Στα τέλη Ιουνίου, οι μεγάλοι της Wall Street, από την Goldman Sachs, στη Morgan Stanley και τη Barclays, προειδοποίησαν τους πελάτες τους να περιμένουν υψηλότερο πληθωρισμό καθώς έχουν αυξηθεί οι πιθανότητες να επιστρέψει ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο και να επιβάλει εμπορικές προστατευτικές πολιτικές. Γίγαντες της αμερικανικής οικονομίας όπως η Apple, η Nvidia και η Qualcomm προβληματίζονται πως η εντονότερη αντιπαράθεση με την Κίνα θα μπορούσε να τους επηρεάσει και μαζί τους τα τσιπ στα οποία βασίζονται όλοι. Οι δημοκρατίες σε όλη την Ευρώπη και την Ασία ανησυχούν για τις απομονωτικές παρορμήσεις του Τραμπ, την αβέβαιη δέσμευσή του στις δυτικές συμμαχίες και τις σχέσεις του με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ και τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Και ενώ οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Αμερικανοί ψηφοφόροι ευνοούν τη διαχείριση της οικονομίας από τον Τραμπ έναντι του Μπάιντεν, για πολλούς δεν είναι σαφές τι ακριβώς τους περιμένει αν τον εκλέξουν. Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι να περιμένει. Έτσι το Bloomberg Businessweek πήγε στο Mar-a-Lago στο Palm Beach της Φλόριντα, για να πιέσει τον Τραμπ για απαντήσεις.
Σε γενικές γραμμές τα Trumponomics μπορεί να μην είναι διαφορετικά από της πρώτης του θητείας. Το νέο είναι η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα με την οποία σκοπεύει να τα εφαρμόσει. Πιστεύει ότι τώρα κατανοεί πολύ πιο βαθιά τους μοχλούς της εξουσίας και τη σημασία της επιλογής των κατάλληλων ανθρώπων για τις σωστές θέσεις. «Είχαμε υπέροχους ανθρώπους, αλλά είχα μερικούς ανθρώπους που δεν θα επέλεγα για δεύτερη φορά», λέει. «Τώρα, τους ξέρω όλους. Τώρα, είμαι πραγματικά έμπειρος».
Ο Τραμπ θεωρεί το οικονομικό του μήνυμα ως το καλύτερο μέσον για να κατατροπώσει τους Δημοκρατικούς τον Νοέμβριο. Βάζει στοίχημα ότι η ανορθόδοξη ατζέντα του για φορολογικές περικοπές, περισσότερο πετρέλαιο, λιγότερες ρυθμίσεις, υψηλότερους δασμούς και λιγότερες οικονομικές δεσμεύσεις προς το εξωτερικό, θα προσελκύσει αρκετούς ψηφοφόρους των κρίσιμων πολιτειών. Ποντάρει επίσης ότι οι ψηφοφόροι θα ξεχάσουν τα αρνητικά που χαρακτήρισαν την πρώτη του θητεία στον Λευκό Οίκο: τις μάχες μεταξύ του προσωπικού του, τις αλλαγές 180 μοιρών στην πολιτική του, τις ανακοινώσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις 6 το πρωί. Και φυσικά υπάρχει το θέμα της εξέγερσης στις 6 Ιανουαρίου 2021.
Για την οικονομία των ΗΠΑ
Οι ηγέτες των επιχειρήσεων εκτιμούν τη σταθερότητα και τη βεβαιότητα. Δεν πήραν πολλά από τα δύο στην πρώτη προεδρία του Τραμπ. Αυτή τη φορά, η εκστρατεία του διεξάγεται πιο επαγγελματικά, αλλά δεν έχει εκπονήσει μια λεπτομερή ατζέντα οικονομικής πολιτικής για να τους καθησυχάσει. Το κενό έχει προκαλέσει σύγχυση μεταξύ εκείνων που προετοιμάζονται για μια δεύτερη θητεία Τραμπ. Στο Mar-a-Lago, ο Τραμπ ξεκαθαρίζει ότι έχει βαρεθεί με τις μη εξουσιοδοτημένες διαρροές. «Υπάρχουν πολλές ψευδείς πληροφορίες», παραπονιέται. Είναι πρόθυμος να δώσει διευκρινίσεις σε πολλά θέματα.
Πρώτον, υπάρχει ο Πάουελ. Τον Φεβρουάριο είπε στο Fox News ότι δεν θα τον διόριζε πάλι την προεδρία της Fed. Τώρα δηλώνει κατηγορηματικά ότι θα αφήσει τον Πάουελ να ολοκληρώσει τη θητεία του, «ειδικά αν πίστευα ότι έκανε το σωστό».
Ακόμα κι έτσι, ο Τραμπ έχει σκέψεις για την πολιτική επιτοκίων, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Η Fed, προειδοποιεί, θα πρέπει να μην κάνει μείωση των επιτοκίων πριν από τις εκλογές του Νοεμβρίου διότι θα δώσει ώθηση στην οικονομία και στον Μπάιντεν. Η Wall Street θεωρεί βέβαιες δύο μειώσεις των επιτοκίων πριν από το τέλος του έτους, συμπεριλαμβανομένης μιας, κρίσιμης σημασίας, πριν από τις εκλογές. «Είναι κάτι που ξέρουν ότι δεν πρέπει να κάνουν», λέει ο Τραμπ.
Επόμενο στο μυαλό του, ο πληθωρισμός. Ο Τραμπ ασκεί ασταμάτητα κριτική στη διαχείριση της οικονομίας από τον Μπάιντεν. Ωστόσο, στην οργή που προκαλούν οι υψηλές τιμές και τα επιτόκια, βλέπει μια ευκαιρία να προσελκύσει ψηφοφόρους που συνήθως δεν υποστηρίζουν τους Ρεπουμπλικάνους, όπως οι μαύροι και οι ισπανόφωνοι άνδρες. Ο Τραμπ λέει ότι θα μειώσει τις τιμές επιτρέποντας περισσότερες γεωτρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου στις ΗΠΑ. «Έχουμε περισσότερο υγρό χρυσό από οποιονδήποτε άλλο», σημειώνει.
Το τρίτο είναι η μετανάστευση. Πιστεύει ότι οι σκληροί περιορισμοί είναι το κλειδί για την ενίσχυση των εγχώριων μισθών και της απασχόλησης. Χαρακτηρίζει τους περιορισμούς της μετανάστευσης ως «τον σημαντικότερο, όλων» στο πώς θα αναδιαμόρφωνε την οικονομία, με ιδιαίτερα οφέλη για τις μειονότητες που θέλει να προσελκύσει. «Οι Μαύροι θα αποδεκατιστούν από τα εκατομμύρια των ανθρώπων που έρχονται στη χώρα», λέει. «Το νιώθουν ήδη. Οι μισθοί τους έχουν πέσει πολύ. Οι μετανάστες που εισέρχονται παράνομα στη χώρα παίρνουν τις δουλειές τους». (Σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας των ΗΠΑ, η πλειονότητα της αύξησης στην απασχόληση, από το 2018, αφορά πολίτες των ΗΠΑ και νόμιμους κατοίκους, όχι μετανάστες.)
Η γλώσσα του Τραμπ γίνεται αποκαλυπτική. «Ο μαύρος πληθυσμός σε αυτή τη χώρα θα πεθάνει εξαιτίας αυτού που συνέβη, και ότι πρόκειται να συμβεί στις δουλειές τους, τη στέγαση τους, τα πάντα», συνεχίζει. «Θέλω να το σταματήσω».
Εκτός από τις γεωτρήσεις για πετρέλαιο, ο Τραμπ δεν έχει λεπτομερές σχέδιο για μείωση των τιμών. Οι σοβαρότεροι οικονομολόγοι δεν συμμερίζονται την προσωπική του πεποίθηση ότι οι υψηλοί δασμοί που προτείνει θα αποφέρουν απροσδόκητα κέρδη στις ΗΠΑ. Προειδοποιούν ότι θα αυξήσουν περαιτέρω τον πληθωρισμό και θα ισοδυναμούν με αύξηση φόρου για τα νοικοκυριά των ΗΠΑ. Μια έκθεση από το Ινστιτούτο Πίτερσον για τη Διεθνή Οικονομία, εκτιμά ότι το δασμολόγιο του θα επιβάλει, θα επιβαρύνει με ένα ετήσιο κόστος 1.700 δολ. για τις οικογένειες μεσαίου εισοδήματος. Και η Oxford Economics, μια μη κομματική ερευνητική ομάδα, εκτιμά ότι ο συνδυασμός των δασμών, των περιορισμών στη μετανάστευση και των εκτεταμένων φορολογικών περικοπών του Τραμπ, θα μπορούσε επίσης να αυξήσει τον πληθωρισμό και να επιβραδύνει την οικονομική ανάπτυξη.
Μετά υπάρχει το έλλειμμα του προϋπολογισμού. Η επιθυμία του Τραμπ να επαναφέρει τις φορολογικές περικοπές του 2017 εκτιμάται ότι θα κοστίσει 4,6 τρισεκατομμύρια δολάρια και η περαιτέρω μείωση τής εταιρικής φορολογίας δεν συνεπάγεται έναν ισορροπημένο προϋπολογισμό. Σε συνδυασμό με την ανοδική πίεση στα επιτόκια που αναμένουν οι οικονομολόγοι από τις προστατευτικές πολιτικές του, τα σχέδια του Τραμπ θα μπορούσαν να επιβαρύνουν το αυξανόμενο χρέος της χώρας.
Όμως, οι υπόλοιπες απόψεις του Τραμπ θα μπορούσαν να προσελκύσουν τους ηγέτες των επιχειρήσεων. Ο Χάρολντ Χαμ, δωρητής του Τραμπ και εκτελεστικός πρόεδρος του πετρελαϊκού κολοσσού Continental Resources Inc., γράφει σε ένα email: «Φαίνεται να υπάρχει ξεκάθαρη εχθρότητα προς τις ελεύθερες αγορές από την κυβέρνηση Μπάιντεν. Ως αποτέλεσμα, το κεφάλαιο είναι παρκαρισμένο εκτός αγοράς. Γιατί; Λόγω της κανονιστικής αβεβαιότητας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, της απόλυτης ρυθμιστικής εχθρότητας προς ορισμένους τομείς». Ο Χαμ αναφέρει ως παράδειγμα την απαγόρευση που επέβαλε ο Μπάιντεν τον Ιανουάριο, για νέα έργα υγροποιημένου φυσικού αερίου. «Όταν επανεκλεγεί ο Τραμπ», προβλέπει, «αυτό το κεφάλαιο που ήταν παρκαρισμένο στο περιθώριο θα απελευθερωθεί για μια ακόμα φορά».
Οι ηγέτες των αμερικανικών επιχειρήσεων
Η επιχειρηματική Αμερική εξακολουθεί να προσαρμόζεται στην πιθανότητα επιστροφής του Τραμπ. Ιδιωτικά, πολλοί CEO δεν ενθουσιάζονται. «Δεν τον αντέχουν», λέει ο Jeffrey Sonnenfeld, καθηγητής της Σχολής Διοίκησης του Yale, που διευθύνει ένα κορυφαίο ινστιτούτο για CEOs και μιλά τακτικά με πολλά κορυφαία στελέχη. Παρόλα αυτά, αναγνωρίζει ότι ίσως μεταξύ τους γίνει ένας γάμος συμφέροντος.
Στις 13 Ιουνίου, ο Τραμπ συναντήθηκε ιδιωτικά στην Ουάσιγκτον με δεκάδες από τους σημαντικότερους διευθύνοντες συμβούλους της χώρας, μια ομάδα που περιλάμβανε τον Ντίμον της JPMorgan, τον Τιμ Κουκ της Apple και τον Μπράιαν Μόινιχαν της Bank of America. Αφορμή ήταν μια «φιλική κουβέντα» που έγινε από την Business Roundtable, μια μη κομματική ομάδα λόμπι. Η συγκέντρωση έφερε τον Τραμπ πρόσωπο με πρόσωπο με μια σειρά από εταιρικούς ηγέτες με τους οποίους διατηρούσε επί μακρόν στενή σχέση. Πολλοί ήταν διστακτικοί μαζί του, από την αρχή της προεδρίας του. Ορισμένοι μίλησαν δημόσια μετά τις επιθέσεις στις 6 Ιανουαρίου στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ από τους υποστηρικτές του. Ο Κουκ, ο Ντίμον και ο Μόινιχαν καταδίκασαν τη βία, που ο Κουκ αποκάλεσε «ένα θλιβερό και επαίσχυντο κεφάλαιο στην ιστορία του έθνους μας». Ωστόσο, μόλις λίγες εβδομάδες αφότου ένα δικαστήριο του Μανχάταν καταδίκασε τον Τραμπ για 34 κακουργήματα, όλοι μαζεύτηκαν ευσυνείδητα για να επικοινωνήσουν μαζί του, ένα αναμφισβήτητο σημάδι της μεταβαλλόμενης δυναμικής εξουσίας.
Ο Τραμπ θεωρεί σημαντική τη γνώμη των επικεφαλής των εταιρειών της Αμερικής και αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο να επιδιώκει την έγκρισή τους, και να ελπίζει να τους αναγκάσει να δεχτούν τη θέλησή του. Υπενθυμίζει ότι το 2017 μείωσε τον εταιρικό φορολογικό συντελεστή «από 39% σε 21%» (στην πραγματικότητα από 35% σε 21%) και υποσχέθηκε να τον μειώσει περαιτέρω, στο 20%. «Το λάτρεψαν, ήταν χαρούμενοι», θυμάται. Προσθέτει ότι θέλει να μειώσει το ποσοστό ακόμη χαμηλότερα από αυτό: «Θα ήθελα να το κατεβάσω στο 15%».
Αλλά ο Τραμπ γνωρίζει επίσης ότι η όποια «αγάπη» μπορεί να είχαν εκφράσει οι CEOs προκλήθηκε τελικά από το προσωπικό συμφέρον: «Όποιος ηγείται λαμβάνει όλη την υποστήριξη που θέλει», λέει.
Περί Εξωτερικής Πολιτικής
Ως πρόεδρος, ο Τραμπ παρέβη τη μακροχρόνια ρεπουμπλικανική θέση για το ελεύθερο εμπόριο. Λέει ότι θα προχωρήσει περισσότερο αν επανεκλεγεί. Αναφέρει τον πρόεδρο Μακ Κίνλεϊ, αποκαλώντας τον «ο βασιλιάς των δασμών» για να καταστήσει σαφές ότι σκοπεύει να αυξήσει τους δασμούς, όχι μόνο για την Κίνα αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Ο Μακ Κίνλει έκανε αυτή τη χώρα πλούσια επιβάλλοντας δασμούς», λέει ο Τραμπ. «Ήταν ο πιο υποτιμημένος πρόεδρος». Σύμφωνα με τον Τραμπ, οι διάδοχοι του Μακ Κίνλεϋ σπατάλησαν την κληρονομιά του σε δαπανηρά κυβερνητικά προγράμματα όπως το New Deal («το όλο θέμα με τα πάρκα και τα φράγματα») και δηλητηρίασαν άδικα ένα σημαντικό εργαλείο για τα δημόσια οικονομικά. «Δεν μπορώ να πιστέψω πόσοι άνθρωποι είναι αρνητικοί σε δασμούς που είναι πραγματικά έξυπνοι», λέει ο Τραμπ. Ο Τραμπ είναι πρόθυμος να τους αυξήσει ακόμα και για τους Ευρωπαίους συμμάχους. Εκτός από τη στόχευση της Κίνας για νέους δασμούς από 60% έως 100%, λέει ότι θα επιβάλει γενικό δασμό 10% στις εισαγωγές από άλλες χώρες, επικαλούμενος τη σωρεία καταγγελιών για τις ξένες χώρες που δεν αγοράζουν αρκετά εμπορεύματα των ΗΠΑ.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακούγεται τόσο ωραία», λέει ο Τραμπ. «Αγαπάμε τη Σκωτία και τη Γερμανία. Αγαπάμε όλα αυτά τα μέρη. Αλλά πέρα από αυτό, μας συμπεριφέρονται βίαια». Αναφέρει την απροθυμία της Ευρώπης για εισαγωγή αμερικανικών αυτοκινήτων και αγροτικών προϊόντων, ως βασικούς παράγοντες του εμπορικού ελλείμματος άνω των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μια στατιστική που θεωρεί κρίσιμο μέτρο οικονομικής δικαιοσύνης.
Η συναλλακτική άποψη του Τραμπ για την εξωτερική πολιτική και η επιθυμία του να «κερδίσει» κάθε συμφωνία, θα μπορούσε να έχει προεκτάσεις σε όλο τον κόσμο - ακόμη και να διαλύσει τις συμμαχίες των ΗΠΑ. Ερωτηθείς για τη δέσμευση της Αμερικής να υπερασπιστεί την Ταϊβάν από την Κίνα, ο Τραμπ ξεκαθαρίζει, ότι παρά την πρόσφατη διακομματική υποστήριξη προς την Ταϊβάν, είναι - στην καλύτερη περίπτωση - επιφυλακτικός να αντισταθεί στην κινεζική επιθετικότητα. Μέρος του σκεπτικισμού του βασίζεται στην οικονομική δυσαρέσκεια. «Η Ταϊβάν μας πήρε τις επιχειρήσεις ημιαγωγών», λέει. «Δηλαδή, πόσο ηλίθιοι είμαστε; Πήραν όλες μας τις business με τα μικροτσίπ. Είναι πάρα πολύ πλούσιοι». Θέλει η Ταϊβάν να πληρώνει τις ΗΠΑ για την προστασία της. «Δεν νομίζω ότι διαφέρουμε από ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Γιατί; Γιατί το κάνουμε αυτό;» ρωτάει.
Οι απόψεις του για τη Σαουδική Αραβία, αντίθετα, είναι πιο φιλικές. Λέει ότι μίλησε με τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν Αλ Σαούντ τους τελευταίους έξι μήνες, αν και αρνείται να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες για τη φύση και τη συχνότητα των συνομιλιών τους. Ερωτηθείς εάν ανησυχεί ότι η αύξηση της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου των ΗΠΑ θα αναστατώσει τους Σαουδάραβες, που επιθυμούν να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία τους στην ενέργεια, ο Τραμπ απαντά ότι δεν το σκέφτεται, δείχνοντας για άλλη μια φορά μια προσωπική σχέση. «Του αρέσω, μου αρέσει αυτός», λέει για τον διάδοχο. «Πάντα θα χρειάζονται προστασία… δεν είναι φυσικά προστατευμένοι». Και προσθέτει: «Θα τους προστατεύω πάντα».
Ο Τραμπ κατηγορεί τον Μπάιντεν και τον πρώην πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα για τη διάβρωση των σχέσεων των ΗΠΑ με τη Σαουδική Αραβία, λέγοντας ότι την ώθησαν προς «έναν βασικό αντίπαλο». «Δεν είναι πια μαζί μας», λέει. «Είναι με την Κίνα. Αλλά δεν θέλουν να είναι με την Κίνα. Θέλουν να είναι μαζί μας».
Έχει λόγους, πέρα από την αμερικανική εξωτερική πολιτική, να ευνοεί τους στενότερους δεσμούς με τους Σαουδάραβες. Για αυτόν διακυβεύονται εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Την 1η Ιουλίου, ο οργανισμός Trump και η DAR Global ανακοίνωσαν σχέδια για την κατασκευή ενός Πύργου Τραμπ και ενός πολυτελούς ξενοδοχείου στη Τζέντα. Ένα επενδυτικό ταμείο που ιδρύθηκε από τον γαμπρό του, Τζάρεντ Κούσνερ, έχει επίσης λάβει επένδυση 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το επενδυτικό ταμείο της κυβέρνησης της Σαουδικής Αραβίας.
Οι δυτικοί σύμμαχοι, που είναι πλέον εξοικειωμένοι με την προσωπική και εμπορική προσέγγιση του Τραμπ στην εξωτερική πολιτική, λαμβάνουν εκτεταμένα μέτρα για να προετοιμαστούν για την πιθανή επιστροφής του στον Λευκό Οίκο. Αυτά περιλαμβάνουν την αύξηση των αμυντικών τους δαπανών, την μεταφορά στο ΝΑΤΟ του ελέγχου της στρατιωτικής βοήθειας για την Ουκρανία, τη βελτίωση των σχέσεων με τους συμβούλους του Τραμπ και τις συνδεδεμένες ομάδες σκέψης, την προσέγγιση με Ρεπουμπλικάνους κυβερνήτες και πολιτικούς ηγέτες ώστε να εντοπίσουν τις προθέσεις του.
