«Ο “κανόνας της Σαμ” θα παραπέμπει σε ύφεση αλλά μην πανικοβληθείτε, καθώς πιθανότατα δεν θα συρρικνωθεί το ΑΕΠ. Η Fed όμως πρέπει σίγουρα να μειώσει τα επιτόκια». Με τη σύσταση αυτή ολοκλήρωνε το άρθρο του την προηγούμενη εβδομάδα στους New York Times ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν. Λίγα 24ωρα αργότερα ο ‘κανόνας της Σαμ’ όντως παρέπεμπε σε ύφεση. Οι επενδυτές αντέδρασαν με πανικό αλλά χθες φάνηκε να το ξανασκέφτονται, με αποτέλεσμα οι τιμές των μετοχών να ανακάμψουν.
Ο Κρούγκμαν ξεκίνησε το άρθρο του υπενθυμίζοντας ότι και πέρσι ένας άλλος κανόνας φάνηκε να μην ισχύει: Η καμπύλη αποδόσεων (yield curve) αντιστράφηκε (δηλαδή τα επιτόκια για βραχυπρόθεσμο δανεισμό έγιναν υψηλότερα εκείνων για μακροπρόθεσμο), γεγονός που παραπέμπει σε ύφεση – κι όμως ύφεση δεν υπήρξε.
Φέτος είναι η σειρά του κανόνα που έθεσε η Κλόντια Σαμ, που επί χρόνια υπήρξε από τους κορυφαίους οικονομολόγους της Fed. Βασίζεται στον συλλογισμό ότι οι υφέσεις συνήθως είναι μια σωρρευτική διαδικασία, που αυτοτροφοδοτείται: Αρχικά υπάρχει μια μικρή επιβράδυνση, που γίνεται αντιληπτή και προκαλεί μείωση στις καταναλωτικές και κυρίως στις επενδυτικές δαπάνες. Η Σαμ αναζήτησε στα στοιχεία εκείνη την ένδειξη που παραπέμπει στην έναρξη αυτής της διαδικασίας. Ήθελε κάτι απλό που θα στηριζόταν σε στοιχεία που είναι γρήγορα διαθέσιμα.
Κατέληξε με τον κανόνα ότι η ύφεση έρχεται όταν ο μέσος όρος τριών μηνών του ποσοστού ανεργίας υπερβεί κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες την τελευταία χαμηλότερη τιμή του. Επέλεξε το ποσοστό ανεργίας επειδή, σε αντίθεση με το ΑΕΠ, μετριέται σε μηνιαία βάση. Καθώς τα μηνιαία στοιχεία έχουν έντονες διακυμάνσεις, στράφηκε στον μέσο όρο τριών μηνών. Το όριο της μισής ποσοστιαίας μονάδας ανταποκρίνεται σε όλα τα περιστατικά ύφεσης μεταπολεμικά.
Ο Κρούγκμαν προειδοποίησε από την περασμένη Τετάρτη ότι τα στοιχεία που θα ανακοινώνονταν την Παρασκευή θα παρέπεμπαν σε ύφεση, σύμφωνα με τον κανόνα. «Άρα μπαίνουμε σε ύφεση; Πολλοί παρατηρητές, περιλαμβανομένης της Σαμ, υποστηρίζουν ότι αυτή η φορά διαφέρει» ανέφερε ο Κρούγκμαν.
Το τελευταίο διάστημα το εργατικό δυναμικό αυξήθηκε, χάρη στη μετανάστευση αλλά όχι μόνο (αυξήθηκαν για παράδειγμα και τα άτομα με αναπηρίες που αναζητούν εργασία). Μεταξύ των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας συνήθως το ποσοστό ανεργίας είναι υψηλότερο, οπότε η πρόσφατη αύξηση του συνολικού ποσοστού ενδεχομένως αποδίδεται εκεί και όχι στην εξασθένιση της οικονομίας.
Ο Κρούγκμαν αποδέχεται πάντως ότι τα στοιχεία δεν είναι απολύτως παραπλανητικά: Δεν έχει ξεκινήσει η ύφεση, αλλά μετά από πολλούς μήνες υψηλών επιτοκίων οι συνθήκες στην αγορά εργασίας όντως επιδεινώνονται. Και αυτό έχει ξεκάθαρες συνέπειες για τη Fed. Αν και άλλοι οικονομικοί δείκτες παραπέμπουν σε καλύτερη κατάσταση της οικονομίας, η κεντρική τράπεζα οφείλει να κινείται με βάση όχι το πού βρίσκεται αλλά πού θα βρεθεί η οικονομία. Οπότε υπάρχουν πολύ ισχυρά επιχειρήματα υπέρ της μείωσης επιτοκίων.
