Υποστράτηγος εν αποστρατεία σήμερα, αλλά και με μια ροπή του προς την συγγραφική δουλειά που κάλυψε από ιστορήματα με διάσταση μυθοπλασίας μέχρι μελέτες σημαντικών στροφών της Ιστορίας (όπως ο ρόλος των αξιωματικών στον ΕΛΑΣ Μακεδονίας, ή πάλι το κλίμα στον Εμφύλιο και στα Τάγματα Ασφαλείας), ο Γιάννης Πριόβολος με την κατάθεσή του αυτή ανοίγει στον αναγνώστη έναν άλλο κόσμο. Κατάθεση βιωματική και ιστορική συνάμα, καθώς ο ίδιος βρέθηκε στην Σχολή Ευελπίδων στην δεύτερη περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ζώντας τις ημέρες ή μάλλον νύχτες του Πολυτεχνείου αλλά και τις ανηφορικές διαδρομές της Μεταπολίτευσης, μεταφέρει ή μάλλον εξηγεί πώς είχε δημιουργηθεί «πολιτικο-ιδεολογικός διχασμός (ευελπίδων και νεαρών ιδίως αξιωματικών […] που άφησε αρκετά στίγματα και ανεπούλωτες ίσαμε σήμερα πηγές».
Εκπληκτικά ζωντανή η αφήγηση στιγμιότυπου του φθινοπώρου 1977 -τρία χρόνια Μεταπολίτευσης έτσι; - όταν στη Σχολή Ευελπίδων ακούγεται φασαρία στα μελετητήρια. Ο λοχίας υπηρεσίας του τάγματος – «συνεσταλμένος και σοβαρός εύελπις» – προσέρχεται προς το Διοικητήριο. «Τι συμβαίνει;» τον ρωτά η ηγεσία «Να! Δεν ακούτε τα μεγάφωνα εδώ απ’ έξω, που έχουν βάλει να ακούμε τα συνθήματά τους;». «Ποιοι τα έχουν βάλει;» «Το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ» […] «Δε μου λες, ρε λοχία, αν τα μεγάφωνα ήταν της Ν.Δ. θα αντιδρούσατε;». «Όχι, κύριε ταγματάρχα!». «Γιατί;» «Γιατί αυτοί είναι δικοί μας!».
Τέτοια επεισόδια διαδρομής, όπως τα καταγράφει ο Γ. Πριόβολος, δίνοντας ενδιάμεσα τον λόγο σε συμφοιτητές του που στοχοποιήθηκαν ως «μιάσματα» (αριστερής απόκλισης) ή πάλιν ως «σταγονίδια» (οπαδοί-νοσταλγοί «του πρώην στρατιωτικού καθεστώτος»), ενώ προβλήματα αντιμετώπισαν και οι όποιοι «άχρωμοι» («πάντα εύκολα διακρίνει κανείς, έστω και με «κομψό» τρόπο την επιφυλακτικότητα που δείχνουν έναντι των στρατιωτικών οι πολιτικοί ακόμη και σήμερα: Δεν τους αρέσουν οι «άχρωμοι», πρέπει να έχεις «χρώμα» για να σε διακρίνουν!»), είναι πολύτιμα προκειμένου να κατανοήσει κανείς την ζημιά που άφησε πίσω της η δικτατορία. Ακόμη και όταν είχε πλέον σβήσει.
Ακόμη πιο βαρύ το κλίμα που περιγράφεται, διεξοδικά και με συγκεκριμένα επεισόδια, από τον Πριόβολο, για τις ημέρες του Πολυτεχνείου – αλλά και για την αμέσως επόμενη περίοδο. Συνθήματα νεοφασιστικής «Νέας Τάξης» γράφονται σε μαυροπίνακα της Σχολής, αλλά και λίστες με ονόματα «δίκην προγραφών» από νέα παιδιά όπου «στα 22 μας χρόνια, άντε στα 23 μας κάποιοι, χωρίς να έχουμε μελετήσει Ιστορία και Πολιτική σε βάθος, νομίζαμε ότι κατέχαμε την αλήθεια». ‘Έφθαναν ορισμένοι ευέλπιδες να κοιμούνται με την ξιφολόγχη κάτω από το μαξιλάρι…
Στιγμιότυπα – θαρρούμε – ακόμη πιο δυνατά από οποιαδήποτε περιγραφή του κλίματος του «κινήματος της πιτζάμας», ή του επεισοδίου εκδρομής όπου ακούστηκε το κρητικό τραγούδι «Πότε θα κάνει ξαστεριά» και θεωρήθηκε κομμουνιστικό από κάποιους. Ασφαλώς, δε, συγκλονιστικές οι περιγραφές των κυρίως ημερών του Πολυτεχνείου: «Το βράδυ, όταν ανεβήκαμε στον θάλαμο, μας είπαν να μην βγάλουμε τα ρούχα , να έχουμε σβηστά όλα τα φώτα και να ξαπλώσουμε με τις εξαρτύσεις, γιατί πιθανόν θα μας δινόταν διαταγή να βγούμε έξω για να επιβάλουμε την τάξη». Ξαναδιαβάστε την διατύπωση! «Να επιβάλουμε την τάξη!». Και, εν τω μεταξύ ένας Εύελπις, ακούει από το ραδιόφωνο, τη Μαρία Δαμανάκη στον ραδιοφωνικό σταθμό των φοιτητών να ζητά φάρμακα και γιατρούς, καλώντας τους στρατιώτες να μην πυροβολούν, γιατί ήταν αδέλφια τους…
Όταν κανείς τελειώνει αυτές τις σελίδες του Γ. Πριόβολου, έχοντας ζήσει – ανεξαρτήτως πολιτικής ένταξης – τις ημέρες εκείνες «έξω», στέκεται και αναλογίζεται. Τι και πώς θα μπορούσε να είχε ξεφύγει. Και που μπορούσε να οδηγήσει, τότε.
Αλλά και στη συνέχεια. Ίσως όμως ακόμη μεγαλύτερη ενδιαφέρον έχει η αφήγηση που προηγείται και η οποία ξεδιπλώνει τι ήταν και τι σήμαινε – κοινωνιολογικά, καθημερινά και ανθρώπινα – η επιλογή ενός νέου, λίγο μετά την εφηβεία, να προσέλθει στην καριέρα του αξιωματικού. Τι σήμαινε για τον ίδιο, για την οικογένειά του, για τους φίλους του και τους συντοπίτες του. Με ψήγματα ανησυχίας, σημαντική υπερηφάνεια, αμφίβολη ένταξη. Όντως παράξενα χρόνια…
