Να το πούμε ευθύς εξαρχής: θεωρούμε πως είναι προς τιμήν της Βουλής, που ήρθε και στήριξε το Συνέδριο το οποίο οργανώθηκε – με πρωτοβουλία Νίκου Χριστοδουλάκη, με βασικό πλαίσιο την ιστορική ΑΣΟΕΕ, από πολλού Οικονομικό Πανεπιστήμιο – για μια συγκροτημένη ματιά σε μιαν «άλλη» πτυχή των 50χρονων της Μεταπολίτευσης. 50χρονων που όλοι τα τίμησαν/εόρτασαν/αναθυμήθηκαν, πλην σπανίως απομακρύνθηκαν αρκετά από τα αντανακλαστικά αυτεπιβράβευσης για την σταθερότητα της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, για το αδιατάρακτο των πολιτικών εξελίξεων ακόμη και μέσα στα μπουρίνια των κομματικών ανταγωνισμών, για την μετάβαση των Ελλήνων σε διαφορετικό οικονομικοκοινωνικό επίπεδο – τα γνωστά.
Στήριξε λοιπόν η Βουλή των Ελλήνων, ένα Συνέδριο – εν συνεχεία, δε, στήριξε και την έκδοση αυτή των Πρακτικών του (έκδοση που, κι αυτό θετικό, δεν περιέλαβε μόνον εισηγήσεις αλλά και σημαντικό μέρος των συζητήσεων που πλέχθηκαν με την αφορμή αυτή) – γνησίως πολυπρισματικό, ήδη τα ονόματα των συντελεστών του το δείχνουν. Κυρίως όμως «Τα οικονομικά της Δικτατορίας» ήρθαν να διαλύσουν ένα παράξενο νέφος που έχει προκύψει σχετικά με τα όσα τραυματιστικά άφησε πίσω της, για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία, η Χούντα και η διαχείρισή της – πέρα κι από την πολιτική/θεσμική απαξίωση και τον εθνικό τραυματισμό από την προδοσία της Κύπρου.
Πράγματι, έχει αφεθεί να διαμορφωθεί μια κατάσταση περιορισμένης μόνον κριτικής προς τα οικονομικά πεπραγμένα της 7χρονης Δικτατορίας. Μιας κριτικής που επικεντρώθηκε περισσότερο στα οικονομικά σκάνδαλα της εποχής, όσο κι αν αυτά δεν έλλειψαν, ενώ προπάντων κρίσιμη στάθηκε η εσωστρέφεια και η αποκοπή της Ελλάδας από τις διεθνείς εξελίξεις – μαζί και μια εξαπλουστευμένη /απλοϊκή/λαϊκίστικη προσέγγιση στα πράγματα – που άφησαν πίσω επικίνδυνο ίζημα.
Η προσέγγιση του Συνεδρίου για τα οικονομικά της Δικτατορίας κάλυψε διεξοδικά τα θέμα των μακροοικονομικών ισορροπιών που εν πολλοίς διαταράχθηκαν καθώς και των επιλογών οικονομικής πολιτικής (από Ανδρέα Κακριδή και Γιώργο Αλογοσκούφη, αυτά) ενώ από τον Φρ. Κουτεντάκη αναλύονται οι κατανομές εισοδήματος που κληροδοτήθηκαν. Το όποιο αναπτυξιακό μοντέλο ακολουθήθηκε/θεωρήθηκε εκ των υστέρων ότι προωθήθηκε καλύπτουν η Ιωάννα Πεπελάση και ο Γιάννης Καλογήρου που «μοιράστηκαν» και το βιομηχανικό στίγμα της περιόδου, με όλες τις στρεβλώσεις του σχετικού μοντέλου και τον μύθο της πετυχημένης αναπτυξιακής πορείας. Ενώ οι Μιχ. Νκολακάκης και Δανάη Διακουλάκη κάλυψαν δυο τομείς που η συνέχεια επέπρωτο να τους επιφυλάξει εκρηκτική ανάπτυξη: Τον τουρισμό και την ενέργεια.
Κυρίως όμως προσεγγίζεται από το συλλογικό αυτό έργο, το φαινόμενο του «χαμένου τραίνου» της Ελλάδας έναντι των διεθνών θεσμών: Ο Σωτήρης Ριζάς χρονικογράφησε την αναστολή της Συμφωνίας Συνδέσεως/την κρίσιμη αποκοπή από την ΕΟΚ, η Σοφία Λαζαρέτου και ο Αντ. Κλάψης τις σχέσεις με το μείζον νομισματικό περιβάλλον και τα ανοίγματα στον Ανατολικό Συνασπισμό/τον Τρίτο Κόσμο. Συνολικά, χρονικό χαμένων ευκαιριών για την Ελλάδα, από ένα καθεστώς που διήρκεσε – όχι βέβαια όσο η Σαλαζαρική ή Φρανκική εμπειρία – πάντως… 7 χρόνια δεν είναι και λίγα! Με καίρια την αποκοπή από ένα πλαίσιο χωρών που προχωρούσαν τότε, με ρυθμούς γρήγορους.
Ο Νίκος Χριστοδουλάκης το καταθέτει εισαγωγικά, όμως η προβληματική αυτή επανέρχεται στα περισσότερα κείμενα του συλλογικού τόμου. «[Η δικτατορία] στέρησε την χώρα από μια δεκαετία στήριξης και συμμετοχής στην ελληνική οικονομία των θεσμών συνεργασίας, ανάπτυξης και οικοδόμησης του κοινωνικού κράτους που κυριαρχούνταν από την Δυτική Ευρώπη […]. Όταν η Ελλάδα έμπαινε επιτέλους στην ευρωπαϊκή οικογένεια το 1981, η οικονομία της χρειάστηκε πλέον να προσαρμοστεί με μεγάλες δυσκολίες» καθώς η ολοκλήρωση της «χρυσής τριακονταετίας»/των Trente Glorieuses της μεταπολεμικής περιόδου, είχε ήδη δώσει τη θέση της στον στασιμοπληθωρισμό αλλά και τις πιέσεις στην κοινωνική πολιτική στην Ευρώπη.
Σε συζήτηση Σταύρου Θωμαδάκη – Γιώργου Αλογοσκούφη αναδείχθηκε η διάσταση αυτή: «Χωρίς τη Δικτατορία, θα άλλαζε νωρίτερα το αναπτυξιακό υπόδειγμα της χώρας μας». Και ο Δημήτρης Χαραλάμπης το έθεσε ανάλογα, με το «η Δικτατορία διέκοψε μια ιδιαίτερα θετική για την ιστορία της Ελλάδος διαδρομή – και αυτή η διακοπή είχε απόλυτα αρνητικές καταστάσεις στην συνέχεια […] ενώ χρειαστήκαμε πολλά χρόνια για να βγούμε σιγά-σιγά απ’ αυτές».
Έχει ενδιαφέρον να σημειώσει κανείς ότι ο Πρόεδρος της Βουλής Κώστας Τασούλας – και αυτός, ιδίως μάλιστα αυτός ως «θεματοφύλακας» της κληρονομιάς Ευάγγελου Αβέρωφ! – καταθέτει στοιχεία για το πώς «η συμπεριφορά της Δικτατορίας εις τον οικονομικό τομέα είχε στρεβλώσεις, μεγάλες στρεβλώσεις»: Δια χειρός Αβέρωφ γραφόταν (προς Ιωαννίδη, δε) ότι «οι συνέπειες μπορεί να πλησιάσουν στα όρια της χρεωκοπίας, και το κακό είναι ότι τα οικονομικά είναι συνάρτησις δεδομένων αντικειμενικών, αλλά είναι και συνάρτησις ψυχολογικών».
Ο (συντονιστής) Νίκος Χριστοδουλάκης έκλεισε την εκδήλωση με την υπόσχεση ότι – σε επόμενη διοργάνωση – θα διερευνηθεί «αυτή η «χαμένη άνοιξη» - που λέει και ο Τσίρκας – δηλαδή η ευκαιρία που ακύρωσε η επιβολή της Χούντας, με τα τόσα κακά και αρνητικά που επεσώρευσε στην χώρα».
