Σε όλα τα δημοκρατικά κόμματα, βαριές ήττες και αλλαγή ηγεσίας συνοδεύονται από υποψηφίους που αναπτύσσουν στρατηγικές συνέχειας και ασυνέχειας. Κάποιοι υποψήφιοι χτίζουν πάνω στην ανανέωση και κάνουν ρήξη με το παρελθόν και κάποιοι προσπαθούν να πλασαριστούν ως συνεχιστές της προηγούμενης ηγεσίας, των αξιών του κόμματος και των συμβόλων του. Δεν υπάρχει δυνατότητα ένα κόμμα να πάει μπροστά, εάν δεν ονοματίσει τί πήγε λάθος, ειδικά όταν μιλάμε για ένα κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ) που έχει χάσει 20 μονάδες εκλογικές από το 2015 μέχρι το 2023.
Ο κριτικός αναστοχασμός πάνω στα λάθη και στα σωστά, δε σημαίνει αποκαθήλωση του προηγούμενου ηγέτη, ούτε διασυρμός, ούτε πατροκτονία. Σημαίνει ότι το κόμμα είναι ένας οργανισμός που θέλει να ζήσει. Η εσωκομματική πόλωση και σύγκρουση δεν είναι per se κακές, ούτε οδηγούν νομοτελειακά σε διάσπαση. Όταν γίνεται με πολιτικούς όρους μπορεί να είναι πολύ γόνιμη.
Ας θυμηθούμε το κλίμα πόλωσης που έζησε το ΠΑΣΟΚ όταν πέθανε ο ιδρυτής του και χαρισματικός ηγέτης και αναμετρήθηκε εσωκομματικά ο Τσοχατζόπουλος - που εξέφραζε τη συνέχεια του παπανδρεϊσμού, την ψυχή της κομματικής νομενκλατούρας, το λαϊκιστικό ΠΑΣΟΚ - με το Σημίτη - που έβαλε μπροστά το πολιτικό πρόταγμα του εκσυγχρονισμού της κοινωνίας και της οικονομίας, το άνοιγμα στην ανανεωτική αριστερά, μια άλλη προσέγγιση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στην εξωτερική πολιτική εν γένει. Ο Σημίτης συγκρούστηκε σφοδρά με τον παλαιοκομματισμό, με τον αυριανισμό, με το λαϊκιστικό ΠΑΣΟΚ και κέρδισε με όρους πολιτικούς. Άντεξε όμως να κάνει κριτική - κριτική πολιτική, όχι προσωπική, όχι βρώμικη - και να ανοίξει μια νέα σελίδα για το κόμμα του, χτίζοντας μια νέα εσωκομματική συμμαχία και, κατ’ επέκταση, για τη χώρα.
Στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχει κανένα στέλεχος που δημόσια να έχει αρθρώσει κριτική εναντίον του Τσίπρα με όρους πολιτικούς. Ηγετικότατα σημαίνει (μεταξύ άλλων) την κρίσιμη στιγμή να διαλέξεις τα κατάλληλα επιχειρήματα και μια διαφορετική οπτική για το πώς μπορούν να γίνουν τα πράγματα. Δεν αρκούν αποσπασματικές ιδέες και η δημόσια εικόνα που χτίζεται με επικοινωνιακούς όρους. Μετά από τόσο σφοδρές ήττες (σε ακολουθία), η στρατηγική αλλαγής θέλει και ρήξη με το παρελθόν και όραμα για το μέλλον. Εδώ βλέπουμε τους υποψηφίους να διαγκωνίζονται για το ποιος είναι πιο κοντά στον απερχόμενο ηγέτη, ποιος τον υπηρέτησε καλύτερα, ποιος τον εκφράζει καλύτερα.
Η κουλτούρα της συλλογικότητας που οργανωτικά χαρακτηρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν απέτρεψε κανέναν από τους υποψηφίους να είχαν χτίσει μια πολιτική συμμαχία με τα στελέχη που τους στηρίζουν που να εκφράζει κάτι πολιτικά κριτικό, διακριτό και συνεκτικό. Ίσως να μην υπήρξε ικανός χρόνος, ίσως το εκλογικό τραύμα να είναι βαθύ, ίσως τα πολιτικά στελέχη να μην ήταν ικανά, ίσως εν τέλει απλώς να μη συνέβη αυτό λόγω προσωπικών στρατηγικών κόστους και οφέλους για την επόμενη ημέρα (κάποιοι μπορεί να θέλουν απλώς να πλασαριστούν σε δεύτερη φάση “φέροντας” τη ρήξη, αφού οι τωρινοί υποψήφιοι θα έχουν ήδη καεί). Αν δεν γίνει η κριτική έναντι του Τσίπρα, δε μπορεί να υπάρξει μέλλον.
(*) Η Λαμπρινή Ρόρη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
