Η εμφάνιση της νέας έκδοσης του DeepSeek οδήγησε αυθημερόν στην κατάρρευση των μετοχών των εταιρειών ΑΙ στις ΗΠΑ και στην απώλεια περισσότερων από 2 τρισ. σε μια ημέρα(!) από το Αμερικανικό χρηματιστήριο και μεσοπρόθεσμα άλλαξε ριζικά το τοπίο της Τεχνητής Νοημοσύνης. Προκάλεσε το δεύτερο "Σπούτνικ Σοκ" της Αμερικής, όπως το χαρακτήρισε ο Μαρκ Αντρεσεν, ένας από τους κορυφαίους επενδυτές τεχνολογίας και υποστηρικτής του Ντόναλτ Τραμπ, φέρνοντας σε αναλογία την Σοβιετική πρωτιά στην κατάκτηση του διαστήματος. Την εντυπωσιακή εμφάνιση του DeepSeek ακολούθησε η παρουσίαση του Qwen από την Alibaba, και άλλα έπονται…
Αρκετοί είχαν επισημάνει από την πρώτη εμφάνιση του DeepSeek, τον Δεκέμβριο του 2024, ότι σύντομα θα έπαιρνε την πρωτοκαθεδρία απο το ChatGPT της OpenAI και τα δημιουργήματα της Anthropic και των άλλων πρωταγωνιστών της ΑΙ. Ο φόβος αυτής της προοπτικής φαίνεται πως οδήγησε τον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ, να ανακοινώσει την επομένη της εκλογής του, το πρόγραμμα Stargate μαζί με τους μεγιστάνες της Τεχνολογίας, ελπίζοντας οτι η επιτάχυνση των δικών τους προσπαθειών θα περιθωριοποιούσε τις κινεζικές.
Όμως η κινεζική απάντηση ήρθε ταχύτατα με τριπλή επίθεση και απανωτά σαχ -για να χρησιμοποιήσουμε σκακιστική ορολογία. Με μία κίνηση έπληξε το κυρίαρχο υπόδειγμα των ανταγωνιστών της, επέφερε τεράστια οικονομική ζημιά και μείωσε την αίσθηση στρατηγικής υπεροχής των ΗΠΑ. Και από άποψη κύρους ήταν ισχυρό πλήγμα στον Ντόναλντ Τραμπ και τους άλλους συμπράττοντες στο Stargate.
Το τριπολικό πεδίο του Ψηφιακού ανταγωνισμού…
Όμως οι γεωπολιτικοί πρωταγωνιστές στην ΑΙ δεν είναι μόνο οι ΗΠΑ και η Κίνα. Υπάρχει και η Ευρώπη που επενδύει στρατηγικά στις προηγμένες τεχνολογίες και έχει θεσμοθετήσει το κανονιστικό περιβάλλον για τη χρήση τους με τον νέο «Ευρωπαϊκό Νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη» (EU AI Act) αλλά και για την προστασία των προσωπικών δεδομένων μέσω του Γενικού Κανονισμού GDPR.
Σε αντίθεση με την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο, οι Βρυξέλλες άργησαν να αναγνωρίσουν τον επείγοντα χαρακτήρα της ψηφιακής κυριαρχίας που εκτείνεται πέρα από τις παραδοσιακές γεωπολιτικές και οικονομικές σφαίρες. Και μπορεί μεν η Ευρώπη να μην έχει να επιδείξει προϊόντα όπως το ChatGPT και το DeepSeek αλλά έχει στρατηγικό βάθος στην υποστήριξη της έρευνας και του επιστημονικού δυναμικού που τα προετοιμάζει.
Οι γνωρίζοντες ψέγουν την Ευρώπη, όχι για την επενδυτική της στρατηγική στην ΑΙ και στις άλλες προηγμένες τεχνολογίες, αλλά για την καθυστέρηση στην διευκόλυνση αξιοποίησης τους στις λειτουργίες της, στη Δημόσια Διοίκηση, στη Βιομηχανία, στην καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων πολιτών, αφήνοντας ελεύθερο το έδαφος για την μονοπώληση του ευρωπαϊκού κυβερνοχώρου απο τις υπερατλαντικές Πολυεθνικές.
Είναι χαρακτηριστικό ότι έκδηλη ανησυχία αλλά και οργή προκάλεσε η πρόσφατη ανάθεση της διαχείρισης του αρχείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην αμερικανική Anthropic, όπως και η απευθείας ανάθεση σε μη ευρωπαϊκές εταιρείες των ΑΙ πλατφορμών πολλών δημόσιων υπηρεσιών.
Η συγκέντρωση ισχύος μεταξύ λίγων εταιρειών προηγμένης τεχνολογίας, αποτελεί σοβαρή απειλή για την Ευρώπη. Αυτές οι εταιρείες κυριαρχούν σε ολόκληρη τη κλίμακα τεχνολογίας -από τσιπ και υποδομές cloud έως λειτουργικά συστήματα, εφαρμογές και εργαλεία προγραμματιστών - συγκεντρώνοντας τεράστιες ποσότητες δεδομένων και ενισχύοντας τη θέση τους στην αγορά μέσω οικονομιών κλίμακας, ιδιαίτερα με την άνοδο της τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό καταπνίγει την καινοτομία, περιορίζει τις ευκαιρίες για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και υπονομεύει την οικονομική ασφάλεια και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.
Το ζητούμενο είναι ταχύτατα να γίνει συνείδηση σε όλους τους Ευρωπαίους διαμορφωτές πολιτικής ότι: Όπως παλαιότερα οι δρόμοι, η ηλεκτρική ενέργεια και τα συστήματα ύδρευσης ήταν απαραίτητα για την κοινωνική πρόοδο, οι σημερινές ψηφιακές υποδομές είναι ζωτικής σημασίας για την λειτουργία της κοινωνίας.
Η Ευρώπη παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από ψηφιακές τεχνολογίες εκτός της ηπείρου, με πάνω από το 80% των ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών της να εισάγονται - ιδιαίτερα αυτών που σχετίζονται με την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), το Υπολογιστικό νέφος (Cloud) την Υπερυψηλή Υπολογιστική Ισχύ (HPC). Αυτή η εξάρτηση απειλεί την αυτονομία, τη βιομηχανική ανθεκτικότητα και την οικονομική σταθερότητα της Ευρώπης, ειδικά καθώς οι ΗΠΑ και η Κίνα ενισχύουν την ψηφιακή τους ισχύ και εντείνουν τον ανταγωνισμό τους.
Είναι μονόδρομος πλέον για την Ευρώπη η επένδυση στην ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού της και της τεχνογνωσίας του, στην ενίσχυση των συνεργιών ανάμεσα στην έρευνα, την βιομηχανία, το δημόσιο και ευρύτερα την κοινωνία - την λεγόμενη «Τετραπλή Έλικα» της καινοτομίας- για να εξισορροπήσει την παγκόσμια σκηνή.
Ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος
…έχει ήδη ξεκινήσει ανάμεσα στις υπερδυνάμεις της Τεχνολογίας. Η άρρητη κήρυξή του έχει γίνει αρκετό καιρό πριν, όταν οι ΗΠΑ ύψωσαν φραγμούς στην εξαγωγή προηγμένων ημιαγωγών στην Κίνα και επιδίωξαν κάθε είδους περιορισμούς στην εξάπλωση και χρήση των κινεζικής παραγωγής προϊόντων και τεχνολογιών σε καίριους τομείς της οικονομίας και του δημοσίου. Παίρνει όμως άλλα χαρακτηριστικά μετά τα γεγονότα που ακολούθησαν την ορκωμοσία του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.
Την επομένη της ορκωμοσίας ο νέος πρόεδρος έκανε ανακοινώσεις για το πρόγραμμα Stargate, που στοχεύει στην πλανητική κυριαρχία μέσω της τεχνητής νοημοσύνης. Αυτές ενίσχυσαν τους φόβους πολλών για την εμφάνιση ενός νέου τεχνο-πολιτικο-στρατιωτικού συμπλέγματος, και έδειχναν να επιβεβαιώνουν ανησυχίες όπως του Ντουάϊτ Αϊζενχάουερ το 1961 και του Τζο Μπάιντεν, στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του, όπου προειδοποίησε για την άνοδο μιας ολιγαρχίας ακραίου πλούτου που απειλεί τη δημοκρατία.
Ο Ψυχρός Πόλεμος που διήρκησε σχεδόν μισό αιώνα, εκτός μια κούρσα εξοπλισμών τόσο στα συμβατικά όσο και στα πυρηνικά όπλα, φάνηκε και σε μια τεχνολογική αντιπαλότητα όπως ο Διαστημικός Αγώνας- Πόλεμος των Άστρων, η κατασκοπεία, οι προπαγανδιστικές εκστρατείες, τα εμπάργκο και η αθλητική διπλωματία. Η Ευρώπη ήταν ένα πεδίο έντονου ανταγωνισμού που επηρέασε την ιστορική της εξέλιξη. Σήμερα πρέπει να αξιοποιήσει και αυτή την εμπειρία για να αποκτήσει ένα νέο ρόλο αποτρέποντας τους σοβαρούς κινδύνους για το μέλλον της ανθρωπότητας που ενέχει η νέα πλανητική αντιπαράθεση.
(*) Ο Γιάννης Κωτσής-Γιανναράκης είναι Συντονιστής του κόμβου Ψηφιακής Καινοτομίας GR digiGOV-innoHUB, Έχει διατελέσει Γενικός Διευθυντής της Ιντερνετικής Πύλης in.gr