Τον Φεβρουάριο 2022, λίγες ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Γερμανός Καγκελάριος Ολαφ Σολτς, μίλησε στην γερμανική βουλή για ένα Σημείο Καμπής (Zeitenwende) στην ευρωπαϊκή ιστορία. Εξήγησε ότι η πρόθεση του Πούτιν δεν ήταν μόνο να κάμψει την Ουκρανία αλλά να καταστρέψει την Ευρωπαϊκή ασφάλεια, όπως είχε δημιουργηθεί μετά την τελική πράξη του Ελσίνκι – δηλαδή την ειρήνη μεταξύ δυτικής και ανατολικής Ευρώπης όπως είχε σχηματιστεί από το 1975 και μετά. Η πρόθεση του Πούτιν, κατά τον Σολτς, ήταν να μοιράσει την Ευρώπη σε σφαίρες επιρροής δια της βίας.
Στην ομιλία αυτή ο Σολτς χάραξε την νέα στρατηγική της κυβέρνησης της Γερμανίας (μιας συμμαχίας Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Φιλελευθέρων), η οποία ήταν να υπερασπιστεί την Ουκρανία, να αυξήσει τους εξοπλισμούς της Γερμανίας (και της Ευρώπης) καθώς και να απεξαρτηθεί εντελώς από τους ενεργειακούς πόρους της Ρωσίας (στους οποίους η Γερμανία βασίστηκε για φτηνή ενέργεια για δεκαετίες). Ο Σολτς τόνισε ότι όλα αυτά ήταν κοινές αποφάσεις με τους εταίρους της Γερμανίας και τόνισε: «Η Ευρώπη είναι το πλαίσιο της δράσης μας».
Πράγματι, η ΕΕ έχει πλέον σε μεγάλο βαθμό απεξαρτηθεί από το ρωσικό αέριο (από το 40% της κατανάλωσης στην ΕΕ το 2021 έχει πλέον πέσει στο 8%), ενώ έχει στηρίξει με οικονομική βοήθεια και εξοπλισμούς της Ουκρανία. Αντίστοιχα, η κατάσταση στη Ρωσία έχει γίνει ακόμα χειρότερη από ό,τι ήταν το 2022. Η διακυβέρνηση Πούτιν έχει πλέον γίνει μια ανοικτή δικτατορία με απερίγραπτη βία έναντι διαφωνούντων και επικριτών του πολέμου. Η δολοφονία του Αλεξέι Ναβάλνυ ήταν ένα σύμβολο της χωρίς όρους καταπίεσης.
Δεν ξέρω αν έχουμε αντιληφθεί τη σημασία του «σημείου καμπής» στην Ελλάδα. Σίγουρα είναι κάτι που δεν το συζητάμε δημοσίως. Ας μην ξεχνάμε ότι η ρωσική κυβέρνηση δεν είναι απλά μια δικτατορία. Όπως έχουν εξηγήσει τα αναλυτικά βιβλία της Catherine Belton, «Putin’s People», και της Karen Dawisha, «Putin’s Kleptocracy», το σημερινό ρωσικό καθεστώς είναι κατά βάση μια εγκληματική οργάνωση που δεν έχει διστάσει να κλέψει, να εκβιάσει και ακόμα και να σκοτώσει για να επιπλεύσει πολιτικά. Η οικονομική συμμαχία του με την Κίνα και το Ιράν, έχουν αλλάξει ριζικά την στρατηγική ισορροπία στην Ευρώπη.
Ο κίνδυνος για εμάς είναι υπαρκτός. Η ρωσική κυβέρνηση έχει ενεργό εξωτερική πολιτική στα Βαλκάνια. Όπως σε όλη την Ευρώπη, οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες μοιράζουν και στην Ελλάδα χρήματα και διευκολύνσεις σε ακροδεξιά κόμματα και ψευτο-ορθόδοξα σωματεία. Ρωσικά τρολ επίσης διασπείρουν σύγχυση και συνωμοσιολογία όποτε και όπου μπορούν. Προς τιμήν της η κυβέρνηση Μητσοτάκη, παρά τα ακροδεξιά στοιχεία στο εσωτερικό της ΝΔ, έχει αγνοήσει τις πιέσεις από φιλορωσικούς παράγοντες και έχει κρατήσει συνεπή φιλευρωπαϊκή πολιτική και στηρίζει την Ουκρανία.
Η στήριξη αυτή, όμως, ίσως όμως αποδειχθεί εύθραυστη. Οι κίνδυνοι είναι δύο. Πρώτον, είναι πιθανό στις Ευρωεκλογές τα ακροδεξιά κόμματα να καταγάγουν μεγάλη νίκη, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα. Δεύτερον, δεν αποκλείεται να επικρατήσει ο Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Είναι πιθανό τότε, συναισθανόμενοι τις αλλαγές στις διεθνείς ισορροπίες, οι ακραίες εθνικιστικές φωνές στο εσωτερικό της ΝΔ να οδηγήσουν σε αλλαγή στάσης – το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην Ιταλία με την κ. Μελλόνι. Κάποιος λαϊκιστής ίσως υποσχθεί φτηνή ενέργεια και ρούβλια από την Ρωσία, αντί της στήριξης στην Ουκρανία και την δημοκρατία.
Αν θέλουμε να παραμείνουμε στο επίκεντρο της ΕΕ πρέπει όμως να προσέξουμε να μην αλλάξουμε τον προσανατολισμό της εξωτερικής μας πολιτικής. Ας δούμε τι είπε ο Ολαφ Σολτς και ας διαμορφώσουμε και εμείς μια μακροπρόθεση, δημόσια στρατηγική για την εξωτερική πολιτική μας σε συνθήκες διεθνούς αστάθειας. Είναι σημαντικό να πούμε από τώρα, με την ευρύτερη δυνατή συναίνεση, ότι σε αυτήν την πολιτική δεν θα χωρούν ευκαιριακές εκπτώσεις.
(*) Ο Παύλος Ελευθεριάδης είναι καθηγητής Νομικής στα Πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης και της Οξφόρδης και δικηγόρος στο Λονδίνο.
