ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ

Αίτιο και Αιτιατό: Οικονομική μετάβαση και επιπτώσεις στο ενεργειακό μείγμα, του Γιάννη Μπασιά, Εκδ. ΕΥΡΑΣΙΑ, Αθήνα 2024, σελίδες 146

Σπάνια έχουμε δει το περιεχόμενο/την ουσία ενός πυκνού αναλυτικού κειμένου να αποκρυσταλλώνεται τόσο ευθύβολα , όσο και με την φράση του Saint-Exupéry που έχει θέσει στο βιβλίο του αυτό ως προμετωπίδα ο Γιάννης Μπασιάς: «Ένας στόχος χωρίς σχέδιο είναι απλώς μια ευχή». Η αναφορά είναι στην συνεχώς επανερχόμενη στην δημόσια συζήτηση και στον πολιτικό λόγο ενεργειακή/ «πράσινη» μετάβαση. Που, όσο αφήνεται να φεύγει ο χρόνος, καταλήγει να είναι ακριβώς αυτό: μια ευχή. Ή μάλλον, για να το εκφράσουμε πιο πολιτικά, μια καθησυχαστική παραπλάνηση.

Με πάνω από τρεις δεκαετίες θητεία στην τεχνολογία, την γεωφυσική έρευνα και την ανάπτυξη υδρογονανθράκων – από Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου και Εργαστήριο Γεωλογίας στο Παρίσι μέχρις έρευνες ή/και αξιολογήσεις κοιτασμάτων σε Τέξας, Υεμένη, Σενεγάλη, Κονγκό, Βενεζουέλα – ο Γιάννης Μπασιάς βρέθηκε επικεφαλής της ΕΔΕΥ/της Ελληνικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων. Από το 2016 μέχρι και το 2020, καλύπτοντας το βασικό διάστημα διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – μετά δηλαδή από «τα χρόνια Γιάννη Μανιάτη» στον ενεργειακό κλάδο της Ελλάδας –  και φθάνοντας μέχρι και τα πρώτα βήματα επί Ν.Δ., σε εντελώς καίριο για την συζήτηση περί ενεργειακών διάστημα.

Στο βιβλίο αυτό λειτουργεί – ταυτόχρονα – ως παρατηρητής του πώς η Ελλάδα προσπάθησε να διεκδικήσει για τον εαυτό της ρόλο παίκτη στις ενεργειακές εξελίξεις, συνεπώς μη-μόνον-παθητικού αντικειμένου των εξελίξεων αυτών. και πώς τελικά προτίμησε να καλυφθεί πίσω από την Ευρωπαϊκή μυωπική/μονοδιάστατη επανάπαυση στις ανανεώσιμες πηγές μετά την φάση εξίσου μονοδιάστατης εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά και ως αναλυτής του πώς η τεχνολογική εξέλιξη έρχεται και συμπλέκεται με τα γεωπολιτικά/την «περίμετρο των νέων οικονομικών μπλοκ» και διαψεύδει τις βεβαιότητες του (εκάστοτε) χθες υποχρεώνοντας σε προσαρμογή σε (υποχρεωτικό) αύριο. Βλέπει την ενεργειακή μετάβαση/την προσαρμογή του ενεργειακού μείγματος σαν μια υποενότητα και μόνον των παγκόσμιων οικονομικών ανακατατάξεων. Και, με ένα αχνά διαγραφόμενο χαμόγελο, περιγράφει το πώς η ΕΕ, όταν «πρόσφατα έκλεισε η «Βαλτική» στρόφιγγα της Ρωσίας, αποφάσισε να επιτρέψει και την επανεκκίνηση της χρήσης γαιανθράκων, και τις τοπικές έρευνες για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, και την ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο Ευρωπαϊκό taxonomy». Όταν έτσι προσγειώνονται στην ΕΕ/στις Βρυξέλλες, πώς να μην προσγειωθούμε κι εμείς στην νοτιοανατολική ακρούλα;

Η συνειδητοποίηση της αξίας της ενεργειακής ασφάλειας παραμέρισε την «εξιδανικευμένη, απότομη και ριζοσπαστική συμπεριφορά της δεκαετίας του 2010 να ορίζει τον «θάνατο» των ορυκτών καυσίμων διασκεδάζοντας τα πλήθη και κολακεύοντας μέρος της κοινής γνώμης». Η πρόσβαση σε ενέργεια – ακόμη περισσότερο κι από την δίκαια κατανομή! – αναδείχθηκε σε καίρια προτεραιότητα. Και η αναζήτηση λύσεων τέθηκε σε πιο ειλικρινή βάση. «Χωρίς την υποστήριξη του φυσικού αερίου, οι σημερινές μη-καινοτόμες ΑΠΕ δεν μπορούν να καλύψουν για τα επόμενα 20-30 χρόνια τις ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια». Δεν το γράφει έτσι ο Γ. Μπασιάς, αλλά τα γυαλιστερά ηλεκτρικά αυτοκίνητα/EV σήμερα φορτίζονται – τελικά – απευθείας από το διυλιστήριο , το τέρμιναλ LNG, αν μη το παραπέρα λιγνιτωρυχείο! Ομοίως θα λειτουργούν τα κλιματιστικά μας, τώρα που έρχεται καλοκαίρι. Εν μέρει, βέβαια, αλλά αν δεν υπήρχαν οι ενεργειακές πηγές μετάβασης θα ζούσαμε μια αποεπιτάχυνση των οικονομιών και μια υποβάθμιση βιοτικού επιπέδου που ποιο πολιτικό σύστημα θα άντεχε;

Περιγράφει ο Γ. Μπασιάς: «Η εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο (περισσότερο από 40% μέχρι το 2022) ήταν συνυφασμένη με το ιδεολογικό οικοδόμημα των ΑΠΕ». Τι θα πει αυτό; Θα πει ότι η Γερμανία εξήγαγε τεχνολογία και υλικά ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών, υποστηριζόμενη από τον έλεγχο διέλευσης ρωσικού φυσικού αερίου προς την ΕΕ. Και ύστερα, κατά την τηλεοπτική μνήμη «ήρθαν οι μέλισσες» με τον πόλεμο στην Ουκρανία: Οι ευρωπαϊκές πετρελαϊκές – Total Energies, BP, Shell – δέχθηκαν μεν να αναλάβουν οικολογικές δεσμεύσεις, όμως ευθέως έθεσαν (το 2023) θέμα βιωσιμότητας, όπως είχαν κάνει ήδη προ ετών οι αμερικανικές, Exxon και Chevron. Παράλληλα, τεχνικά προβλήματα στις ανεμογεννήτριες και κινεζικός ανταγωνισμός στα ηλιακά πάνελ οδήγησαν αναγκαστικά προς τα εκεί μέρος των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων βιομηχανίας.

Πιο μακροπρόθεσμα και με ευρύτερη ματιά στον πλανήτη – κάπου αλιεύει κανείς την εκτίμηση ότι για να μπορέσουν όλες οι χώρες να ζήσουν σε αντίστοιχο επίπεδο επάρκειας, θα χρειάζονται μελλοντικά … 1,7 πλανήτες Γη! – προσεγγίζεται η πραγματικότητα της οικονομίας του φυσικού αερίου αλλά και των «μη-συμβατικών καυσίμων» (όπως το σχιστολιθικό αέριο ή πάλι τα συνθετικά καύσιμα), με τις μεγάλες προκλήσεις των αγωγών μεταφοράς και των αναγκαίων υποδομών για την χρήση υγροποιημένου. Τα ξανα – ανακαλύψαμε το φυσικό αέριο με την έκρηξη των τιμών το 2022-23, όπως ανακαλύψαμε και την απόλυτη διασύνδεσή του με τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας.

Κάπου απ’ εκεί, και μετά από μια περιήγηση σε Ρωσία, ΗΠΑ, Κατάρ και Ιράν, στην κάθετη απογείωση του σχιστολιθικού αερίου και στην περιγραφή του Ευρωπαϊκού ενεργειακού χάρτη με τις διαδρομές τροφοδοσίας σε φυσικό αέριο (θυμίζοντας, π.χ. εμφατικά ότι «LNG δεν έχει νόημα χωρίς  FSRU», υγροποιημένο δηλαδή αέριο χωρίς τέρμιναλ επαναϋγροποιησης….), ο Γ. Μπασιάς προσγειώνει στην βιωμένη ενεργειακή πραγματικότητα της Ελλάδας. Η οποία εντάσσεται, βέβαια, ως εμπειρία σ’ εκείνο που χαρακτηρίζει «άναρχη μετάβαση των ΑΠΕ στον Νότο (της Ευρώπης)» και στις προσπάθειες επίδρασης στις τιμές του φυσικού αερίου /στις τιμές της κιλοβατώρας – όσο μάλιστα τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής «ανακαλύπτουν» την δυσκολία ανταπόκρισης στην διαλείπουσα απόδοση των ΑΠΕ.

Μ’ αυτά ως φόντο, και μετά από μια περιγραφή των – ταχύτατων, ας σημειωθεί – τεχνολογικών εξελίξεων σχετικά με τις δυνατότητες εξόρυξης υδρογονανθράκων σε μεγάλη βάθη όπως της Μεσογείου, τις αντίστοιχες προκλήσεις διέλευσης αγωγών, και την επεξήγηση της διαφοράς μεταξύ «παραδοσιακών» υποθαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου, υδριτών και λασσοηφαιστείων (μορφές υδρογονανθράκων κοντά στην επιφάνεια του βυθού, ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο, με καταγραφές/μελέτες από την ΕΔΕΥ, το ΙΓΜΕ και Γαλλικές αποστολές) ο Γ. Μπασιάς φωτίζει πώς είχε επιχειρηθεί να προχωρήσουν έρευνες. Και να στραφεί η προσπάθεια προς εκμετάλλευση, ως υλοποίηση δυνατοτήτων του ελληνικού χώρου. Με σταθερή πυξίδα το: «Ο χρόνος μετρούσε και θα μετράει πάντα». Στην παράθεση των πρωτοβουλιών που έζησε κι ο ίδιος ως ΕΔΕΥ αλλά και παρακολούθησε ως γνώστης της κατάστασης, με επωδό το : «Τι έγινε απ’ όλα αυτά;» , ο Γ. Μπασιάς μόλις κατορθώνει να συγκρατήσει την υποκρυπτόμενη πικρία κάποιου που είδε, π.χ. μεγάλους παίκτες όπως η γαλλική Total ή η ισπανική Repsol να αποχωρούν από την Ελλάδα. ή πάλι την μοιρολατρική αποδοχή των καθυστερήσεων λόγω νομικών εμπλοκών να συνδυάζεται με την γεωπολιτική ανασφάλεια για να εγκαταστήσει σε έναν – ακόμη – καμβά χαμένων ευκαιριών.

Και στο διαφαινόμενο παράδοξο «να αγοράζει κανείς φυσικό αέριο για να παράγει μπλε υδρογόνο [μέθοδος που εκλύει μεν αέρια του θερμοκηπίου, όμως δεσμεύοντας τον άνθρακα] ή να δανείζεται κεφάλαια για να κατασκευάζει ΑΠΕ προσβλέποντας στην παραγωγή πράσινου υδρογόνου [αυτό βασίζεται σε ηλεκτρόλυση νερού που απαιτεί ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ]» παραγνωρίζοντας τους ενεργειακούς πόρους του δικού τους υπεδάφου – ιδίως του θαλασσίου (που είναι, για την Ελλάδα, υπερδιπλάσιο από το χερσαίο).

Εάν θέλετε κάθε πρωί το ενημερωτικό δελτίο του KReport στο email σας και πρόσβαση σε όλο το περιεχόμενό μας, κάντε μια δοκιμαστική συνδρομή!