Όποιος παρακολουθούσε το πρώτο μέρος της ομιλίας Τραμπ στο συνέδριο των Ρεπουμπλικάνων, στα μέσα Ιουλίου, θα μοιραζόταν, φαντάζομαι, την ίδια αίσθηση. Πως η μάχη έχει κριθεί. Πως δεν υπάρχει τρόπος να χάσει τις εκλογές. Είχε μόλις επιβιώσει μιας δολοφονικής επίθεσης. Είχε εικονογραφήσει την επιβίωσή του με την τέλεια προεκλογική φωτογραφία- αίμα στο πρόσωπο, αγέρωχο ύφος, υψωμένη γροθιά και η αμερικανική σημαία στο βάθος. Και κεφαλαιοποιούσε πολιτικά την περιπέτειά του με μια ομιλία ασυνήθιστης για αυτόν αυτοσυγκράτησης και μέτρου (που εξατμίστηκαν στο δεύτερο μισό της ομιλίας). Επιπλέον, είχε απέναντί του έναν αντίπαλο που έπρεπε σε κάθε του εμφάνιση να απαντά σε ένα και μόνον ερώτημα: Αν έχει τις φυσικές και πνευματικές δυνάμεις που απαιτεί το αξίωμα που διεκδικούσε.
Τρεις μέρες αργότερα, ο Πρόεδρος Μπάιντεν αποσυρόταν σε τιμητική αποστρατεία. Και όλα άλλαζαν. Το ένστικτό αυτοσυντήρησης των Δημοκρατικών τους συσπείρωσε γύρω από μια νέα υποψήφια, η οποία έφερε έναν αέρα ανανέωσης και αισιοδοξίας, με ένα ηλεκτρισμένο από το χάρισμα των Ομπάμα κομματικό συνέδριο στο Σικάγο να της δίνει πανηγυρικά το χρίσμα. Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, η φορά των δημοσκοπήσεων αναστράφηκε και ο γκουρού των προγνώσεων Νέιτ Σίλβερ εκτιμά τώρα πως η Κάμαλα Χάρις έχει 54% πιθανότητες νίκης, έναντι μόλις 27% που το μοντέλο του έδινε στον Τζο Μπάιντεν.
Όλα, φυσικά, μπορεί να αλλάξουν ξανά. Η υποψήφια των Δημοκρατικών, που απολαμβάνει τώρα έναν μήνα του μέλιτος, θα έχει κατόπιν ένα βουνό να ανέβει και κανείς δεν δικαιούται να υποτιμά τον Τραμπ. Πολύ περισσότερο που οι δημοσκοπήσεις, και το 2016 και το 2020, υποεκτιμούσαν την δύναμή του. Αλλά, έστω κι έτσι, η δραματική ανατροπή των τελευταίων λίγων εβδομάδων στην αμερικανική προεκλογική καμπάνια είναι μια συναρπαστική εξέλιξη. Διδακτική, επίσης. Επιβεβαιώνει πως ο χρόνος στην πολιτική μερικές φορές πυκνώνει απότομα και οι προβλέψεις που στηρίζονται σε μια ευθύγραμμη προβολή του παρόντος στο μέλλον συχνά ανατρέπονται.
Είναι ένα μάθημα που θα ήταν χρήσιμο να συγκρατήσουμε κι εμείς, καθώς βρισκόμαστε στην αφετηρία ενός πυκνού πολιτικού διμήνου, που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι αλλαγές μπορεί να φέρει στην γεωμετρία αυτού του ασύμμετρου πολιτικού συστήματος που γεννήθηκε το 2019, η ασυμμετρία του οποίου ενισχύθηκε το 2023, για να δώσει την θέση της σε μια ρευστή και φυγόκεντρη αβεβαιότητα μετά τις ευρωεκλογές.
Θα κριθούν πολλά μέσα στους επόμενους δύο μήνες. Για την κυβέρνηση πρώτα. Η οποία, με αφετηρία το παραδοσιακό ορόσημο της ΔΕΘ, έχει δύσκολες εξετάσεις να δώσει. Θα συνεχίσει αυτό που ξεκίνησε ως διόρθωση πορείας προς τα δεξιά ή θα επιστρέψει στην αναζήτηση ενός πιο κεντρώου στίγματος; Μπορεί να ξαναβρεί τα πιστοποιητικά διαχειριστικής επάρκειας που τα πρώτα δύο χρόνια στην εξουσία είχε διεκδικήσει, μα έχουν πια ξεθωριάσει; Μπορεί να κάνει κάτι καλύτερο στο πολιτικά κρισιμότερο μέτωπο του φθινοπώρου, την αντιμετώπιση της ακρίβειας; Και, προπάντων, μπορεί να διατυπώσει ένα νέο στόχο- μετά τον εξαντλημένο ορίζοντα της «επιστροφής στην κανονικότητα»- που να την «κουρδίζει» και να της δίνει ακροατήριο ή είναι καταδικασμένη να υποστεί την κακή μοίρα κάθε δεύτερης τετραετίας;
Για την αντιπολίτευση, ακόμη περισσότερο. Ο ΣΥΡΙΖΑ βιώνει τραυματικά το τέλος της φούσκας Κασσελάκη και μαζί της αυταπάτης πως ένα κάποιο εξωτικό, εισαγόμενο «χάρισμα» θα γέμιζε το κενό πολιτικής που χάσκει από το 2019. Μπορεί τώρα, σε δυσμενέστερες συνθήκες, να αναζητήσει μια νέα θέση, ένα ρόλο συμβατό με κυβερνητική φιλοδοξία αλλά και με μια κάποια αριστερή ταυτότητα, στην πολιτική σκηνή; Ή θα περιθωριοποιηθεί ως δεύτερης τάξης δύναμη ή, ακόμη χειρότερα, ως ένα ακόμη, «ριζοσπαστικό» αστεράκι ανάμεσα στα πολλά και διαφορετικών ιδεολογικών καταβολών αστέρια ενός «αντί-συστημικού» γαλαξία;
Αλλά και το ΠΑΣΟΚ, έχει ένα δύσκολο στοίχημα να κερδίσει. Μπορεί να διεκδικήσει μια φιλοδοξία υψηλότερη από το να γίνει από τρίτος, δεύτερος πόλος σε ένα πολιτικό σύστημα δομικής ασυμμετρίας; Μπορεί να γίνει παράγοντας εξισορρόπησής του; Η εκλογική διαδικασία του δίνει, ίσως, μια ευκαιρία να διατυπώσει ένα εναλλακτικό σχέδιο, όχι για τον εαυτό του, αλλά για την χώρα. Μπορεί να την αξιοποιήσει;
Καθώς, λοιπόν, οι πολιτικοί παίκτες στην Αθήνα θα αναζητούν δύσκολες απαντήσεις σε ένα σύντομο παράθυρο ευκαιρίας, το Σικάγο έχει, ίσως, μερικά ακόμη χρήσιμα διδάγματα να δώσει.
Πως, πρώτον, στην πολιτική ο πολυτιμότερος σύμμαχος είναι πάντα ένας εχθρός, απέναντι στον οποίο συσπειρώνεσαι. Οι Δημοκρατικοί τον έχουν στο πρόσωπο του Τραμπ, απέναντι στον οποίο άλλαξαν μέθοδο. Αντί να τον καταγγέλλουν, τον περιγελούν, ως αλλόκοτο, weird. Η κυβέρνηση τον είχε το 2019, μα τον έχασε. Και η αντιπολίτευση ψάχνει ακόμη απάντηση στο ερώτημα «απέναντι στον Μητσοτάκη, ποιος;», ενώ το πραγματικό ερώτημα είναι «γιατί», με ποιο εναλλακτικό πρόγραμμα, με ποιο στόχο;
Πως, δεύτερον, η ηγεσία παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Η Κάμαλα Χάρις αμπαλάρει με νέο επικοινωνιακό τρόπο την ίδια πολιτική, τα Κεϋνσιανής έμπνευσης Bidenomics, την προτεραιότητα σε πολιτικές κοινωνικής συνοχής και την υπεράσπιση της ελευθερίας, των γυναικών πρωτίστως. Αλλά η αλλαγή στο πρόσωπο του επικεφαλής μπορεί να κάνει νικηφόρα πλατφόρμα αυτό που έμοιαζε συνταγή ήττας.
Και, τρίτον, πως το κοινό πρόβλημα όλων των δημοκρατικών πολιτειών, η ανάκτηση της εμπιστοσύνης στην δημοκρατία και στην ικανότητά της να μας περιλαμβάνει όλους και να μας δίνει ασφάλεια, η απόκρουση της εφόδου των λαϊκιστών που κολακεύουν τους δικαιολογημένους φόβους και τις αγωνίες μεγάλων κοινωνικών ομάδων προτείνοντας τους αποδιοπομπαίους τράγους αντί για λύσεις σε πραγματικά προβλήματα, έχει έναν μόνον τρόπο να λυθεί. Πρέπει, όπως έλεγε ο Κλίντον στο Σικάγο, να μην σνομπάρεις τους ανθρώπους και τις αγωνίες τους, να τους μιλάς στην γλώσσα τους. Και πρέπει, κυρίως, να έχεις να τους προτείνεις χειροπιαστές λύσεις, που αλλάζουν τις οικονομικές προτεραιότητες και τις κοινωνικές ισορροπίες και αίρουν αδικίες. Το πρώτο φαίνεται να το κάνει ο υποψήφιος αντιπρόεδρος της Χάρις. Το δεύτερο, και δυσκολότερο, είναι ζητούμενο. Και στο Σικάγο και, ακόμη περισσότερο, στην Αθήνα.
