Η κλιματική κρίση είναι η μητέρα όλων των κρίσεων. Οικουμενική και, αναμφίβολα πλέον, υπαρξιακή. Γι’ αυτό, δεν αφήσαμε να κυλήσει ο χρόνος. Από τις απαρχές της θητείας μας, το 2019, υλοποιούμε στην Αθήνα δράσεις ουσίας και ξεκάθαρου αποτυπώματος με ένα καθολικό, μακροπρόθεσμο και υλοποιήσιμο σχέδιο «κλιματικοποίησης», που το εφαρμόζουμε εδώ και τώρα, όχι «αύριο και βλέπουμε». Η στρατηγική μας κινήθηκε σε δύο επίπεδα, με κεντρική στόχευση την προσαρμογή -να καλλιεργήσουμε την ανθεκτικότητα- και τον σχεδιασμό -να πετύχουμε τη βιωσιμότητα- ως πειστική απάντηση στις φορτισμένες προκλήσεις τις οποίες θέτουν οι πολυεπίπεδες συνέπειες της κλιματικής κρίσης, σε γενικό αλλά και τοπικό επίπεδο.
Επίπεδο πρώτο, η ρήτρα κλίματος σε μια Αθήνα «στριμωγμένη από τσιμέντο», σημαίνει ότι «κλιματικοποιούμε» όλες τις πολιτικές μας. Σε κάθε δράση, έργο, πολιτική που υλοποιούμε, από τα πιο μικρά στα πιο μεγάλα, συνυπολογίζουμε τις επιπτώσεις στο κλίμα και τις συνέπειες βιωσιμότητας που θα έχουν για την πόλη, τους κατοίκους και τους επισκέπτες της.
Παραθέτω απλά παραδείγματα: Χώροι πρασίνου χωρίς διαχείριση υδάτων δεν έχουν μέλλον, όπως δεν έχει μέλλον μία έξυπνη πόλη χωρίς κυκλική οικονομία. Δεν νοείται διαχείριση απορριμμάτων χωρίς καλλιέργεια ατομικών και συλλογικών οικολογικών συνηθειών και πρακτικών, χωρίς οργάνωση ροής ανακύκλωσης και χωρίς εργοστάσια επεξεργασίας. Φιλικός δημόσιος χώρος και «τραπεζοκαθίσματα παντού», είναι ασύμβατες πραγματικότητες.
Για να αλλάξουμε παράδειγμα, πρέπει να βάλουμε την προσαρμογή στο κέντρο της συλλογικής μας διαχείρισης, ώστε να φτάσει και στο σπίτι μας. Να πραγματώσουμε, δηλαδή, τον πολιτισμό της καθημερινότητας, τις αξίες της οικονομίας των πόρων, την αυτοσυγκράτηση και την αλληλεγγύη, τη συνείδηση ότι μοιραζόμαστε τον αέρα, τον δημόσιο χώρο, την πόλη.
Επίπεδο δεύτερο, η τοπικότητα των συνεπειών συνεπάγεται σε αθροιστικές δράσεις από κάτω προς τα πάνω, από τα πιο μικρά στα πιο μεγάλα. Μια συνεκτική αλυσίδα παρεμβάσεων σε επίπεδο καθημερινότητας της κάθε γειτονιάς της Αθήνας. Ενδεικτικά αναφέρω: Ψυχρά υλικά στα πεζοδρόμια, αντιπλημμυρικά έργα, πάρκα τσέπης, συντριβάνια, LED στο σύνολο του δικτύου φωτισμού της πόλης, δίκτυο ηλεκτροφορτιστών και φυσικά οι μεγάλες παρεμβάσεις στον Λυκαβηττό, στον Εθνικό Κήπο, στην Πανεπιστημίου, η Διπλή Ανάπλαση. Η κλιματικοποίηση έχει μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η κλιματική κρίση όμως συμβαίνει τώρα. Οπότε δεν περιμένουμε τα αποτελέσματα όταν θα είναι πια αργά, δρούμε σήμερα. Ή μάλλον «χθες», γιατί αύριο θα είναι ήδη πολύ αργά. Με βάση το ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης για το Κλίμα, με θεμελιώδεις πυλώνες τη σημαντική ενίσχυση του πρασίνου, την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοτικών κτιρίων, την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, τη θωράκιση των υποδομών κάθε γειτονιάς της Αθήνας, τη βιώσιμη διαχείριση του νερού και των απορριμμάτων.
Αυτή τη στιγμή, η Αττική και η Ελλάδα είναι σε μαύρο χάρτη. Η Αθήνα ασφυκτιά. Κάτι δεν γίνεται καλά και αθροίζουμε απανωτές καταστροφές, φυσικές και ανθρωπογενείς. Χρειάζεται να σκύψουμε σοβαρά στην οργάνωση της διοίκησης και την πολιτική της κουλτούρα. Αν όχι τώρα, τότε πότε;
Η επείγουσα φύση της κλιματικής αλλαγής επιβάλλει ένα νέο μοντέλο κλιματικής πολιτικής. Αυτό συνιστά την κλιματικοποίηση σε επίπεδο οργάνωσης της διοίκησης. Για παράδειγμα, παρόλο που οι πόλεις είναι μακράν οι μεγαλύτεροι καταναλωτές ενέργειας και ρυπαίνοντες, η δικαιοδοσία των δήμων για την ελαχιστοποίηση των εκπομπών αερίων του Θερμοκηπίου (ΕΑΘ) είναι αρκετά περιορισμένη. Στην Αθήνα συγκεκριμένα, τα μεταφορικά και ενεργειακά συστήματα που παράγουν περισσότερο από 80% των ρύπων ελέγχονται αποκλειστικά από την κεντρική κυβέρνηση. Γι’ αυτό ζητάμε έντονα και συστηματικά τη δημιουργία ενιαίου φορέα διαχείρισης κυκλοφορίας (Υπουργεία, Περιφέρεια, Τροχαία, Δήμοι, ΟΑΣΑ). Σήμερα, η Πατησίων ή η Αθηνάς ανήκουν και στον δήμο και στην περιφέρεια, κτίρια και γέφυρες έχουν «συνιδιοκτησία», στην πράξη αφήνονται να παλιώνουν επικίνδυνα.
Είναι προφανές, πως ένα νέο θεσμικό πλαίσιο, η «μητροπολιτικότητα στην πράξη», όπου θα αποσαφηνιστούν οι αρμοδιότητες και ευθύνες κάθε βαθμίδας διοίκησης θα βοηθήσει πολλαπλασιαστικά. Θα μάς επιτρέψει να συνεισφέρουμε πιο ουσιαστικά στην επίτευξη του στόχου κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050, και γενικότερα στη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας. Βεβαίως για να γίνει αυτό, πρέπει να υπάρχει η πολιτική βούληση για αποφάσεις-αλλαγές που ξεπερνούν τα όρια μιας θητείας. Έχουν μακρύ ορίζοντα «απόσβεσης» και περιέχουν υψηλό πολιτικό κόστος, ή χαμηλό όφελος.
Στην Αθήνα, μπορεί να μην φαίνονται άμεσα όλα τα αποτελέσματα των αλλαγών που κάνουμε. Αλλά τις κάνουμε, γιατί απλά πρέπει να γίνουν.
Θα αντέξουμε αν προσαρμοστούμε. Προφταίνουμε αν βιαστούμε.
(*) Ο Κώστας Μπακογιάννης είναι δήμαρχος Αθηναίων
