Στο πυκνό σε ιστορικές αναζητήσεις αυτό (δίγλωσσο) λεύκωμα/εξιστόρηση – με βάση αρχειακό υλικό και φωτογραφικές αποτυπώσεις – που ακολούθησε την ομώνυμη Έκθεση στη Γεννάδειο για τα 100 χρόνια από την Συνθήκη της Λωζάννης, ξεδιπλώνεται για τον αναγνώστη η δραστηριοποίηση αμερικανικών φιλανθρωπικών οργανώσεων στην Ελλάδα/η πολύπλευρη αμερικανική ανθρωπιστική επέμβαση από τα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι την Μικρασιατική Καταστροφή και την προσφυγιά που ακολούθησε.
Την αμερικανική παρουσία στην Ελλάδα των καταστροφών την γνωρίσαμε κυρίως στην εποχή της Κατοχής και της μεταπολεμικής Ανασυγκρότησης, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. (Τώρα, πώς αυτή η εμπειρία, μαζί και με την πιο γειωμένη στα οικονομικά επέμβαση δια του Σχεδίου Μάρσαλ, κατέληξε βαθμιαία στην αντιπάθεια και εντέλει στον αντιαμερικανισμό στην Ελλάδα μετέπειτα δεκαετιών, είναι αντικείμενο μιας άλλης συζήτησης. Πάντως, από την εκτεταμένη ανθρωπιστική κρίση που ακολούθησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήδη και τις διώξεις των χριστιανικών πληθυσμών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στα μέσα του Πολέμου (1917), έτσι όπως οδήγησε την Αμερικανική Επιτροπή Περιθάλψεως Εγγύς Ανατολής στην μεγάλη καμπάνια για συγκέντρωση 30 εκατομμυρίων δολαρίων της εποχής για ανθρωπιστική βοήθεια και μέχρι – δώδεκα μόλις χρόνια αργότερα – την μεγάλη κινητοποίηση δυνάμεων για την υποδοχή και π περίθαλψη του προσφυγικού κύματος της Μικρασιατικής Καταστροφής, δεν μεσολάβησε καν μια γενιά.
Άμα σταθεί κανείς στο είδος της βοήθειας που επιχειρήθηκε τότε να καταστεί διαθέσιμη – δίπλα στην οργάνωση δομών περίθαλψης από τον αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό βλέπει κανείς να στήνονται έργα υποδομής (φράγμα του Μαραθώνα για την άρδευση, αποστράγγιση εδαφών στην Μακεδονία), αλλά και να διαμορφώνονται εκπαιδευτικά ιδρύματα και θεσμοί (Κολλέγιο Ανατόλια/μετεγκατάσταση από την Μικρασία, Κολλέγιο Θηλέων, Αμερικανική Γεωργική Σχολή στην Θεσσαλονίκη, ακόμη και διαμόρφωση της Γενναδείου Βιβλιοθήκης με χορηγία του Ιδρύματος Κάρνεγκι επί δωρεάς της βιβλιοθήκης Ιωάννη Γενναδείου στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα), παρακολουθεί ο αναγνώστης να διαμορφώνεται ένα ολόκληρο πλέγμα υπερατλαντικής στήριξης της Ελλάδας και του Ελληνισμού της εποχής. Με έντονα τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, σταθερή την στράτευση της Ομογένειας αλλά φιλΕλληνικού Αμερικανικού στοιχείου, επιστράτευση προσωπικοτήτων της τέχνης για τις καμπάνιες ευαισθητοποίησης, προσέλευση ισχυρών οικονομικών παραγόντων…
Θα ξαναθέσουμε το ερώτημα: Πώς αυτή η εμπειρία, κι ακόμη περισσότερο η αμερικανική συμμετοχή στη μεταπολεμική Ανασυγκρότηση κατάφερε και το ύφος της αμερικανικής παρουσίας, αλλά και οι ελληνο-ελληνικές αντιπαραθέσεις να τις μετουσιώσουν στον μεταπολεμικό αντιαμερικανισμό, είναι ένα μείζον ζήτημα. Που ποτέ δεν προσεγγίσθηκε με αρκετά ανοιχτή διάθεση.
