Στην συνέντευξή του στην γνωστό βρετανικό πολιτική διαδικτυακή εκπομπή (‘Podcast’) των Άλιστερ Κάμπελ και Ρορυ Στιούαρτ «Τα Υπόλοιπα είναι Πολιτική» (The Rest is Politics) που μόλις δημοσιεύτηκε (και στην ιστοσελίδα του Πρωθυπουργού), ο Πρωθυπουργός παρουσίασε τον καλύτερο εαυτό του. Ίσως ο μόνος από τους έλληνες πολιτικούς που μπορεί και συνομιλεί με ίσους όρους με καλλιεργημένους, ευγενικούς, αλλά και διεισδυτικούς αναλυτές των διεθνών γεγονότων, της οικονομίας και των ιδεών. Η συζήτηση άγγιξε πολλά ζητήματα όχι μόνο ελληνικού αλλά και διεθνούς ενδιαφέροντος. Αμφιβάλλω αν άλλος έλληνας πολιτικός θα μπορούσε να διεξάγει τέτοια ανοικτή συζήτηση για πάνω από μια ώρα – και μάλιστα στα αγγλικά. Ο Ρορυ Στιούαρτ δεν έκρυβε τον θαυμασμό του για έναν φιλοευρωπαίο, φιλελεύθερο και πετυχημένο πολιτκό, που ξέρει να κερδίζει εκλογές χωρις λαϊκισμό και, κατά την εκτίμηση του Στιούαρτ, φέρνοντας οικονομική ανάπτυξη, κάνοντας μεταρρυθμίσεις και δείχνοντας «δημοσιονομική σωφροσύνη».
Η συζήτηση αυτή παρήγαγε μια πολύ σημαντική είδηση. Απαντώντας στην ερώτηση του Αλισταιρ Καμπελ αν «παραδέχεται τα λάθη του», σε αντίθεση με τους λαϊκιστές που δεν τα παραδέχονται ποτέ, ο Πρωθυπουργός για πρώτη φορά εδώ και δύο χρόνια παραδέχθηκε ότι οι υποκλοπές από την ΕΥΠ ήταν δικό του λάθος, το οποίο το «παραδέχθηκε» και γι αυτό απέπεμψε τους «υπευθύνους». Οι φράσεις που χρησιμποίησε ο Πρωθυπουργός ήταν «Παραδέχομστε τα λάθη μας … . Υπήρχαν θέματα, ήμουν πολύ πολύ ειλικρινής, υπήρχαν θέματα με το σκάνδαλο των υποκλοπών, ήμουν πολύ ειλικρινής (very honest) ότι κάτι πήγε λάθος, … έκανα αλλαγές, υπήρχε συστημική αποτυχία (systemic failure)».
Δυστυχώς οι δύο Βρετανοί πολιτικοί δεν είχαν κάνει αρκετή προετοιμασία και δεν ήξεραν περισσότερα για το σκάνδαλο και η συζήτηση προχώρησε σε άλλα θέματα. Χάθηκε έτσι η ευκαιρία να μάθουμε τι ακριβώς θεωρεί «σκάνδαλο» ο πρωθυπουργός, αφού δεν το έχει ξαναπεί αυτό ποτέ.
Η παραδοχή αυτή – έστω μόνο με τις δύο λέξεις, «συστημική αποτυχία» - είναι η πρώτη φορά όπου ο Πρωθυπουργός παραδέχεται ότι η αποπομπή του ανηψιού του Γρηγόρη Δημητριάδη, που ήταν υπεύθυνος για την ΕΥΠ την περίοδο 2019-2022, έγινε επειδή υπήρξε σκάνδαλο υποκλοπών. Στο παρελθόν ο Πρωθυπουργός είχε πει το ακριβώς αντίθετο. Πριν λίγους μήνες είχε ασκήσει δριμεία κριτική προς τους δημοσιογράφους που αποκάλυψαν το σκάνδαλο αλλά και προς τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ κ. Χρήστο Ράμμο, τον οποίον είχε λοιδωρήσει από το βήμα της Βουλής ως υποκινούμενο από ιδιοτελή συμφέροντα ή «ατζέντα» δηλώνοντας ότι η ΑΔΑΕ είχε «ανοικτό δίαυλο επικοινωνίας με τον ΣΥΡΙΖΑ». Ο κ. Δημητριάδης αρνούμενος κάθε σχέση με το σκάνδαλο έχει ασκήσει αγωγή εναντίον των «Ενωμένων Ρεπόρτερς» ζητώντας αποζημίωση 550 χιλιάδες ευρώ για δυσφήμιση.
Τελικά ο Πρωθυπουργός παραδέχεται ότι το σκάνδαλο των υποκλοπών ήταν πράγματι ένα σκάνδαλο κυβερνητικών ευθυνών και όχι μονο ανεξέλεκτων εκγληματικών κυκλωμάτων στο εσωτερικό της ΕΥΠ. Αποδέχεται επίσης για πρώτη φορά ότι θεώρησε τον κ. Δημητριάδη υπεύθυνο για το σκάνδαλο και γι αυτόν τον απέπεμψε.
Ποιό είναι όμως το σκάνδαλο; Χρησιμοποίησε η ΕΥΠ το κακόβουλο λογισμικό παγίδευσης κινητών τηλεφώνων για να παρακολουθήσει δημοσιογράφους, πολιτικούς φίλους και αντιπάλους του πρωθυπουργικού γραφείου; Ποιος έδωσε την εντολή; Ποιος πλήρωσε την ιδιωτικη εταιρεία που το εμπορεύεται; Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα. Όλοι οι ελληνικοί θεσμοί που ασχολήθηκαν με το θέμα – σε αντίθεση με την Βρετανική εκπομπή - κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει σκάνδαλο.
Όταν παραιτήθηκε από την θέση του ως Γενικός Γραμματέας του Πρωθυπουργού τον Αύγουστο του 2022 ο κ. Γρηγόρης Δημητριάδης, δήλωσε ότι παραιτείται επειδή υπήρχαν «πιέσεις», όχι επειδή υπήρχε σκάνδαλο υποκλοπών. Κυβερνητικές «πηγές» δήλωναν τότε ότι η παραίτηση δεν είχε σχέση με το σκάνδαλο των υποκλοπών. Λίγες μέρες πριν την παραίτηση μια ελληνική δημοσιογραφική έρευνα (της ομάδας «Ενωμένοι Ρεπόρτερς») είχε δείξει όχι μόνο τις επιχειρηματικές και προσωπικές σχέσεις του κ. Δημητριάδη με την εταιρεία «Ιντελέξα» που εμπορευόταν το πρόγραμμα αυτό αλλά και μια επίσημη άδεια εξαγωγής του προγράμματος από το Υπουργείο Εξωτερικών σε αναπτυσσόμενες χώρες. Η Καθημερινή έγραψε απλά ότι «κυβερνητικές πηγές» αρνούνται την σύνδεση της κυβέρνησης με την παγίδευση των τηλεφώνων, χωρίς να αναφέρει τίποτε για τις δημοσιογραφικές αποκαλύψεις της ομάδας «Ενωμένοι Ρεπόρτερς» και της ιστοσελίδας «Insidestory.gr» που είχαν κάνει τις αποκαλύψεις.
Αντίστοιχα, η εξεταστική επιτροπή της Βουλής δεν βρήκε κανένα σκάνδαλο. Η Επιτροπή δεν είχε την ευκαιρία να ρωτήσει τον Πρωθυπουργό για το θέμα, ως υπεύθυνο της ΕΥΠ, αφού δεν τον κάλεσε να καταθέσει. Το πόρισμα της Εξεταστικής Επιτροπής είναι απόρρητο τα συμπεράσματά της όμως τα διατύπωσε ξεκάθαρα ο πρόεδρος της βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας κ. Δημήτρης Μαρκόπουλος στις 13 Οκτωβρίου 2023:
«Ως χάρτινος πύργος κατέρρευσαν οι καταγγελίες της αντιπολίτευσης. Από τις 6 Σεπτεμβρίου συμπληρώθηκαν έξι εβδομάδες διαρκών εργασιών της εξεταστικής Επιτροπής… Για πρώτη φορά στην ιστορία κατέθεσαν τρείς πρώην και ένας νυν διοικητές της ΕΥΠ… Από αυτά τα στοιχεία δεν προέκυψε καμία σύνδεση μεταξύ του Predator και κυβερνητικών υπηρεσιών, πολύ περισσότερο με την ΕΥΠ. Όλες οι επισυνδέσεις ήταν νόμιμες.»
Αν ο κ. Μαρκόπουλος είχε πάρει στο τηλέφωνο τον Πρωθυπουργό, ίσως είχε αντιληφθεί ότι ο Πρωθυπουργός είχε άλλη εικόνα.
Η πιο σημαντική και πιο επώδυνη αποτυχία είναι όμως στην ελληνική δικαιοσύνη. Καμμία δικαστική έρευνα δεν έχει μέχρι τώρα ρωτήσει τον Πρωθυπουργό ή τον κ. Δημητριάδη για τα «συστημικά» προβλήματα με την ΕΥΠ και τις υποκλοπές κατά την περίοδο 2019-2022, αλλά και τις διασυνδέσεις που είχε η εταιρεία που εμπορεύεται το κακόβουλο λογισμικό με κυβερνητικούς αξιωματοχύους ή στελέχη της ΕΥΠ και της αστυνομίας. Τον Οκτώβριο του 2023 η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου αναβάθμισε την έρευνα της δικαιοσύνης και παρήγγειλε προς τον Αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Αχιλλέα Ζήση, να αναλάβει την προκαταρκτική εξέταση. Έκτοτε, εξ΄ όσων γνωρίζουμε, ο κ. Ζήσης δεν έχει ζητήσει από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα, δηλαδή τον κ. Μητσοτάκη, τον κ. Δημητριάδη και τους σχετικούς επιχειρηματίες ή υπαλλήλους της ΕΥΠ, να καταθέσουν τι γνωρίζουν (βρήκε όμως τον χρόνο να εκλεγεί πρόεδρος της «Ένωσης εισαγγελέων Ελλάδος» την 1η Μαρτίου 2024).
Το σκάνδαλο των υποκλοπών και η αποτυχία διερεύνησή του, είναι μια τεράστια ήττα για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Οι κκ. Κάμπελ και Στιούαρτ κατάφεραν με τις ερωτήσεις τους πολύ περισσότερα από όσα κατάφεραν οι μεγάλες ελληνικές εφημερίδες, η ελληνική βουλή, και η ελληνική δικαιοσύνη. Η απάντηση του πρωθυπουργού στις ερωτήσεις τους – όσο σύντομη και διστακτική και αν ήταν - δικαιώνει απολύτως τους ανεξάρτητους δημοσιογράφους, τον κ. Χρήστο Ράμμο καθώς και το έργο της ΑΔΑΕ, οι οποίοι με το σθένος και την παρρησία τους έσωσαν την τιμή των δημοκρατικών θεσμών μας. Υπάρχει ένα σκάνδαλο που οφείλει να ερευνηθεί.
(*) Ο Παύλος Ελευθεριάδης είναι δικηγόρος στο Λονδίνο και καθηγητής νομικής στα πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης και της Οξφόρδης
