Οι ευρωεκλογές έδειξαν ότι τα πράσινα κόμματα υποχωρούν. Όμως, επιστήμονες, όπως η Ann Marie Slaughter του New America, επιμένουν ότι «η κλιματική αλλαγή αποτελεί μεγαλύτερη υπαρξιακή απειλή για τον τρόπο ζωής του δυτικού κόσμου από τη Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν, τη Βόρεια Κορέα ή και τα τέσσερα αυτά έθνη μαζί».
Κρίσιμη καμπή για αποφάσεις και δράση.
Το graphic novel των Jan Marc Jancovici και Blain «Για έναν κόσμο χωρίς τέλος», εκδόσεις Κριτική, μας αφηγείται με παιγνιώδη τρόπο τις αιτίες που προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη, με άξονες την ενέργεια και το κλίμα και μας καθηλώνει. Η αξία του είναι ο τρόπος γραφής και εικονογράφησης του. Ο συγγραφέας, εκλαϊκευτής της επιστήμης, καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Ecole des Mines Paris tech, Ιδρυτής του think tank the Shift Project, εφηύρε μια πρωτότυπη μέθοδο υπολογισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των επιχειρήσεων, Carbone 4.
Προστιθέμενη αξία του βιβλίου, η εκλαϊκευμένη, στοιχειοθετημένη πληροφόρηση των αναγνωστών, κυρίως των νέων. Παρουσιάζονται γλαφυρά η διαρκώς αυξανόμενη χρήση ενέργειας, ο ρόλος της ενέργειας στην λειτουργία όλων των συστημάτων που αφορούν στην καθημερινότητά μας, η ιστορική εξέλιξη της χρήσης πηγών ενέργειας.
Μαθαίνουμε ότι ο κόσμος αρχικά χρησιμοποιούσε πλήρως ανανεώσιμες παραγωγικές μονάδες ενέργειας, όπως αιολική ενέργεια στη ναυτιλία , ζώα στις οδικές μεταφορές και γεωργία, νερό στη βιομηχανία, χέρια στις κατασκευές και δημόσια έργα, (χρειάστηκαν 2 αιώνες για την κατασκευή της Παναγίας των Παρισίων). Τα τελευταία 200 χρόνια, αντικαθιστούμε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με ορυκτά καύσιμα που εκπέμπουν ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου και καταστρέφουν την ζωή στον πλανήτη.
Δεν αντιλαμβανόμαστε την καθημερινή εξάρτηση μας από την ενέργεια. Οι εκπομπές αερίων από την κατανάλωση υπολογιστών και smartphones, ισοδυναμούν με τα καυσαέρια όλων των φορτηγών του πλανήτη ή με το διπλάσιο εκπομπών του παγκόσμιου εμπορικού στόλου.
Η ενέργεια, πρωτογενώς είναι περιορισμένης αποτελεσματικότητας , απαιτείται ένας μετατροπέας, μια μηχανή, που λειτουργεί κυρίως με βενζίνη, για να πολλαπλασιαστεί η απόδοσή της. Πληροφορούμαστε ότι δεν υπάρχει πράσινη ή καθαρή και βρώμικη ενέργεια. Όταν επιλέγουμε μια μορφή ενέργειας επιλέγουμε τον τρόπο μετασχηματισμού του περιβάλλοντος, με τα υπέρ και κατά του. Κάθε πηγή ενέργειας γίνεται βρώμικη, εάν χρησιμοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα.
H μητέρα φύση που εικονογραφείται ως μια ξαπλωμένη γυναικεία φιγούρα με πλούσια χαίτη, μας προειδοποιεί ότι έχουμε στη διάθεσή μας 30 χρόνια για να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στο 1/3, για να περισώσουμε ότι απομένει να περισωθεί. Η εικόνα του μέλλοντος, όμως ξέρουμε ότι είναι ακόμα πιο δυσοίωνη. Οι τελευταίες εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, προειδοποιούν ότι ο στόχος να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου έχει χαθεί. Τα τρία σενάρια που περιγράφονται, ανάλογα με την άνοδο της θερμοκρασίας, είναι ανατριχιαστικά και αφορούν στη γενιά των παιδιών μας, αν σε όχι εμάς.
Εδώ έρχεται ο Jancovici και βάζει στο στόμα της Μητέρας φύσης την φράση κλειδί: Για να με σώσετε εσείς άνθρωποι, πρέπει πρώτα να σώσετε τον εαυτό σας.
Η εξέλιξη του παγκόσμιου πληθυσμού σε συνδυασμό με το ότι η φτηνότερη σε χρήμα ενέργεια ήταν και είναι το πετρέλαιο και εν γένει ορυκτά καύσιμα, έχει σοβαρό περιβαλλοντικό κόστος. Η μεγέθυνση της οικονομίας είναι το θέμα που τίθεται επί τάπητος πλέον. Επιστημονικές απόψεις του 18 αιώνα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις πολιτικο-οικονομικές επιλογές ανάπτυξης, σήμερα έχουν απλώς πανηγυρικά διαψευστεί. Η μητέρα φύση πάλι μας λέει ότι η μεγέθυνση της κάνει κακό και ενώ νομίζουμε ότι γινόμαστε πλουσιότεροι στην πραγματικότητα φτωχαίνουμε.
Τι κάνουμε;
Το βιβλίο απογειώνεται στην προσπάθεια αποτύπωσης της λειτουργίας του εγκεφάλου, σε σχέση με τις επιλογές μας. Ο εγκεφαλικός φλοιός, είναι εκεί που η επιθυμία και τα κίνητρα γεννώνται, χωρίς αυτοσυγκράτηση. Εξηγεί δηλαδή ότι έτσι περάσαμε από έναν κόσμο σπανιότητας αγαθών, σ’ έναν κόσμο αφθονίας και θέλουμε διαρκώς περισσότερα. Ευτυχώς υπάρχει ο φλοιός του προσαγωγίου, που μας ωθεί να αναπτύσσουμε συνήθειες που διέπουν την κοινωνική μας ζωή. Εδώ πρέπει να παρέμβουμε μάλλον.
Εάν οι Γάλλοι (χώρα αναφοράς) πχ μειώσουν στο μισό την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών, θα πετύχουν σημαντική βελτίωση στις εκπομπές αερίων γιατί η διατροφή ευθύνεται για το 25% του αποτυπώματος άνθρακα της Γαλλίας. Εάν εκτός από την ποσότητα, επιλέξουμε την προώθηση της τοπικής παραγωγής, μειώνεται το ανθρακικό αποτύπωμα από τις μεταφορές των προϊόντων από το σημείο της παραγωγής στο σημείο της κατανάλωσης. Θα υπάρξουν χαμένοι από τις διαρθρωτικές αλλαγές, αλλά ο συγγραφέας δίνει παραδείγματα νέων μορφών απασχολησιμότητας.
Η αισιόδοξη νότα του βιβλίου: Παρόλες τις τεχνολογικές λύσεις που αναδύονται, η αυξανόμενη ανασφάλεια του σύγχρονου κόσμου, ωθεί στην εφαρμογή στρατηγικών προβλεψιμότητας, γιατί αναζητείται κοινό νόημα, μέσω της συνεργασίας, που τελικά προάγει την κοινωνική συνοχή. Αντίθετα με την τάση ατομικισμού, της νοοτροπίας «τα έχουμε όλα στο πιάτο», καταλήγουμε στο ότι για να ενισχύσουμε την κοινωνική ανθεκτικότητα δεν αρκεί να στηριχθούμε μόνο στις δικές μας δυνάμεις, αλλά να δημιουργήσουμε δίκτυα, να συμφωνήσουμε σε κοινούς τρόπους δράσης, και γρήγορα.
Το βιβλίο λοιπόν, ανεξαρτήτως της τεχνικής ανάλυσης των επιμέρους επιλογών παραγωγής ενέργειας που αφορούν κυρίως στη Γαλλία, είναι σαν να γράφτηκε για να στηρίξει τον λόγο δημιουργίας του Κόμβου Κλιματικής Αλλαγής (cchub.eu).
O Κόμβος δημιουργήθηκε γιατί συνειδητοποιήσαμε ότι η κοινωνία είναι ο μεγάλος απών στην προσπάθεια μετάβασης σε μια οικονομία πράσινη, ανθεκτική και δίκαιη.
Υποστηρίζει, όπως και ο Jancovici ότι: Η μικρή κλίμακα και κυρίως η ανάγκη σχεδιασμού λύσεων σε επίπεδο τοπικό, κινητοποιώντας όλους τους δρώντες, είναι το ζητούμενο και κυρίως σε επίπεδο πόλεων, που σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος στην διαδικασία της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης. Εκεί, η αύξηση των πιέσεων γίνεται με γεωμετρική πρόοδο, είτε αυτές αφορούν την υπερθέρμανση, θερμικές νησίδες, είτε την μόλυνση , με επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού, είτε τις ελλείψεις που ήδη παρατηρούνται σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, πράγμα που δημιουργεί σοβαρές ανισότητες και κοινωνικές πιέσεις.
Τα σοβαρά ζητήματα δημοκρατίας και ισότητας απέναντι στην νέα πραγματικότητα, είναι η ενεργειακή φτώχεια, τα μεγάλα κέρδη από μεγάλες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές. Οι επιλογές ζωής που πρέπει να επεξεργαστούμε άμεσα είναι το ζητούμενο και το βιβλίο συμβάλλει με τρόπο άμεσο σε αυτή την αναζήτηση. Ο Κόμβος, επενδύοντας στη διαφάνεια και διάχυση της πληροφορίας καθώς και στη διεθνή δικτύωση και τεχνογνωσία, μπορεί να ενισχύσει αυτό το μήνυμα.
(*) Η Μαρία Λογοθέτη είναι πρόεδρος του Κόμβου Κλιματικής Αλλαγής, που έχουν δημιουργήσει το ΕΛΙΑΜΕΠ, το ίδρυμα DCF και ο οργανισμός Resilience Cities Catalyst.
