Συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ο πόλεμος συνεχίζεται με μεγάλες ανθρώπινες απώλειες και υλικές καταστροφές δίχως προοπτική να λήξει στο άμεσο μέλλον.
Συνέβησαν πολλά τα δύο τελευταία χρόνια που θεωρούνταν πριν αδιανόητα από πολλούς. Ο πόλεμος επέστρεψε στην Ευρώπη, ο Πούτιν έβαλε οριστικό τέλος στην μεταψυχροπολεμική τάξη πραγμάτων, αλλά δεν έκανε περίπατο μέχρι το Κίεβο όπως περίμενε γιατί οι Ουκρανοί προέβαλαν γενναία αντίσταση με τα όπλα που τους προμηθεύουν οι χώρες του ΝΑΤΟ. Η στρατιωτική και οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία ξεπέρασε τις προσδοκίες και το μερίδιο συμμετοχής της Ευρώπης αυξάνει συνεχώς. Ποιος θα το περίμενε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χρησιμοποιούσε το Ταμείο Ειρήνης για να εφοδιάζει με στρατιωτικό υλικό την Ουκρανία; Και η ευρωπαϊκή ενότητα άντεξε μέχρι σήμερα παρά τις δυσκολίες. Παραμένει όμως εύθραυστη, όπως άλλωστε, ίσως και πιο εύθραυστη, είναι η αμερικανική στρατιωτική και οικονομική στήριξη προς την Ουκρανία.
Προστίθενται συνεχώς νέες κυρώσεις εις βάρος της Ρωσίας αλλά το αποτέλεσμα αυτών των κυρώσεων είναι περιορισμένο, γιατί πολλοί είναι αυτοί που σπάνε τις κυρώσεις για ίδιο όφελος και γιατί το μεγαλύτερο μέρος του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου δεν συμμετέχει. Αντέχει λοιπόν η ρωσική οικονομία όπως και η ρωσική στρατιωτική μηχανή. Και ίσως αντέξει λιγότερο η Ουκρανία, πόσω μάλλον αν η στήριξη που προσφέρουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη γίνει λιγότερο απλόχερη όσο ο πόλεμος συνεχίζεται.
Η Ευρώπη είναι αυτή που υφίσταται τις μεγαλύτερες παράπλευρες απώλειες από αυτόν τον πόλεμο με τη μορφή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία, την υποδοχή εκατομμυρίων Ουκρανών προσφύγων και βεβαίως το μεγάλο κόστος της ενεργειακής απεξάρτησής της από τη Ρωσία. Ας πρόσεχε, επιμένουν οι λιγότερο καλοπροαίρετοι.
Η Ευρώπη πλέον αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή πρόκληση: θα μπορέσει να κάνει τη μετάβαση από ένα εγχείρημα ειρήνης που ήταν μέχρι πρόσφατα η ευρωπαϊκή ενοποίηση κάτω από την αμερικανική ομπρέλα προστασίας σε ένα γεωπολιτικό ρόλο που θα στηρίζεται και στα όπλα (όχι μόνον των Αμερικανών); Ένας ευρωπαϊκός πυλώνας εντός της Ατλαντικής συμμαχίας με άλλα λόγια, αν βεβαίως αντέξει και η Ατλαντική συμμαχία μετά από μια ενδεχόμενη επανεκλογή Τραμπ. Αν δεν πετύχει η Ευρώπη αυτήν τη μετάβαση θα περιθωριοποιηθεί, ανίκανη πλέον να προστατεύσει κοινά συμφέροντα και αξίες.
Πώς μπορεί να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία; Οι θέσεις των δύο εμπόλεμων πλευρών δεν αφήνουν περιθώρια για συμβιβασμό. Η Ρωσία του Πούτιν έχει ήδη προσαρτήσει τα εδάφη που έχει καταλάβει και μερικά ακόμη που θέλει να «απελευθερώσει». Η Κριμαία ειδικότερα είναι (και ήταν από παλιά) στρατηγικής σημασίας για το ρωσικό στόλο στη Μαύρη Θάλασσα. Κανένας πολιτικός στη Μόσχα δεν διανοείται να τη χάσει. Αλλά και ποια κυβέρνηση στην Ουκρανία θα μπορούσε να υπογράψει σύμφωνο ειρήνης που θα συνεπάγεται απώλεια μέρους της επικράτειάς της;
Σε αυτό το αδιέξοδο δεν υπάρχουν προφανείς έξοδοι διαφυγής, εκτός και αν η απάντηση δοθεί τελικά στο πεδίο της μάχης αλλά μάλλον απίθανο. Στην καλύτερη περίπτωση, θα έχουμε μια εκεχειρία που διαρκεί ενώ το ελεύθερο κομμάτι της Ουκρανίας προετοιμάζεται για βαθμιαία ένταξη στην ΕΕ, μελλοντικά και στο ΝΑΤΟ. Στη χειρότερη, έναν πόλεμο που διαρκεί.
(*) Ο Λουκάς Τσούκαλης είναι πρόεδρος του ΔΣ του ΕΛΙΑΜΕΠ, καθηγητής στη Sciences Po στο Παρίσι και ομότιμος καθηγητής στο ΕΚΠΑ.
