Μόνιμο και διακηρυγμένο μέλημα του υπουργού Οικονομικών είναι η διατήρηση της δημοσιονομικής ισορροπίας, ως μη διαπραγματεύσιμο αγαθό. Έχει δίκιο. Ούτως ή άλλως για μια υπερχρεωμένη χώρα όπως η Ελλάδα, πολλώ μάλλον στις σημερινές συνθήκες διεθνούς αναστάτωσης, όταν σμήνη από αβεβαιότητες διατρέχουν όλο τον κόσμο, η ανατροπή της δημοσιονομικής ισορροπίας θα ήταν ό,τι χειρότερο μπορούσε να μας συμβεί.
Σωστά, λοιπόν, ο Κωστής Χατζηδάκης, μαζί με τον αρμόδιο υφυπουργό δημοσιονομικής πολιτικής, τον Θάνο Πετραλιά, που γνωρίζει και καταλαβαίνει ίσως όσο κανείς άλλος τη σημασία των αριθμών και την αλληλεξάρτηση των δημοσιονομικών μεγεθών, επεδίωξε και πέτυχε η θεμελιώδης επιδίωξη της δημοσιονομικής ισορροπίας να διαπερνά τον κρατικό προϋπολογισμό 2025 ως κόκκινη γραμμή.
Το ερώτημα είναι η διατηρησιμότητα μεσο- μακροπρόθεσμα αυτής της ισορροπίας. Αλλιώς: Αν μπορεί/πρέπει να γίνει κάτι για να ενισχυθεί η σταθερότητά της. Ισχυρίζομαι ότι αυτά που την απειλούν εκφεύγουν ενός προϋπολογισμού. Συνοψίζονται σε δύο λέξεις: Κοινωνική αδικία. Και αποδυναμώνονται στο μέτρο που αίρεται αυτή η αδικία.
Ένα ερώτημα είναι κατά πόσο/μέχρι πότε είναι διατηρήσιμα τα φορολογικά έσοδα, με τον τρόπο με τον οποίο αντλούνται. Θυμίζω ότι παραδοσιακά ήταν πολύ μικρότερα από το μέσο όρο του ΟΟΣΑ, προσέγγισαν σε αυτόν τα χρόνια προς την ένταξη στο ευρώ, τον ξεπέρασαν στα χρόνια των Μνημονίων, αντιστοιχούν περίπου στο 40% του ΑΕΠ σήμερα, 6 μονάδες πάνω από το μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Ένα θέμα είναι αυτό, δεύτερο και πολύ πιο σημαντικό είναι η διάρθρωση των φορολογικών εσόδων.
Καθ’ ημάς, η σχέση άμεσων και έμμεσων φόρων προσιδιάζει σε υπανάπτυκτη χώρα, όχι σε ένα ανεπτυγμένο μέλος του κλαμπ των πλουσίων, του ΟΟΣΑ. Στον ΟΟΣΑ γενικώς, σε κάθε 1 μονάδα άμεσου φόρου αντιστοιχεί άλλη 1 έμμεσου, ενώ καθ΄ ημάς σε 1 ευρώ άμεσο φόρο αντιστοιχούν κάτι παραπάνω από 2 έμμεσο. Το 2022, μάλιστα, πρώτη φορά στα χρονικά, η χώρα μας ήταν πρώτη μεταξύ των 38 χωρών του ΟΟΣΑ με κριτήριο τα έσοδα της έμμεσης φορολογίας ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Με δυο λόγια, όπως συνόψισε την κατάσταση η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ, Γ. Καπλάνογλου, σε συνέδριο που διοργάνωσε το Ινστιτούτο ΕΝΑ: (α) Τα καθ’ ημάς έσοδα των έμμεσων φόρων είναι μακράν τα μεγαλύτερα ως ποσοστό του ΑΕΠ σε όλον τον ΟΟΣΑ. (β) Πολύ σημαντικό, με κριτήριο ποια χώρα επιφυλάσσει την ευνοϊκότερη φορολογική μεταχείριση του πλούτου, η Ελλάδα κατατάσσεται επίσης στην πρώτη θέση του ΟΟΣΑ.
Αυτά είναι διατηρήσιμα, ή κάποια στιγμή θα τινάξουν το καπάκι; Το δεύτερο.
Όπως δεν είναι διατηρήσιμο ο δραματικά χαμηλό ύψος των δαπανών του κοινωνικού κράτους. Το ΕΣΥ αφήνεται αβοήθητο να παλεύει σε συνθήκες, λες, πολέμου, ενώ οι καθ’ ημάς ιδιωτικές δαπάνες περίθαλψης ξεπερνούν το 30% των συνολικών δαπανών υγείας, έναντι ευρωπαϊκού μέσου όρου 15%. Υμνούμε το αγαθό της μόρφωσης αλλά ταπεινώνουμε τον νεοεισερχόμενο δάσκαλο με μισθό 780 ευρώ. Κι επαφίουμε την ασφάλειά μας σε παιδιά που παίζουν τη ζωή τους για 1.000 ευρώ/μήνα –και με υποτυπώδη εκπαίδευση.
Ενώ πλάι στο ασθμαίνον κοινωνικό κράτος παραμένουν τεράστιες οι ελλείψεις όσον αφορά την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υποδομών μας από τα ακραία καιρικά φαινόμενα της κλιματικής κρίσης. Εξ όνυχος: Να γκρεμίσουμε άμεσα και να αποζημιώσουμε τα παράνομα κτίσματα στον Κηφισό για να μην πνιγούμε σε περίπτωση ισχυρής πλημμύρας -πρότεινε ο Β. Κικίλιας. Σιωπή. Χρειάζονται 600 εκατ. για να οχυρωθεί το Λεκανοπέδιο –εισηγείται ο Ν. Χαρδαλιάς. Και, ως τιμωρία, του στερήθηκε το κυβερνητικό χρίσμα για την προεδρία της Ένωσης Περιφερειών –προτιμήθηκε ο Δωδεκανήσιος.
Το υπουργείο Οικονομικών έκανε με επιμέλεια τη δουλειά του. Αλλά η σταθερότητα της δημοσιονομικής ισορροπίας απαιτεί κάτι παραπάνω: Ριζικά διαφορετικές κυβερνητικές προτεραιότητες.
