Σε ανύποπτο χρόνο, λίγο μετά την πρώτη εκλογή Μητσοτάκη, το 2020, όταν άρχιζε η συζήτηση για τα Πολεοδομικά Σχέδια, κάποιοι προέβλεπαν ότι η μεγαλύτερη σύγκρουση που θα ταράξει την κυβέρνηση θα είναι αυτό το θέμα. Η επιχείρηση δηλαδή να αποκτήσει η χώρα Πολεοδομικό Σχέδιο, κάτι που μέχρι σήμερα δεν συμβαίνει -πιθανότατα είμαστε η μοναδική ή από τις τελευταίες χώρες στην Ευρώπη σε αυτό το πεδίο. Θα προκαλούσε μεγάλες τριβές, δυσαρέσκεια και συγκρούσεις σε τοπικό επίπεδο, μεταξύ κυβέρνησης και τοπικών φορέων, μεταξύ βουλευτών και ΥΠΕΝ, μεταξύ κομμάτων και κυβέρνησης. Τότε, είχε χαρακτηριστεί γενναία αλλά και απολύτως αναγκαία η απόφαση να πολεοδομηθεί το 80% της επικράτειας, συνολικά 829 δημοτικές κοινότητες. Να προσδιοριστούν δηλαδή χρήσεις γης και όροι δόμησης και, κατ’ επέκταση, να χωροθετηθούν υποδομές και οικονομικές λειτουργίες.
Το 2021 η εκπόνηση των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων εξασφάλισε 600 εκ. ευρώ χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η διαδικασία αυτά τα χρόνια εξελισσόταν σχετικά αθόρυβα, με εξαιρέσεις την αναστάτωση από τη δολοφονία του τοπογράφου στο Ψυχικό που εμπλεκόταν με το Ειδικό Πολεοδομικό της Μυκόνου και από κάποια περιστατικά ξυλοδαρμού αρχαιολόγων.
Όμως φαίνεται ότι η περίοδος μέλιτος τελειώνει, καθώς τα Πολεοδομικά Σχέδια αρχίζουν και ολοκληρώνονται και τίθενται στο δημόσιο διάλογο. Ενδεικτικό του κλίματος είναι τα σχόλια που αναρτώνται στην επίσημη πλατφόρμα του υπουργείου Περιβάλλοντος, όπου κάτοικοι και φορείς καταθέτουν παρατηρήσεις, όχι πάντα με ψύχραιμο τρόπο. Αναμενόμενο. Η διαχείριση της γης προκαλεί πάθη.
Η διαχείριση αυτής της κατάστασης είναι κρίσιμη. Θα υπερασπιστούν οι κυβερνώντες και το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος την ανάγκη να αποκτήσει η ελληνική επικράτεια Σχέδιο διαχείρισης του χώρου, που ακουμπά όλα τα σοβαρά θέματα από την απόκτηση των αναγκαίων υποδομών για να θωρακιστούν οι πόλεις από τα ακραία φαινόμενα της κλιματικής κρίσης, μέχρι το θέμα της υλοποίησης μεγάλων επενδυτικών προγραμμάτων; ΄Η, μπροστά στις αντιδράσεις θα αρχίσουν τις εκπτώσεις χάριν εξευμενισμού των αντιδρούντων ψηφοφόρων;
Τα πρώτα μηνύματα δεν είναι πολύ ενθαρρυντικά.
Προχθές στην Μύκονο, ο γενικός γραμματέας του ΥΠΕΝ έκλεισε το μάτι στους Μυκονιάτες, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, θυμίζοντας τους, ότι πολεοδομική νομοθεσία από το 1982, ο νόμος Τρίτση που έμεινε γνωστός για τα αυθαίρετα με το σλόγκαν «αν το δηλώσεις μπορεί να το σώσεις», προβλέπει ότι ανά 5ετία τα Πολεοδομικά Σχέδια μπορούν να αναθεωρούνται. Άρα, όπως εξήγησε, όσα, με το πολεοδομικό σχέδιο αποφασιστούν τώρα για τη δόμηση, μπορεί να ξαναλλάξουν. Για παράδειγμα, στη Μύκονο η αρτιότητα των οικοπέδων για δόμηση κατοικιών να επιστρέψει στα 4 στρέμματα, από τα 8 που προβλέπει η πρόταση του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου, και από τα 30 στα 10 για την δόμηση ξενοδοχειακών μονάδων.
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη, που ίσως αποδειχθεί πολύ πιο σημαντικό. Αυτή την περίοδο το ΥΠΕΝ, επεξεργάζεται μια μεταβατική ρύθμιση, μέχρι την έγκριση των Πολεοδομικών Σχεδίων, δύο κρίσιμων θεμάτων: Των όρων δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές και των μελετών αναγνώρισης οδών, δύο θεμάτων απολύτως αλληλεξαρτώμενων. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, με αλλεπάλληλες αποφάσεις του έχει μπλοκάρει την προσπάθεια να οικοδομηθούν οικόπεδα εκτός σχεδίου που δεν έχουν πρόσωπο σε αναγνωρισμένο δρόμο. Το ΥΠΕΝ έχει δηλώσει σε όλους τους τόνους ότι θα σεβαστεί τις αποφάσεις του ΣτΕ. Μένει να το δούμε και στην πράξη.
Όμως πολλοί, που γνωρίζουν τα πολεοδομικά, αναρωτιούνται τι θα προκύψει από τις μελέτες αναγνώρισης οδών. Ανησυχούν ότι θα προκύψουν δρόμοι, που θα ανοίγουν την καταπακτή της μαζικής δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές. Αυτό που επί της ουσίας φοβούνται, είναι μήπως υπάρξουν ρυθμίσεις που θα ολοκληρώνουν την καταστροφή σε πολλές περιοχές και, άρα, τα Πολεοδομικά Σχέδια που θα εγκριθούν μέχρι το 2028, να αποδειχθούν «άδεια πουκάμισα», να βρεθούν δηλαδή ενώπιον παγιωμένων, μη αντιστρέψιμων καταστάσεων.
