Με ακαδημαϊκή διαδρομή στην Αυστρία και ερευνητική θητεία στον «Δημόκριτο», ο πυρηνικός φυσικός Παντελής Οικονόμου υπηρέτησε επί 22 χρόνια στον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας – όπου και έζησε άλλωστε την εμπειρία των επιθεωρήσεων για την μη-διασπορά των πυρηνικών όπλων (και τα όσα γεωπολιτικά αυτή η προσέγγιση φιλοξένησε, όχι πάντα με διαφανή κι ακόμη λιγότερο με ειλικρινή τρόπο), πιάνει από την αρχή το νήμα της γεωπολιτικής λειτουργίας των πυρηνικών: «Η νέα ισορροπία ισχύος, ακόμη και όταν επιτευχθεί δεν θα παύσει να βασίζεται στην κυρίαρχη και σήμερα απειλή κατά της ανθρωπότητας: τον παραλογισμό της πυρηνικής αποτροπής». [Ο Π. Οικονόμου έχει προλάβει την ανάφλεξη στην Γάζα, ενώ έχει πλήρη την ενσωμάτωση στο επιχείρημά του τού μετώπου στην Ουκρανία, ως «βίαιη αντιπαράθεση της Αμερικανικής Δύσης (ΗΠΑ και ΝΑΤΟ) με Ρωσία» που οδηγεί σε «αναδυόμενη νέα γεωπολιτική ισορροπία ισχύος ΗΠΑ-Κίνας»].
Για τον εν λόγω παραλογισμό, επισκεπτόμενος την λογική της Πρώτης Χρήσης πυρηνικών και προσθέτοντας τις αναδυόμενες τεχνολογίες στην εισαγωγή του ο προσερχόμενος από τις Διεθνείς Σχέσεις Κωνσταντίνος Φίλης, συμπαρατάσσεται με την κομβική ανησυχία του Π. Οικονόμου: Τον ολέθριο κίνδυνο «του τελευταίου [και μοιραίου] ανθρώπινου λάθους».
Εκείνο που κάνει για τον αναγνώστη, με την εμπειρία της διαδρομής του στον ΔΟΕ, ο Π. Οικονόμου είναι να αποτυπώνει ποιοι είναι οι «παίκτες» του πυρηνικού παιχνιδιού /οι κάτοχοι πυρηνικών οπλοστασίων – εν συνεχεία, δε ποιοι οι «υποψήφιοι μνηστήρες». Στους τελευταίους, πλην και πέρα από Σαουδική Αραβία και Αίγυπτο (στην γειτονιά μας), από Ταϊβάν, Νότια Κορέα και Ιαπωνία (εκεί που μάθαμε να αναζητούμε τον ΙνδοΕιρηνικό), ας έχετε προσθέσει και την Τουρκία…
Οπότε, για τον αναγνώστη που προσεγγίζει το θέμα με μάτια Ελληνικά – δηλονότι με ικανή απλοϊκότητα/sancta simplicitas… – το ξεφύλλισμα της ιστορίας, με τις νίκες (πολιτικές/γεωπολιτικές) που καταγράφηκαν από πυρηνικές δυνάμεις αλλά και τις ήττες που δεν μπορούν να αγνοηθούν (σ’ αυτές μην λησμονηθεί το Βιετνάμ, αλλά και η διπλή ήττα ΕΣΣΔ/ΗΠΑ στο Αφγανιστάν…), έχει ισχυρή διδακτικότητα. Ιδίως ως προεισαγωγή στο – άκριτα καθησυχαστικό – δόγμα της πυρηνικής αποτροπής, της MAD/mutually assured destruction/της αμοιβαίως εξασφαλισμένης καταστροφής, που επί δεκαετίες οδήγησε την γεωπολιτική ισορροπία του τρόμου.
Τώρα, αφενός με την αναβάθμιση των ίδιων των πυρηνικών οπλοστασίων και των πυραυλικών ικανοτήτων, αλλά με και την ταχύτατη ενσωμάτωση τεχνητής νοημοσύνης στην διαδικασία λήψεως αποφάσεων (και στα χρόνια του Dr. Strangelove / «SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» λειτουργούσε βέβαια η λογική μαύρου κουτιού, αλλά με ανθρώπους στα κουμπιά), η επαναφορά στον ορίζοντα του ενδεχόμενου Πρώτου Πλήγματος βρίσκεται μόλις κάτω από την επιφάνεια…
Το Ρολόι της Συντέλειας/Doomsday Clock που δημιουργήθηκε τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου από τον Αϊνστάιν κινήθηκε – με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία – στο πλησιέστερο έως τώρα σημείο του πριν τα μεσάνυχτα δηλαδή στην ισχυρότερη πιθανότητα πυρηνικής καταστροφής. Οπότε, η καημένη η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ μπορεί να κηρύσσει ότι «η απειλή ή χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, ιδίως πυρηνικών όπλων […] είναι ασυμβίβαστη με τον σεβασμό του δικαιώματος στην ζωή και μπορεί να ισοδυναμεί με έγκλημα διεθνούς δικαίου». όπως και μπορούν οι G20 σε Σύνοδο Κορυφής τέλη του 2023 να έφεραν δήλωση των πυρηνικών δυνάμεων (σε επίπεδο αρχηγών κρατών, δε) ότι «πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει να διεξαχθεί».
Όμως όλες οι προσπάθειες για πυρηνικό αφοπλισμό κινούνται γύρω από έναν «στόχο ούτε γρήγορο, ούτε φθηνό», η δε συνειδητοποίηση ότι πρέπει να αποφευχθεί «το τελευταίο λάθος» όπως τιτλοφορείται το βιβλίο, είναι μεν αναγκαία συνθήκη – όχι όμως και επαρκής.
