Η Βαλένθια, στις αρχές του 2000, απέκτησε μια περίοπτη θέση στον ευρωπαϊκό χάρτη των ξεχωριστών πόλεων, με μια εμβληματική παρέμβαση – όπως κρίθηκε τότε πανευρωπαϊκά – στον ποταμό Τούρια, ο οποίος το ’57 υπερχείλισε οδηγώντας στον θάνατο εκατοντάδες ανθρώπους. Το νότιο τμήμα του ποταμού, η πορεία του οποίου είχε εκτραπεί από το κέντρο της πόλης την δεκαετία του ’70, μεταμορφώθηκε, σε μήκος 9 χλμ. και πλάτος κοίτης 175 μέτρα, σε ένα εντυπωσιακό πάρκο, με πλατείες, γυμναστήρια, παιδικές χαρές και έξι μουσεία του Καλατράβα. Την Τετάρτη, όταν σε οκτώ ώρες έπεσε ποσότητα βροχής ίση με αυτήν που πέφτει σε ένα χρόνο, το νερό «θυμήθηκε» την παραδοσιακή του πορεία. Ακολούθησε την κοίτη του ποταμού, κλειστή και ανοικτή, και σάρωσε ότι βρήκε στο πέρασμα του σε μια ακτίνα αρκετών χιλιομέτρων.
Ο ποταμός Τούρια και ο Κηφισός, παρά τις πολλές διαφορές τους, έχουν και μερικά επικίνδυνα κοινά στοιχεία. Διατρέχουν δύο πυκνοδομημένες πόλεις που εδώ και μήνες έχουν μπει στον «κύκλο της καταστροφής» (ξηρασία-βροχές-πλημμύρες) και μεγάλο μέρος της κοίτης τους, είναι κλειστό. Η Βαλένθια, με σαφώς καλύτερες υποδομές από την Αττική, ολοκλήρωσε τον «κύκλο καταστροφής» της, με εκατοντάδες νεκρούς και αγνοούμενους και ανυπολόγιστες καταστροφές.
Οι προειδοποιήσεις για την Αθήνα και ολόκληρη την Αττική, είναι σαφείς: Παρόμοια φαινόμενα θα συμβούν, είναι απλώς θέμα χρόνου το πότε θα συμβούν. Κανείς δεν θέλει να φανταστεί την εξέλιξη, το χειρότερο κανείς δεν προετοιμάζεται γι’ αυτήν. Πέρσι, τέτοια εποχή, όταν άνθρωποι και αυτοκίνητα παρασύρονταν από ορμητικά νερά, λίγα μέτρα από την Βουλή, το ύψος της βροχής που έπεσε ήταν 30 χιλιοστά. Στην Βαλένθια ήταν 250 χιλιοστά.
Οι ανήσυχες δηλώσεις του Νίκου Χαρδαλιά, του Βασίλη Κικίλια, των δημάρχων των παρακηφίσιων δήμων και η χθεσινή - άνευ αποφάσεων και ανακοινώσεων – έκτακτη σύσκεψη στο Μαξίμου, είναι η κορυφή του παγόβουνου.
Ποιο είναι το αντιπλημμυρικό μας δίκτυο;
Το υφιστάμενο αντιπλημμυρικό δίκτυο της Αττικής σχεδιάστηκε με βάση τα δεδομένα της 50ετίας 1932-1982 (με ασθενέστερες βροχοπτώσεις, μικρότερο πληθυσμό και περισσότερα δάση). Η τελική διαμόρφωση του, με τα έργα διευθέτησης του Κηφισού, ολοκληρώθηκε μετά από 20 χρόνια, το 2004, και σήμερα, 20 χρόνια αργότερα, θεωρείται παντελώς ανεπαρκές, να αντιμετωπίσει πλημμυρικά φαινόμενα πολύ μικρότερης έντασης από αυτής της Βαλένθιας και της Θεσσαλίας.
Το Λεκανοπέδιο έχει χάσει μεγάλο μέρος της δασοκάλυψης του οι βροχές είναι σφοδρότερες και μικρότερης διάρκειας , με συνέπεια περισσότερο νερό, πιο γρήγορο και πιο ορμητικό να περνά από τις πόλεις και να καταλήγει στον Κηφισό, ο οποίος όμως δεν μπορεί να αντέξει αυτό το φορτίο. Οι διατομές των αγωγών ομβρίων υδάτων είναι πολύ μικρότερες τω σημερινών αναγκών, καθώς έχουν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί με βάση τις ανάγκες, τουλάχιστον μισό αιώνα πριν.
Υπολογίζεται ότι σε ένα φαινόμενο ισχυρής βροχόπτωσης, αρκούν περίπου 20 λεπτά, για να φτάσει ένας τεράστιος όγκος νερού στον Κηφισό, τον οποίο δεν θα μπορεί να απορροφήσει και θα πλημμυρίσει τις γειτονικές περιοχές.
Εννέα περιοχές της Αττικής, σύμφωνα με Σχέδιο Διαχείρισης Πλημμυρών του υπουργείου Περιβάλλοντος, βρίσκονται στη ζώνη υψηλού κίνδυνου. Πρόκειται για τις περιοχές της λεκάνης του Κηφισού, τη Σαρωνίδα–Ανάβυσσο –Παλαιά Φώκαια , την περιοχή των Μεσογείων, τις χαμηλές ζώνες Μεγάρων–Νέας Περάμου, Ασπροπύργου–Ελευσίνας και Λουτρακίου, της τεχνητής λίμνης Μαραθώνα, τον Μαραθώνα–Νέα Μάκρη , και τις παράκτιες περιοχές Βάρης–Αγίας Μαρίνας Κορωπίου.
Σήμερα η Αττική δεν στερείται απλώς αντιπλημμυρικού δικτύου, στερείται αντιπλημμυρικού σχεδίου προστασίας. Τι θα ανακουφίσει τον Κηφισό από τον μεγάλο όγκο νερού, καθώς πλέον ο ποταμός είναι αδύνατον να ανοίξει και να διαπλατυνθεί; Σε παλαιότερο σχέδιο προβλεπόταν η δημιουργία μιας τεχνητής λίμνης, ενός ταμιευτήρα, κοντά στον Κηφισό, στο ύψος της Κηφισιάς, για την συγκέντρωση των νερών της βροχής. Ουσιαστικά επρόκειτο για ένα έργο που θα μετρίαζε την ροή του νερού προς τον Κηφισό.
Τι χρειάζεται η Αττική σήμερα;
Μελέτη που εκπονήθηκε πριν από πέντε χρόνια από την Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής, από ομάδα ειδικών επιστημόνων υπό τον καθηγητή Ευ. Λέκκα, περιγράφει αντιπλημμυρικά έργα ενός δισ. ευρώ. Ακόμη και αν σήμερα βρισκόταν αυτό το κονδύλι, θα χρειαζόταν - με βάση το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο – τουλάχιστον μια 10ετία για να υλοποιηθεί. Όμως και μικρότερης κλίμακας αντιπλημμυρικά έργα, είτε παραμένουν στην λίστα αναμονής της περιφέρειας Αττικής προς δημοπράτηση, είτε (περί τα 18 έργα) έχουν ματαιωθεί γιατί τα εγκατέλειψαν οι εργολάβοι τους.
«Οφείλουμε να κάνουμε μια καινούργια μέτρηση, ένα καινούργιο σχέδιο, με σενάρια που θα εξετάζουν διαφορετικά χιλιοστά βροχής. Αν πάμε στα νούμερα που είχαμε στη Βαλένθια, δεν θα μείνει τίποτα όρθιο», σημειώνει ο καθηγητής Γιώργος Ιωακειμίδης. Όπως σημειώνει – «η θωράκιση της Αττικής εξαρτάται από το πόσα χρήματα είναι αποφασισμένη να δώσει η κυβέρνηση για την πολιτική προστασία, και πόσο γρήγορα θα το πράξει. Η κλιματική κρίση έρχεται τρέχοντας. Δεν ξέρουμε αν αύριο το πρωί στην Αττική, θα γίνει αυτό που έγινε στην Βαλένθια».