Η πανδημία και μετά η ενεργειακή κρίση επέβαλαν τα προηγούμενα χρόνια την αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων στην Ευρωζώνη. Η προοπτική επαναφοράς τους, από 1/1/2024, άνοιξε τη συζήτηση για αναθεώρησή. Ακόμα και οι παραδοσιακά ‘αυστηροί του βορρά’ αποδέχονταν ότι το ισχύον πλαίσιο συχνά κατέληγε να παρακάμπτεται για λόγους… ρεαλισμού. Επιθυμούσαν, λοιπόν, ένα ρεαλιστικό πλαίσιο, με συγκεκριμένους αριθμητικούς στόχους και αυτόματους μηχανισμούς. Από την άλλη, κράτη σε δημοσιονομικά ασθενέστερη θέση, με πρώτες Γαλλία και Ιταλία, όπου ρεαλισμός… διάβαζαν ευελιξία.
Τον συμβιβασμό ανέλαβε η ισπανική προεδρία, δια της υπουργού Οικονομικών, Νάντια Καλβίνο. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν τον Απρίλιο, στη βάση πρότασης της Κομισιόν και εξελίχθηκαν με την ισπανική προεδρία να παρουσιάζει σχέδια συμφωνίας. Εκ των υστέρων κατηγορήθηκε ότι σε αυτά συμπεριέλαβε πολλά επιμέρους αιτήματα κρατών-μελών, προσπαθώντας να αποσπάσει τη στήριξή τους στην υποψηφιότητά της για επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (θέση που τελικά ανέλαβε). Για παράδειγμα, πιθανόν συνέβαλε να συζητηθεί και τελικά να υιοθετηθεί η «σημείωση» στους κανόνες, που ζητούσε η ελληνική κυβέρνηση, όταν το 2033 επιστρέψουν τα υψηλά τοκοχρεολύσια στο ελληνικό χρέος, η επιβάρυνση του χρέους να μην θεωρηθεί παραβίαση των κανόνων.
Όταν τον Σεπτέμβριο, στη συνεδρίαση του Ecofin στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλα της Ισπανίας, δεν προέκυψε ουσιαστική πρόοδος, Γαλλία και Γερμανία αποφάσισαν να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους. Οι βάσεις της συμφωνίας μπήκαν το δεύτερο σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου, στην κοινή συνεδρίαση των δύο υπουργικών συμβουλίων στο Αμβούργο. Ακολούθησαν τουλάχιστον 50 ανταλλαγές προτάσεων με την ισπανική προεδρία, με εμπλοκή και της Ιταλίας. Η αίσθηση ότι «τα μεγάλα παιδιά αποφασίζουν» ενόχλησε κάποιες κυβερνήσεις. Όταν στο Ecofin στις αρχές Νοεμβρίου, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών ισχυρίστηκε καθησυχαστικά ότι «θα τα βρει με τον Γερμανό συνάδελφό του στο δείπνο», η Σουηδή υπουργός πρότεινε να «περάσει για καφέ» και ο Σλοβένος «για γλυκό».
Τελικά η λύση δόθηκε εκτός Ευρώπης: Στο περιθώριο της Συνόδου των G-20 στη Βραζιλία, Γαλλία και Γερμανία κατέληξαν στον συμβιβασμό. Εφεξής η δημοσιονομική προσαρμογή θα γίνεται πιο σταδιακά: Αντί να καλύπτεται ετησίως το 1/20 της απόστασης από τον στόχο του 60% για το χρέος, θα απαιτείται σύγκλιση κατά μισή ποσοστιαία μονάδα (μία μονάδα, εφόσον το χρέος ξεπερνά το 90%). Αυτό για οικονομίες όπως η ιταλική (ή στο μέλλον η ελληνική) συνεπάγεται δημοσιονομική προσαρμογή 1% του ΑΕΠ και όχι τουλάχιστον 4%.
Συμφωνήθηκε, επίσης, από τους υπολογισμούς περί ύπαρξης υπερβολικού ελλείμματος, να εξαιρούνται οι εξοπλιστικές δαπάνες. Επ’ αυτών προέκυψε ευρεία ομοφωνία, δεδομένων των γεωπολιτικών εξελίξεων. Αντίθετα το αίτημα Γαλλίας και Ιταλίας να εξαιρούνται δαπάνες για την πράσινη μετάβαση και επενδύσεις σε ΑΙ, ικανοποιήθηκε μόνο σε προσωρινή βάση (έως το 2030). Προσωρινή (έως το 2027) θα είναι και η εξαίρεση των δαπανών τόκων από την προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής, που ζητούσε η Γαλλία. Σε αντάλλαγμα οι «αυστηροί του βορρά» κατάφεραν το όριο για το δημοσιονομικό έλλειμμα να μειωθεί στο 1,5% του ΑΕΠ, με τη σύγκλιση να πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι το 2030.
