Στην Ευρώπη το είχαμε όλοι, ίσως όσο ποτέ άλλοτε, ανάγκη, αυτό που μας πρόσφερε ο Μάριο Ντράγκι την περασμένη Δευτέρα.
Στις 400 σελίδες της έκθεσής του, εδώ, καταρχήν μας θύμισε τις αξίες στις οποίες θεμελιώθηκε και για τις οποίες αξίζει να υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μας παρουσίασε την κατάσταση και τη θέση της στον κόσμο, με το κουράγιο και με την ενάργεια σκέψης κάποιου που από κορυφαίες θέσεις την έχει υπηρετήσει. Επιστράτευσε τον ορθολογισμό για να διατυπώσει και υποστηρίξει ορισμένες ριζοσπαστικές προτάσεις που μας προσφέρουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούμε στις σύγχρονες προκλήσεις. Και, λίγες ημέρες μετά τα 77α γενέθλιά του, με την αισιοδοξία της στέρεης γνώσης, σε καιρούς που σκοτεινιάζουν από φόβο και δεισιδαιμονίες, μας διαβεβαίωσε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Αρκεί να κάνουμε ό,τι πρέπει.
Ξεχωρίζω την αναφορά του στις αξίες της Ευρώπης: «Οι θεμελιώδεις αξίες είναι η ευημερία, η ισότητα, η ελευθερία, η ειρήνη και η δημοκρατία σε ένα βιώσιμο περιβάλλον. Η ΕΕ υπάρχει –γράφει εδώ- για να διασφαλίζει ότι οι Ευρωπαίοι μπορούν πάντα να επωφελούνται από αυτά τα θεμελιώδη δικαιώματα. Εάν η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να τα παρέχει στους λαούς της, ή πρέπει να επιλέξει το ένα εις βάρος του άλλου, τότε θα έχει χάσει το λόγο ύπαρξης της. Κι ο μόνος τρόπος για να ανταποκριθούμε σε αυτήν την πρόκληση είναι να αναπτυχθούμε και να γίνουμε πιο παραγωγικοί, διατηρώντας τις αξίες της ισότητας και της κοινωνικής ένταξης. Και ο μόνος τρόπος για να γίνει πιο παραγωγική η Ευρώπη, είναι να αλλάξει ριζικά» καταλήγει.
Ξέρει ότι η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη και την παρουσιάζει χωρίς εξωραϊσμούς: Η Ευρώπη χάνει σε παραγωγικότητα, το 1995 υπολογίζεται ότι είχε το 95% της παραγωγικότητας των ΗΠΑ, σήμερα έχει το 80% μόνο. Χάνει σε πλούτο –τα τελευταία 25 χρόνια το κατά κεφαλή εισόδημα στις ΗΠΑ αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό από την Ευρώπη. Χάνει σε τεχνολογία: Μόνο 4 από τις 50 κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας είναι ευρωπαϊκές. Ενώ οι ΗΠΑ υλοποιούν ένα πρόγραμμα μαμούθ ανανέωσης της βιομηχανικής βάσης τους και η Κίνα κάνει μια πρωτοφανή κούρσα επενδύοντας σε σύγχρονες καθαρές τεχνολογίες, η VW συζητά να κλείσει εργοστάσια και η Fiat διακόπτει την παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων γιατί δεν έχει παραγγελίες.
Οι καιροί που η Ευρώπη στήριζε την ευημερία της στην αμυντική ομπρέλα των ΗΠΑ, στο φτηνό φυσικό αέριο της Ρωσίας και στην επεκτατική οικονομική πολιτική της Κίνας, έχουν περάσει. Για να συνεχίσει να ευημερεί η Ευρώπη (ίσως και για να διατηρήσει αυτή καθαυτή τη συνοχή της…) θα χρειαστεί να σταθεί γερά στα πόδια της στο νέο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, που έχει μεγαλύτερη ανασφάλεια, λιγότερο διεθνές δίκαιο, περισσότερο εθνικό προστατευτισμό. Ένας δείκτης της τιτάνιας προσπάθειας που πρέπει να κάνει, είναι οι επενδύσεις: Θα πρέπει να τις αυξήσει κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, απ’ το 22% στο 27%, δηλαδή κατά 800 δισ. ευρώ ετησίως -υπερδιπλάσιες από εκείνες της ευρωπαϊκής ανασυγκρότησης με το Σχέδιο Μάρσαλ.
Είναι η δεύτερη έκθεση που χαράζει νέους δρόμους για την Ευρώπη. Είχε προηγηθεί η έκθεση ενός άλλου σπουδαίου Ιταλού, επίσης πρώην πρωθυπουργού της γείτονος, του Ενρίκο Λέττα, τον Απρίλιο, εδώ. Θα πιάσουν τόπο οι δύο εκθέσεις;
Η πολιτική αστάθεια σε Παρίσι και Βερολίνο δεν βοηθά. Αλλά, ας είμαστε αισιόδοξοι. Άλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ένωση δυναμώνει μέσα από τις κρίσεις της. Έτσι, παράδειγμα, έχτισε το Ταμείο Ανάκαμψης με αμοιβαίο δανεισμό και 740 δισ. ευρώ, ξεπέρασε επιτυχώς την αιφνίδια αποκοπή της από το ρωσικό φυσικό αέριο κλπ. Και κάτι από την ιστορία: Πριν από όλες τις μεγάλες στιγμές της –μας θύμιζε ο Αλέκος Κρητικός, εδώ- υπήρχε μια έκθεση που αναδείκνυε την ανάγκη των αλλαγών που ακολουθούσαν. Της ίδρυσης της ΕΟΚ προηγήθηκε η έκθεση Σπάακ. Της δημιουργίας της εσωτερικής αγοράς προηγήθηκε η Λευκή Βίβλος του λόρδου Κόφιλντ. Προάγγελοι της ΟΝΕ και της εισαγωγής του ευρώ το 1999, ήταν οι εκθέσεις Πάντοα-Σκιόπα και Ντελόρ. Η αισιοδοξία έχει βάση. Αν, ως χώρα, που έχουμε να κερδίσουμε τα μάλα, εδώ, κάναμε κι ό,τι πρέπει γι’ αυτό, ακόμα καλύτερα.
