Στην Ελλάδα καταγράφηκε μια σημαντική μείωση στον αριθμό των θανάτων και σοβαρών τραυματισμών σε τροχαία δυστυχήματα την προηγούμενη δεκαετία (2010-2020) της τάξης του 54%. Παρά την εξέλιξη αυτή οι επιδόσεις της χώρας μας στον τομέα της Οδικής Ασφάλειας την κατατάσσουν στις τελευταίες θέσεις συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες μέλη της ΕΕ. Να σημειωθεί ότι την περίοδο μετά την πανδημία του Covid, σημειώθηκε ανησυχητική αύξηση στους θανάτους και τους σοβαρούς τραυματισμούς ενώ με βάση τα στοιχεία του 9μηνου για το 2023 εξακολουθεί να παρατηρείται άνοδος των ποσοστών (ΕΛΣΤΑΤ).
Τα περισσότερα θύματα τροχαίων ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 25-49 ετών (37%) με το 72% από αυτούς να είναι οδηγοί. Υπάρχει όμως και ένα σημαντικό ποσοστό πεζών που χάνουν τη ζωή τους σε τροχαία, το οποίο ανέρχεται στο 15,2% εκ των οποίων οι 4 στους 10 ήταν άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών. Συνολικά τη 15ετία 2007-2021 έχουν χάσει τη ζωή τους 2.410 πεζοί. Σύμφωνα με στοιχεία και εκθέσεις το 99% των θανάτων πεζών οφείλεται σε σύγκρουση με όχημα, οι περισσότερες (68%) με αυτοκίνητο (ETSC).
Τα αίτια μπορούν να αναζητηθούν στη συμπεριφορά των οδηγών οι οποίοι οφείλουν να προστατεύουν τους πεζούς. Όπως αναφέρεται και στο άρθρο 39 του ΚΟΚ «Όλοι οι οδηγοί πρέπει να αποφεύγουν να συμπεριφέρονται με τρόπο που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τους πεζούς» καθώς αποτελούν την πιο ευάλωτη ομάδα χρηστών του δρόμου. Από την άλλη μεριά έχουν παρατηρηθεί και ριψοκίνδυνες ενέργειες από τη δίκη τους πλευρά. Κοινός παράγοντας πρόκλησης τροχαίων δυστυχημάτων είναι η απόσπαση προσοχής που συνήθως προκαλείται από τη χρήση του κινητού τηλεφώνου είτε κατά την οδήγηση είτε κατά την πεζή μετακίνηση.
Ένα μέτρο που θα μπορούσε να βελτιώσει την ασφάλεια, είναι η καθιέρωση του ορίου των 30 χλμ./ώρα σε κατοικημένες περιοχές. Η χαμηλότερη ταχύτητα δίνει μεγαλύτερο περιθώριο αντίδρασης στον οδηγό, αλλά μειώνει και τις συνέπειες μιας σύγκρουσης. Ένας άλλος τομέας που χρειάζεται να γίνουν παρεμβάσεις είναι αυτός των οδικών υποδομών καθώς ακόμα και σε κεντρικά σημεία πόλεων παρατηρούνται ελλείψεις στα πεζοδρόμια, στις διαβάσεις και στο φωτισμό, με τη χώρα μας να έχει το μεγαλύτερο ποσοστό θανατηφόρων τροχαίων μέσα στον αστικό ιστό (56% Ελλάδα - 38% στην ΕΕ).
Δυστυχώς κατά καιρούς, καταγράφονται παρασύρσεις με εγκατάλειψη. Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 43 του ΚΟΚ που προβλέπει φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών, εφόσον η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη, και με αφαίρεση της άδειας ικανότητας οδηγού για χρονικό διάστημα τριών (3) έως έξι (6) μηνών. Μερικές από αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των άρθρων 290α του Ποινικού Κώδικα για την επικίνδυνη οδήγηση και του άρθρου 306 για την έκθεση σε κίνδυνο. Στο πρόσφατο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης, το οποίο είναι υπό διαβούλευση, προτείνεται να προστεθεί στο άρθρο 290α και η παραβίαση ερυθρού σηματοδότη ως επικίνδυνη οδήγηση.
Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτό που προέχει για τις όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις για την Οδική Ασφάλεια, είναι η διασφάλιση του ελέγχου της εφαρμογής του νόμου. Η Οδική Ασφάλεια είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα που χρήζει αντιμετώπισης στο σύνολο των παραγόντων που το επηρεάζουν (Safe System Approach). Αυτό που επισημαίνουμε στο Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας (ΙΟΑΣ) «Πάνος Μυλωνάς» και προέχει, με την ανησυχητική κατάσταση που διαμορφώθηκε στους δρόμους μας τα τελευταία χρόνια, η Οδική Ασφάλεια θα πρέπει να καταστεί προτεραιότητα για κάθε Κυβέρνηση.
Άλλωστε έτσι αντιμετωπίζεται και διεθνώς μετά και τη Διακήρυξη της Στοκχόλμης του 2020, το Ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που ακολούθησε το καλοκαίρι του 2020 και βάσει του Παγκόσμιου Σχεδίου για τη Δεκαετία Δράσης για την Οδική Ασφάλεια 2021-2030 όπου πλέον η Οδική Ασφάλεια έχει τεθεί στις κύριες προτεραιότητες παγκοσμίως μέσω και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals).
(*) Η Βασιλική Μυλωνά, είναι Πρόεδρος του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς».