Στην Ευρώπη, η δημοκρατία είναι η θεμελιώδης αξία που απολαμβάνει ευρείας και ακλόνητης δημόσιας υποστήριξης. Ως εκ τούτου, η διαφαινόμενη άνοδος της ακροδεξιάς που αναμένεται να αποτυπωθεί στις επερχόμενες ευρωεκλογές, θεωρείται απλώς ένα παροδικό πολιτικό φαινόμενο. Οι περισσότεροι, είναι βέβαιοι ότι τελικά η ευρωπαϊκή δημοκρατία θα υπερισχύσει, όπως άλλωστε το κάνει διαχρονικά.
Μόνο που αυτό το παραμυθένιο τέλος, αν και παρήγορο, είναι τελείως λάθος.
Τα στοιχεία από πολυάριθμες έρευνες δείχνουν ότι η σταθερή υποστήριξη για τη δημοκρατία σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι ήδη αρκετά χαμηλή. Και αν το πεπρωμένο είναι η δημογραφία, φαίνεται ότι η δημόσια υποστήριξη για τη δημοκρατία θα συνεχίσει να μειώνεται, με την Ευρώπη να φτάνει πιθανώς σε ένα σημείο καμπής όπου οι μη δημοκρατικές μορφές διακυβέρνησης, όχι μόνο ριζώνουν αλλά ανθίζουν.
Πώς το γνωρίζουμε αυτό;
Σύμφωνα με την παγκόσμια δημοσκόπηση του Open Society Foundation το 2023, την οποία ανέλυσε το Comms Hub στην Ευρώπη, μόνο το 38% των Γερμανών ηλικίας άνω των 18 ετών, είναι σταθεροί υποστηρικτές της δημοκρατίας. Στη Γαλλία το ποσοστό πέφτει στο 27%, ενώ σε Ιταλία και Πολωνία είναι λιγότερο από 45%.
Οι ερωτηθέντες, για να χαρακτηριστούν ως ασυνεπείς υποστηρικτές της δημοκρατίας, έπρεπε να απαντήσουν σε μία ή περισσότερες από τις πέντε ερωτήσεις που τους γίνονται, με τρόπο που να αμφισβητεί ή να αντιτίθεται στους δημοκρατικούς κανόνες.
Για παράδειγμα, ένας ερωτώμενος μπορεί να έχει απαντήσει ότι ένας ισχυρός ηγέτης που αγνοεί τα αποτελέσματα των εκλογών και τη νόμιμη εξουσία του κοινοβουλίου, είναι αποδεκτός ή ότι μια μη δημοκρατική κυβέρνηση είναι προτιμότερη από τη δημοκρατία. Οι ερωτηθέντες που χαρακτηρίζονται ασυνεπείς υποστηρικτές της δημοκρατίας, μπορεί να απάντησαν επίσης ότι η δημοκρατία είναι ένας κακός τρόπος διακυβέρνησης της χώρας τους ή ότι η στρατιωτική διακυβέρνηση, θα ήταν μία καλή επιλογή.
Αυτή η έλλειψη υποστήριξης που μετρήθηκε στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Πολωνία το 2023, δεν αποτελεί στατιστική ανωμαλία. Το 2022, έρευνες που διενεργήθηκαν σε εννέα χώρες για το European Movement International, διαπίστωσαν και πάλι ότι η αταλάντευτη υποστήριξη στη δημοκρατία, κυμαινόταν από το 22% της Ρουμανίας έως το 48% της Φινλανδίας. Και σε άλλες επτά χώρες – την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Γερμανία, την Εσθονία, την Πολωνία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία - η σταθερή υποστήριξη στη δημοκρατία δεν ξεπέρασε το 45%.
Λιγότεροι οι νέοι που υποστηρίζουν σταθερά τη δημοκρατία
Ποιο είναι όμως το πιο ανησυχητικό εύρημα;
Στις περισσότερες από τις έρευνες - και οι τέσσερις που πραγματοποιήθηκαν το 2023 και οι επτά από τις εννέα δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν το 2022 – διαπιστώνεται ότι οι νεότεροι Ευρωπαίοι που υποστηρίζουν σταθερά τη δημοκρατία, είναι πολύ λιγότεροι από τους γονείς και τους παππούδες τους.
Για παράδειγμα, στη Γερμανία, μόλις το 21% της Gen Z και των millennials δήλωσαν ότι υποστηρίζουν σταθερά τη δημοκρατία σε σύγκριση με το 66% των ατόμων ηλικίας 70 ετών και άνω.
Στην Πολωνία, μόνο ένας στους τέσσερις ερωτηθέντες ηλικίας 18 έως 29 ετών, έδειξαν σταθερή υποστήριξη στη δημοκρατία, ποσοστό 17% χαμηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο.
Το αποκαρδιωτικά ποσοστό 14% καταγράφηκε στη Γαλλία και 34% στην Ιταλία.
Καθώς αυτοί οι νεότεροι Ευρωπαίοι, βάσει της «δημογραφικής διαδοχής», θα αναλάβουν τα ηνία από τους γηραιότερους, η υποστήριξη στη δημοκρατία θα κατρακυλήσει ακόμη περισσότερο.
Το αποτέλεσμα; Ένα όλο και πιο γόνιμο κοινωνικό οικοσύστημα για την παρακμή και πολύ πιθανό, για την κατάρρευση της δημοκρατίας.
Αυτή η διαδικασία δημογραφικής διαδοχής δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια ωρολογιακή βόμβα που χτυπά ακριβώς στην καρδιά της Ευρώπης.
Βέβαια, υπάρχει και η πιθανότητα οι σημερινοί νέοι, καθώς μεγαλώνουν, να δηλώνουν πιο σθεναρά την υποστήριξη τους στα δημοκρατικά ιδεώδη. Αλλά με την πολιτική πόλωση στο ζενίθ και την εμπιστοσύνη στους ευρωπαϊκούς θεσμούς στο ναδίρ, πόσο πιθανό είναι πραγματικά αυτό το ενδεχόμενο;
Επί του παρόντος, η δημογραφική διαδοχή είναι απλώς μια υπόθεση. Ωστόσο, η ωρολογιακή βόμβα που απειλεί το σημερινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα, μπορεί να ενεργοποιηθεί ανά πάσα στιγμή από δημαγωγούς που θα επιδιώξουν την εξουσία με κάθε μέσο.
Εν κατακλείδι, το ερώτημα είναι τι μπορεί να γίνει για να ενισχυθεί η υποστήριξη της δημοκρατίας από τους νέους της Ευρώπης πριν να είναι πολύ αργά…
