Στο πεδίο της παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (Generative AI), από την υπόθεση McKernan v. Stability AI, Midjourney & DeviantArt και τη νομική μήνη του κολοσσού Getty εναντίον της Stability ως τη διαμάχη των New York Times και της OpenAI, διαπιστώνουμε πόσο εκρηκτικά είναι τα προβλήματα που δημιουργεί η θολή διαχωριστική γραμμή μεταξύ ανθρώπινης και μηχανικής δημιουργικότητας.
Κείμενο, εικόνα και πλέον βίντεο έχουν κατακτηθεί σε εντυπωσιακό βάθος από τις ικανότητες των εργαλείων παραγωγικής ΤΝ. Όμως, παραμένει το πρόβλημα των δικαιωμάτων που αφορούν στο περιεχόμενο το οποίο χρησιμοποιείται από τις εταιρείες για να εκπαιδεύσουν αυτά τα εργαλεία. Κι όχι μόνο παραμένει αλλά μεγεθύνεται, όσο αυξάνεται το εύρος και το βάθος των χρήσεων του παραγόμενου περιεχομένου και των δυνατοτήτων της ΤΝ.
Στο ταχέως εξελισσόμενο Midjourney και το γνωστό Dall-e έρχεται να προστεθεί το Sora, παράγοντας φωτορεαλιστικές φανταστικές εικόνες από γραπτές οδηγίες. Ταυτόχρονα, η Google μπήκε δυναμικά στο πεδίο των γλωσσικών μοντέλων με το Gemini, αντικαθιστώντας το Palm 2 και υποσχόμενο να εξελιχθεί στο μεγάλο αντίπαλο δέος του ChatGPT. Το τελευταίο, να θυμίσουμε, βρίσκεται στην έκδοση GPT-4, και εκτός από υπολογισμούς, γνώση προγραμματιστικών γλωσσών και παραγωγή κειμένου, είναι σε θέση να δημιουργήσει εικόνες (βασισμένο στο Dall-e 3), να διαβάσει αρχεία, να συνδυαστεί με νέα plugins κλπ.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε, τέλος, και το Copilot της Microsoft, με την έκδοση Pro να λανσάρεται πολύ πρόσφατα, αλλά και το Claude 3 της Anthropic που κοντράρει πολύ δυνατά τους μεγάλους παίκτες.
Η ευρωπαϊκή AI Act δείχνει το δρόμο
Διανύουμε μια περίοδο στην οποία δημιουργοί περιεχομένου, ιδιώτες και νομικά πρόσωπα εκφράζουν συστηματικά τη διαμαρτυρία τους ότι ανά πάσα ώρα και στιγμή το έργο τους μπορεί να βρεθεί, χωρίς τη συγκατάθεσή τους και χωρίς αποζημίωση, στο αποτέλεσμα ενός prompt σε οποιοδήποτε εργαλείο ΤΝ. Μέχρι στιγμής, το θέμα εξετάζεται κατά περίπτωση, όταν καταλήγει στα δικαστήρια.
Στην Ευρώπη, ίσως αποδειχθεί κομβικής σημασίας η πολύ πρόσφατη έγκριση του Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη (EU ΑΙ Act) από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο Κανονισμός μπαίνει σε μια συνολική διαδικασία αξιολόγησης κινδύνου πλατφορμών ή πρακτικών ΤΝ που είναι πιθανό να παραβιάσουν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα - όπως πχ. θέματα που έχουν σχέση με βιομετρικά συστήματα, χειραγώγηση ανθρώπινης συμπεριφοράς, παραπληροφόρηση (ιδίως τα λεγόμενα deepfakes) αναγνώριση/κατηγοριοποίηση προφίλ κλπ. Επίσης, προωθεί τη διαφάνεια και την ανθρώπινη θεσμική εποπτεία των συστημάτων ΤΝ.
Πέρα από αυτά όμως, καταπιάνεται με το θέμα των δικαιωμάτων, αξιώνοντας από τα λεγόμενα γενικής χρήσης μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης (GPAI) να συμμορφώνονται με τη δεοντολογία και τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. «Οποιαδήποτε χρήση προστατευόμενου περιεχομένου απαιτεί την έγκριση του ενδιαφερόμενου κατόχου εκτός αν ισχύουν σχετικές εξαιρέσεις [...] οι πάροχοι μοντέλων γενικής χρήσης θα πρέπει να εξασφαλίζουν την έγκριση των κατόχων αν θέλουν να προβούν σε εξόρυξη κειμένου και δεδομένων» (Recital 60i1) που θα χρησιμοποιηθούν στην ανάπτυξη και εκπαίδευση των συστημάτων ΤΝ.
Επιπλέον οι πάροχοι θα πρέπει να παράσχουν πλήρη διαφάνεια σε ό,τι αφορά τη διαδικασία εκπαίδευσης των συστημάτων ΤΝ, συμπεριλαμβανομένου του υλικού που χρησιμοποιήθηκε.
Η αγορά διαμαρτύρεται, αλλά βρίσκει λύσεις
Το διαδίκτυο και οι διάφορες βάσεις δεδομένων παραμένουν ως η πρωταρχική πηγή υλικού για την εκπαίδευση συστημάτων ΤΝ. Κατά συνέπεια, οποιαδήποτε εξέλιξη που δένει τα χέρια των εταιρειών που τα αναπτύσσουν είναι κακά μαντάτα, γι’ αυτό και έχουν προσπαθήσει να αμυνθούν νομικά στις σχετικές προσφυγές, ενώ βολεύτηκαν, ως τώρα τουλάχιστον, με την καθυστέρηση των κυβερνήσεων να θεσπίσουν ρυθμιστικό πλαίσιο.
Τα επιχειρήματά τους δεν είναι πάντα πειστικά, ωστόσο έχουν δόση αλήθειας:
Αυτό, ππάντως, που έχει σημασία είναι ότι ο χώρος της παραγωγικής ΤΝ θα κληθεί να προσαρμοστεί, και μάλιστα πολύ γρήγορα, σε ένα νέο πλαίσιο το οποίο μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο συμβατό με τις απαιτήσεις των κατόχων δικαιωμάτων περιεχομένου. Ορισμένες εταιρείες ήδη έχουν κάνει τα πρώτα βήματα προσαρμογής, σε μια προσπάθεια να προστατέψουν την επένδυση και την πλατφόρμα ΤΝ τους.
Παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι η Google συμφώνησε να καταβάλει 60 εκατ. δολάρια στην Reddit για να χρησιμοποιεί το περιεχόμενό της στην εκπαίδευση των μοντέλων ΤΝ, ενώ και η OpenAI έχει συνάψει συμφωνίες με μεγάλα ΜΜΕ, όπως το Associated Press και τον όμιλο Axel Springer, για την πρόσβαση στα κείμενα που δημοσιεύουν.
Δεδομένου ότι στο χώρο των παραγωγικών ΤΝ δραστηριοποιούνται και μικροί παίκτες, όπως startup εταιρείες, η ανάγκη για συμμόρφωση με μια τυπική ή άτυπη δεοντολογία για τα πνευματικά δικαιώματα έχει δημιουργήσει μια νέα αγορά: Υπηρεσίες παροχής δεδομένων με αντικείμενο την πρόσβαση σε δεδομένα για την εκπαίδευση των συστημάτων ΤΝ.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, λοιπόν, η αγορά θα πάρει το δρόμο της και ο πόλεμος για τα θέματα των δικαιωμάτων θα κοπάσει. Μένει να δούμε ποιοι πάροχοι θα δουν μπροστά, ενόψει και του ανταγωνισμού μεταξύ τους, και θα εξελίξουν τα συστήματα ΤΝ για να βελτιώσουν θεαματικά το παραγόμενο αποτέλεσμα, τις δυνατότητες των εργαλείων τους, για να αντιμετωπίσουν προβλήματα που παραμένουν άλυτα, όπως τα λεγόμενα hallucinations, και για να ικανοποιήσουν αναδυόμενες ανάγκες, όπως η ενσωμάτωση σε εργαλεία παραγωγικότητας.
(*) Ο Παναγιώτης Αλεφραγκής εργάζεται στην διαφημιστική εταιρεία The Newtons Laboratory, ως Head of Digital.
