Ο Ντράγκι δεν μάσησε τα λόγια του. Παρουσιάζοντας την Έκθεσή του για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας είπε ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα υπαρξιακό κίνδυνο. Χάνει σταθερά και συστηματικά έδαφος απέναντι στις ΗΠΑ και την Κίνα. Συρρικνώνεται οικονομικά και δημογραφικά.
Εάν τα πράγματα μείνουν ως έχουν, σε 15 χρόνια από σήμερα το εργατικό δυναμικό της Ευρώπης θα μειώνεται κατά 2 εκατομμύρια ετησίως και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της θα κατακρημνίζεται.
Οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη -ο πράσινος μετασχηματισμός της οικονομίας της, η ταχεία και βέλτιστη ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης αλλά και η μείωση των εξαρτήσεών της σε ένα ολοένα πιο ασταθές και απρόβλεπτο γεωπολιτικό περιβάλλον- απαιτούν επείγουσα δράση.
Η πίτα θα γίνεται ολοένα μικρότερη, τονίζει ο Ντράγκι. Εάν δεν γίνουμε πιο παραγωγικοί, θα αναγκαστούμε να διαλέξουμε. Θα είναι αδύνατον να παραμείνουμε πρωταγωνιστές στη μάχη της κλιματικής αλλαγής, να γίνουμε πρωτοπόροι στις νέες τεχνολογίες και να διατηρήσουμε την ανεξαρτησία μας στην παγκόσμια σκηνή. Δεν θα μπορούμε να συνεχίσουμε να χρηματοδοτούμε το κοινωνικό μας μοντέλο.
Ο Ντράγκι είπε τα πράγματα με το όνομά τους. Όπως ταιριάζει σε έναν τεχνοκράτη που ξέρει να κάνει τη δουλειά του χωρίς να συνυπολογίζει πολιτικό κόστος και αντιδράσεις από οργανωμένα συμφέροντα. Φυσικά, οι αποφάσεις ανήκουν στους πολιτικούς. Θα ανταποκριθούν στην κραυγή αγωνίας για το μέλλον όχι μόνο της ευρωπαϊκής οικονομίας αλλά του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής;
Οι πρώτες (πολιτικές) αντιδράσεις δεν δημιουργούν ιδιαίτερη αισιοδοξία. Πρώτα απ’ όλα, γιατί δεν υπήρξαν τοποθετήσεις συνολικές.
Για το κεντρικό διακύβευμα , δηλαδή «αλλάζουμε ή βουλιάζουμε» δεν μίλησε σχεδόν κανείς, τουλάχιστον από τα πρώτης γραμμής πολιτικά πρόσωπα. Οι περισσότεροι προτίμησαν την πολιτικά ασφαλή οδό του …cherry picking: Εστίασαν σε κάτι και προτίμησαν να αγνοήσουν το όλον, στοχεύοντας κατά βάση σε εθνικό ή κομματικό ακροατήριο.
Καθόλου τυχαία αυτό το «κάτι» είχε να κάνει με τις τεράστιες επενδυτικές ανάγκες και με την πρόταση Ντράγκι να αναλάβει η Ευρώπη να καλύψει το χρηματοδοτικό κενό. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών είπε ρητά και ξεκάθαρα «όχι» και κάποιοι, όχι ιδιαίτερα σοβαροί, δικοί μας, ήρθαν εν τέλει να τον δικαιώσουν, καθώς είδαν την Έκθεση ως ευκαιρία να ανθήσει ξανά το λεφτόδεντρο!
Όχι, ο Ντράγκι δεν θεωρεί ότι «λεφτά υπάρχουν» και πρέπει να τα μοιράσουμε. Το αντίθετο. Ο Ντράγκι λέει ευθαρσώς ότι η Ευρώπη ΔΕΝ παράγει και ΔΕΝ καινοτομεί επαρκώς, χάνει συνεχώς έδαφος σε ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα κι αν δεν αποφασίσει να αναλάβει γρήγορα και από κοινού δράση, θα οδηγηθεί σε «μακρά αγωνία»- ελληνικά θα το λέγαμε σε αργό θάνατο. Για να διατηρήσει τη θέση της ως ανεξάρτητος παίκτης στη διεθνή σκηνή η Ευρώπη πρέπει να δώσει μάχη να διατηρήσει και να εκσυγχρονίσει τη βιομηχανία της, να κάνει άλματα στην ψηφιοποίηση και στην ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών για να αυξήσει την παραγωγικότητά της, να «παντρέψει» τον πράσινο μετασχηματισμό με την ανταγωνιστικότητα.
‘Όσο έγραφε ο Ντράγκι την Έκθεσή του αλλά και σήμερα που την έχει ήδη δώσει στη δημοσιότητα, η Ευρώπη εξακολουθεί να απο-βιομηχανοποιείται με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Η Volkswagen ανακοίνωσε ότι κλείνει μονάδες στη Γερμανία, η Northvolt, αν και εξασφάλισε μια θηριώδη χρηματοδοτική ενίσχυση από το γερμανικό κράτος (κοντά στο 1 δισ. ευρώ), το σκέφτεται μεταξύ Γερμανίας και ΗΠΑ και η Intel ανακοίνωσε επισήμως ότι ΔΕΝ θα ανοίξει στη Γερμανία νέο εργοστάσιο.
Γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνον τα χρήματα για επενδύσεις. Είναι -πρωτίστως-το τεράστιο ενεργειακό κόστος, υπερδιπλάσιο στην Ευρώπη σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, η γραφειοκρατία και το περίπλοκο ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο, η έλλειψη δεξιοτήτων, η υστέρηση στην αξιοποίηση και ενσωμάτωση σε μαζική κλίμακα των νέων τεχνολογιών, ο κατακερματισμός και συχνά η αλληλοεπικάλυψη αλλά και η αντιφατικότητα των ευρωπαϊκών πολιτικών. Λείπει ένα ενιαίο συνεκτικό σχέδιο -κι αυτό είναι που επιχειρεί να δώσει στην Ευρώπη η Έκθεση Ντράγκι.
Καθόλου βέβαιο δεν είναι ότι η πολιτική ηγεσία στην Ευρώπη και η γραφειοκρατία των Βρυξελλών θα πάρουν το μήνυμα και θα ανταποκριθούν.
Άλλωστε, πολύ πριν από τον τεχνοκράτη Ντράγκι ένας πολυβραβευμένος Ολλανδός συγγραφέας, κλασικιστής και δάσκαλος αρχαίων ελληνικών, ο Ίλια Πφέιφερ, μας είχε δώσει την ίδια εικόνα, περιγράφοντας την παρακμή της Ευρώπης μέσα από τις σελίδες ενός συναρπαστικού και χειμαρρώδους μυθιστορήματος.
Το «Grand Hotel Europa», που εκδόθηκε πρώτη φορά στις αρχές του 2019 -και μεταφράστηκε σε πάνω από 20 γλώσσες- έχει ως άξονα μια ερωτική ιστορία αλλά το πραγματικό επίκεντρο είναι η Ευρώπη, με τις πολλές της ταυτότητες. Η Ευρώπη που έχει χάσει το τρένο της παραγωγικής οικονομίας και της καινοτομίας, η Ευρώπη που εξαγοράζεται μαζικά από τους κινέζους -και το περίφημο Grand Hotel είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η Ευρώπη, που σύμφωνα με τον συγγραφέα, έχει μείνει πια μόνο με τη μακρά ιστορία και τον πολιτισμό της, που της δίνουν (μέσω του μαζικού τουρισμού) ένα οικονομικό σωσίβιο. Αλλά, ταυτοχρόνως, την καταστρέφουν –γιατί, πώς να αντέξει για παράδειγμα η Βενετία 50 εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο;
Βαθιά ευρωπαϊστής ο Πφέιφερ, απευθύνει κι αυτός με τον τρόπο του ένα εγερτήριο σάλπισμα. Να μην αφήσουμε την Ευρώπη να μετατραπεί σε μια γηραιά, αξιοσέβαστη αλλά ξεπεσμένη αριστοκράτισσα.
Κι εμείς μέσα σε όλα αυτά;
Με την εξαίρεση δυο σημαντικών παρεμβάσεων, της Άννας Διαμαντοπούλου και του Τάσου Γιαννίτση, κανείς δεν ασχολήθηκε σοβαρά με την Έκθεση Ντράγκι. Αφήνοντας φυσικά στην άκρη τις γελοιότητες που ακούστηκαν και γράφτηκαν για το καινούργιο «λεφτόδεντρο» που θα το χρησιμοποιήσουμε για …να μειώσουμε τις κοινωνικές ανισότητες.
Η Ελλάδα δεν «ακούει» τις κραυγές αγωνίας ή νομίζει ότι δεν την αφορούν. Η υπόθεση της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας είναι σύνθημα πολλών αλλά παραμένει σταθερά κενό περιεχομένου. Εξακολουθούμε να λειτουργούμε σαν να έχουμε όλο το χρόνο μπροστά μας. Σαν το αύριο να περιμένει εμάς.
Η Έκθεση Ντράγκι μπορεί να μην έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους Ευρωπαίους ηγέτες και πολιτικούς -απορροφημένοι όλοι στα μεγάλα εσωτερικά τους προβλήματα. Αλλά οι σοβαροί ξέρουν ότι, υποχρεωτικά, κάποιες από τις υποδείξεις της θα πρέπει να υιοθετηθούν, διαφορετικά δεν θα υπάρχει αύριο ούτε για το σύνολο αλλά ούτε και για το κάθε κράτος-μέλος.
Γι’ αυτό και η πρώτη ανακοίνωση που θα γίνει από την επανεκλεγείσα Πρόεδρο της Επιτροπής, μόλις ολοκληρωθεί η έγκριση του νέου Κολλεγίου των Επιτρόπων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα είναι η νέα Πράσινη Βιομηχανική Στρατηγική. Εκεί θα φανεί ποιες από τις προτάσεις Ντράγκι ή και του Λέττα που προηγήθηκε, θα δρομολογηθούν για υλοποίηση και ποιες όχι. Ένα πρώτο επίπεδο διαπραγμάτευσης μεταξύ των κρατών-μελών, θα παιχτεί στο πεδίο αυτό. Μακάρι να αντιληφθούμε εγκαίρως ότι το διακύβευμα αφορά κι εμάς, την Ελλάδα, που πέρασε δια πυρός και σιδήρου τα χρόνια της χρεοκοπίας. Γιατί αν η Ευρώπη χρειάζεται μια φορά παραγωγική ανασυγκρότηση, εμείς τη χρειαζόμαστε δέκα.