση: Europe cannot rely on the US for its security, Chatham House.
