Οι δράσεις για την παγκόσμια ημέρα χωρίς αυτοκίνητο έχουν ως στόχο την επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις μετακινήσεις που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Με την όξυνση της κλιματικής κρίσης και το 30% του συνόλου των εκπομπών να προέρχεται από τις μεταφορές και κυρίως από τα ΙΧ, αποτελεί επιτακτική ανάγκη να επιταχυνθούν οι πολιτικές που θα συμβάλουν στην ολοένα και μικρότερη εξάρτηση από το αυτοκίνητο. Πολιτικές δηλαδή που κυρίως αφορούν στην αναβάθμιση της δημόσιας συγκοινωνίας, την προώθηση της βιώσιμης μετακίνησης και την ενίσχυση των υποδομών που ευνοούν το περπάτημα και το ποδήλατο.
Ο ρόλος των δημοτικών αρχών - ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα - στην εφαρμογή μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας αυτοκινήτων, την προώθηση εναλλακτικών μεθόδων μετακίνησης και την βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Στο πλαίσιο του δικτύου πόλεων για το κλίμα C40, οι δήμαρχοι 15 πόλεων από την Ευρώπη και συνολικά 35 παγκοσμίως έχουν υπογράψει δέσμευση να μετατρέψουν μέχρι το 2030 το ευρύτερο κέντρο τους σε ζώνη μηδενικών εκπομπών, όπου πέραν λίγων και επιβεβλημένων εξαιρέσεων, όλες οι μετακινήσεις θα γίνονται με τα πόδια, το ποδήλατο, φιλικά στο περιβάλλον μέσα μεταφοράς (τραμ, μετρό, ηλεκτρικά λεωφορεία) και ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Και προκειμένου να πετύχουν το φιλόδοξο αυτό στόχο, οι δήμοι αναπτύσσουν στρατηγικές, διασφαλίζουν χρηματοδότηση, ορίζουν χρονοδιαγράμματα, επανασχεδιάζουν το κέντρο και τις γειτονιές, διαβουλεύονται με τους αρμόδιους φορείς και προχωρούν σε δράσεις που περιλαμβάνουν την αύξηση των ποδηλατοδρόμων και δρόμων ήπιας κυκλοφορίας, τη διαπλάτυνση των πεζοδρομίων, τη δημιουργία υποδομών φόρτισης, την προμήθεια ηλεκτρικών δημοτικών οχημάτων, τη συνεργασία με επαγγελματικούς φορείς (ταξί, τουριστικά λεωφορεία, εταιρείες courier κ.λπ.) για τη θέσπιση κανόνων κυκλοφορίας, αλλά και την παροχή κινήτρων στους κατοίκους να αντικαταστήσουν τα αυτοκίνητα τους - ιδιαίτερα τα πιο ρυπογόνα.
Το Λονδίνο, το Μιλάνο, το Παρίσι, η Βαρσοβία, η Στοκχόλμη, η Βαρκελώνη και πολλές ακόμα ευρωπαϊκές πόλεις, με επιμέρους διαφορές ως προς την προτεραιοποίηση και την ταχύτητα υλοποίησης, λαμβάνουν όλες δραστικά μέτρα στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της βιώσιμης μετακίνησης και της μείωσης του αριθμού των αυτοκινήτων στους δρόμους ελαττώνοντας έτσι τις εκπομπές από τις μεταφορές αλλά και αντιμετωπίζοντας τις κοινωνικές ανισότητες. Γιατί μία πόλη όπου το αυτοκίνητο είναι το κατεξοχήν απαραίτητο μέσο για την κυκλοφορία των πολιτών, την κατατάσσει αυτομάτως χαμηλά σε ό,τι αφορά τη συμπερίληψη και τη διασφάλιση ίσων δυνατοτήτων πρόσβασης.
Δύο είναι τα στοιχεία που απαιτούνται και επιτρέπουν στους δημάρχους των πόλεων αυτών όχι μόνο να θέτουν φιλόδοξους στόχους αλλά και να κινούνται σταθερά προς την επίτευξη τους. Πρώτον, το θεσμικό πλαίσιο και οι αυξημένες αρμοδιότητες που διαθέτουν, πχ σχετικά με τον έλεγχο των δημόσιων μέσων μεταφοράς ή τις πιο ευέλικτες διαδικασίες αδειοδότησης ποδηλατοδρόμων που δίνουν τη δυνατότητα στους δήμους να καταρτίσουν ολοκληρωμένες στρατηγικές αστικών μεταφορών και να έχουν τον κύριο λόγο στην υλοποίηση.
Δεύτερον, η δημόσια παραδοχή της δημοτικής αρχής της αναγκαιότητας του στόχου και η σαφής πολιτική της βούληση να υπηρετήσει το όραμα και το σχέδιο, εμπλέκοντας ουσιαστικά την κοινωνία στη λήψη αποφάσεων, αντιπαρερχόμενη τις πιέσεις - και συχνά την παραπληροφόρηση - που δέχεται από οργανωμένες ομάδες συμφερόντων που (προσωρινά ή μακροπρόθεσμα) πλήττονται, επιδεικνύοντας ευελιξία και προβαίνοντας σε συμβιβασμούς όπου χρειάζεται, και αναδεικνύοντας με στοχευμένες επικοινωνιακές καμπάνιες τα πολλαπλά οφέλη από τα (ορισμένες φορές αντιδημοφιλή) μέτρα που λαμβάνονται.
Οι πρωτοβουλίες για τον περιορισμό της χρήσης του αυτοκινήτου και η επένδυση στις αστικές μεταφορές και τη βιώσιμη κινητικότητα είναι αυτό που κυρίως χρειάζονται οι πόλεις και ο κόσμος αυτή τη στιγμή - για τη μείωση των εκπομπών, την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την προώθηση της ισότητας και ευημερίας όλων των κατοίκων.
(*) Ο Στέλιος Διακουλάκης, είναι Αναπληρωτής Διευθυντής Ευρώπης του Παγκόσμιου Δικτύου Πόλεων για την Κλιματική Αλλαγή C40 Cities
