Λένε ότι το καλύτερο φάρμακο για την ακρίβεια είναι η αύξηση των μισθών. Πρόκειται για κάτι απλό, σαφές και λάθος. Την ακρίβεια μπορεί να την ανακόψει η απελευθέρωση του ανταγωνισμού από τα δεσμά των καρτέλ και η άσκηση ουσιαστικών ελέγχων σε όλη την αλυσίδα τροφοδοσίας. Οι αυξήσεις των μισθών, στην καλύτερη περίπτωση απλώς θα αντιστάθμιζαν τις συνέπειες της ακρίβειας επί της αγοραστικής δύναμής τους. Αλλά η κυβέρνησή μας, που γλυκά επαναλαμβάνει πόσο καλό θα ήταν να αυξηθούν οι μισθοί, κάνει ό,τι πρέπει για να μένουν χαμηλοί.
Το ένα τρίτο των μισθωτών έχουν μισθό κάτω από 800 ευρώ μικτά. Το 53% έχουν μικτό μισθό έως 1.000 ευρώ. Και μόλις 10% έχουν μικτά 2.000 ευρώ και πάνω. Αυτή είναι η πραγματικότητα και δεν αλλάζει όσα «greek statistics» κι αν επιστρατευτούν προς άγραν ψήφων. Το ελληνικό μοντέλο στηρίζεται στη φτηνή εργασία και διακρίνεται στην υπερπαραγωγή νεόπτωχων –που είναι φτωχοί όχι επειδή είναι άνεργοι αλλά επειδή εργάζονται, σε κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας. Ενώ εξελίσσεται μια δραματική αναδιανομή εισοδήματος σε βάρος της μισθωτής εργασίας: To 2022, καθ’ ημάς οι μισθοί αντιστοιχούσαν στο 27% του ΑΕΠ, αντιπροσώπευαν το δεύτερο μικρότερο ποσοστό στους 27 της ΕΕ, ενώ τα κέρδη αντιστοιχούσαν στο 52,2% του ΑΕΠ –το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό στους 27.
Κακά τα ψέματα, είναι θέμα συσχετισμών κοινωνικής και πολιτικής δύναμης. Στα χρόνια των μνημονίων, οι συλλογικές συμβάσεις πάγωσαν κι αφέθηκαν να διαβρωθούν από ατομικές και επιχειρησιακές, που αφαιρούσαν δικαιώματα από την εργασία. Όπως όλοι γνωρίζουμε, με αυτόν τον τρόπο, με βαθιά υποτίμηση της αξίας της εργασίας, αποκαταστάθηκε η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας. Σήμερα, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις είναι θεωρητικά ελεύθερες αλλά πρακτικά ακυρωμένες: Διότι, όποια επιχείρηση δεν θέλει να διαπραγματευτεί, μπορεί να το αποφύγει χωρίς συνέπειες, χωρίς καν την απειλή κυρώσεων, χάρη στο υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο ασυδοσίας.
Τί θα έκανε μια κυβέρνηση που θα ήταν φιλική στις (ευρωπαϊκότατες…) αξίες της διαβούλευσης, της συμμετοχής, της κοινωνικής διαπραγμάτευσης και των συλλογικών συμβάσεων; Τουλάχιστον τρία:
Πρώτον, θα ενίσχυε το καθεστώς της διαπραγμάτευσης, θα ωθούσε εργαζόμενους και επιχειρήσεις να καθίσουν στο τραπέζι του διαλόγου καλόπιστα και με διάθεση να τα βρουν. Και βέβαια, η άρνηση της διαπραγμάτευσης δεν θα ήταν χωρίς συνέπειες, θα είχε κόστος: Όποιος αυθαίρετα αρνιόταν, θα ήταν εύλογο να βρίσκεται αντιμέτωπος με την απειλή μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία.
Δεύτερον, θα ενίσχυε τις κλαδικές συμβάσεις. Ως γνωστόν, αυτές δεσμεύουν μόνο τα μέλη των κλάδων, μισθωτούς κι επιχειρήσεις. Αν καλύπτουν το 51% του κλάδου, είναι στην ευχέρεια του υπουργού Εργασίας να επεκτείνει τις συμβάσεις ώστε να ισχύσουν για όλον τον κλάδο. Το κατώφλι 51% θα μπορούσε εύκολα να μειωθεί, πχ στο 30%, για να ενισχυθεί η συμμετοχή και να αποτρέπεται το κοινωνικό ντάμπινγκ.
Τρίτον, θα επανέφερε την κοινωνική διαπραγμάτευση για τον κατώτατο μισθό. Ώστε να αποκτήσει πάλι ουσία η κοινωνική διαβούλευση (παλιότερα, υπενθυμίζω, το ύψος του κατώτατου πρόκυπτε ουσιαστικά από συμφωνία ΣΕΒ-ΓΣΕΕ…), να ενισχυθεί ο ρόλος των εταίρων κι η εμπιστοσύνη στον κοινωνικό διάλογο. Το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, που κάθε φορά οι διαδικασίες προσαρμόζονται στις κυβερνητικές ανάγκες κι ο κατώτατος μισθός εμφανίζεται ως προεκλογικό ρουσφέτι.
Η χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο, να είναι ουραγός όσον αφορά τους θεσμούς διαβούλευσης και συμμετοχής, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τις συλλογικές συμβάσεις -φαινόμενα που αντανακλούν και τη δραματική αποδυνάμωση -για διάφορους λόγους- των συνδικάτων. Αυτό το πρόβλημα ταλαιπωρεί την κοινωνία σήμερα, θα το βρούμε μπροστά μας κι αύριο. Η τελευταία οδηγία της ΕΕ ορίζει ότι με συλλογικές συμβάσεις θα πρέπει να καλύπτεται το 80% των μισθωτών κάθε χώρας και ότι, αν αυτό δεν συμβαίνει, πρέπει να σχεδιαστεί οδικός χάρτης που θα οδηγεί στο 80%. Καθ΄ ημάς, η μισθωτή εργασία παραμένει απροστάτευτη σε ένα πέλαγος ταξικής αυθαιρεσίας. Είναι ζήτημα αν καλύπτεται με κάποιας μορφής συλλογική σύμβαση το 15%. Γι αυτό δεν αυξάνονται οι μισθοί. Ίσως περιμένουν το …trickle down.