Το βιβλίο αυτό των Παπανδρόπουλου-Χρηστίδη δεν είναι μόνο/δεν είναι τόσο ένα εγχειρίδιο που θέτει την επιχείρηση και την επιχειρηματικότητα στο κέντρο της οικονομίας. δεν είναι καν μόνο ενός είδους (προσγειωμένο, πάντως) ευαγγέλιο του «ευ επιχειρείν» που θέλει να περιλάβει στην έννοια των stakeholders της επιχείρησης όσο το δυνατόν ευρύτερο κύκλο εμπλεκομένων, ακόμη και από τον κοινωνικό τομέα. Είναι και μια απόπειρα – σε παράξενους για κάτι τέτοιους καιρούς, τώρα που σιγά-σιγά ξεθύμανε η λατρεία ενός φιλελευθερισμού που έθετε το κράτος και το κοινωνικό στο περιθώριο, ώστε να λειτουργήσει απρόσκοπτη/αρρύθμιστη η αγορά - να στρατεύσει συναισθηματική νοημοσύνη και ενσυναίσθηση και ευελιξία σε έναν νέο τύπο ηγέτη. Που νομιμοποιεί μια προσέγγιση «επιχειρούσας κοινωνίας». Μια προσέγγιση όπου επιχειρείται να κρατηθεί μακριά από την επιχειρηματική λειτουργία το κράτος «γιατί, παγκοσμίως, η σχέση εισροών και εκροών, μεταξύ χρησιμοποιουμένων πόρων και παραγόμενων αποτελεσμάτων είναι κατά κανόνα δυσμενέστερη στον δημόσιο τομέα σε σχέση με τον ιδιωτικό». Πλην όμως σε αντάλλαγμα στην ίδια την κοινωνία ο ρόλος του επιχειρείν να δοθεί μέσω του επιχειρηματία/ηγέτη με τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Η στάση υπεράσπισης του πυρήνα της επιχειρηματικότητας φθάνει στο σημείο να λέγεται ότι ο «μέσος Έλληνας επιχειρηματίας […] κατά βάθος και σε μεγάλο βαθμό αγνοεί γιατί επιχειρεί». Αυτή η μάλλον ακραία διατύπωση επεξηγείται με την αντίληψη ότι αυτή η άγνοιά του «τον καθιστά ευάλωτο στις επιθέσεις των εχθρών της ελεύθερης επιχείρησης», αν μη και σε αισθήματα «ενοχής γιατί πέτυχε!» [Το θαυμαστικό των συγγραφέων].
Οπότε προσεγγίσεις όπως η οικοδόμηση του προφίλ του επιχειρηματία της γνώσης στην γραμμή του Πήτερ Ντράκερ και της θεωρίας του μάνατζμεντ, ή πάλιν η αναζήτηση μιας «άλλης» ηγεσίας, έρχεται να συνδυαστεί με μια ηθική – στιγμές-στιγμές ηθικολογική – προσέγγιση στην διαδικασία λήψης αποφάσεων στην επιχείρηση. Κι αν αυτό οδηγούσε ευθύγραμμα σ’ όλη την θεωρία και την πρακτική της ΕΚΕ/της εταιρικής-κοινωνικής ευθύνης, τώρα που αυτή η διεύρυνση των υποχρεώσεων της επιχείρησης πέρασε πλέον από την «κοινωνική λογιστική» στην δεσμευτική τήρηση των κανόνων ESG (σε σημείο να διακυβεύεται η πρόσβαση στην χρηματοδότηση αν δεν είναι κανείς compliant/αν δεν αποδεικνύει συμμόρφωση στους κανόνες) υπάρχει αρκετά αντίδραση στην πραγματικότητα των επιχειρήσεων. Αντίδραση για έναν ρόλο που δεν τον ζήτησαν και που είναι αμφίβολο αν τον αντέχουν, όσο κι αν η θεωρητικοποίησή του ξεκίνησε – και απογειώθηκε: Στόχοι χιλιετίας SDG του ΟΗΕ, θεσμική καθιέρωση σε επίπεδο ΕΕ αυξανόμενο , γραφειοκρατικό βάρος της κανονιστικής συμμόρφωσης κατά ESG – με βάση την ανάδειξη μιας «ανώτερης αξίας» της επιχείρησης.
Το γεγονός ότι οι Θ. Παπανδρόπουλος-Κ. Χρηστίδης αφιερώνουν, διεξοδικά, το βιβλίο αυτό σε φιγούρες του ελληνικού επιχειρηματικού κόσμου όπως η Καίτη Κυριακοπούλου, ο Οδυσσέας Κυριακόπουλος ή πάλιν ο Θόδωρος Παπαλεξόπουλος, δηλαδή σε ανθρώπους που έζησαν την επιχειρηματική πραγματικότητα των μεταπολεμικών χρόνων κι ύστερα της ελληνικής ένταξης στην παγκοσμιοποίηση και το ευρωπαϊκό εγχείρημα (δηλαδή «στα καλά χρόνια») είναι από μόνο του χαρακτηριστικό. Το πώς οι Βωξίτες Παρνασσού ή τα Τσιμέντα «Τιτάν», στις διαχρονικές μετεξελίξεις τους, είδαν και χειρίστηκαν τις περιβαλλοντικές ευθύνες ή πάλι τις υποχρεώσεις τους κοινωνικών εταίρων, ή ακόμη-ακόμη μορφές συμμετοχής στο κοινωνικό, δεν μπορούν/δεν πρέπει να μας κρύψουν την πιο πρόσφατη προειδοποίηση του Βαγγέλη Μυτιληναίου (τελικού διαδόχου των Βωξιτών) και του Δημήτρη Παπαλεξόπουλου (συνεχιστή του «Τιτάνα») για το πώς η επιχειρηματική αντοχή φθάνει στα όριά της. Με την αποδοχή «καθηκόντων» που της επισωρεύονται εν ονόματι, ακριβώς, της ανάδειξης του κεντρικού ρόλου της…
Τελικά, δεν είναι σίγουρο ότι η επιχείρηση του αύριο θα ωφεληθεί με μια παρόμοια, υμνητική αναβάθμιση της σημασίας της.
