Στην Ελλάδα όπως και σε όλα τα μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα είχαμε, έχουμε και θα έχουμε δασικές πυρκαγιές. Μπορούμε να πούμε ότι οι καλοκαιρινές πυρκαγιές είναι στοιχεία αυτού του οικοσυστήματος, πολύ δε περισσότερο τώρα, με την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, ο μεγάλος αριθμός των πυρκαγιών και κυρίως οι τεράστιες εκτάσεις που καίγονται δεν μπορούν μα κανένα τρόπο να αποδοθούν σε αίτια ενδογενή των συγκεκριμένων οικοσυστημάτων.
Η αντιμετώπιση της φωτιάς, από οποιαδήποτε αιτία κι αν προέρχεται (εμπρησμός, αμέλεια, αγροτοδασικές εργασίες, σκουπίδια, καλώδια της ΔΕΗ), για να είναι αποτελεσματική πρέπει να προϋπάρξουν έργα πρόληψης: Άμεση αναγγελία φωτιάς (κομβικής σημασίας τα ενεργά πυροφυλάκια), έργα και μέσα υποδομής (δασικοί δρόμοι, αντιπυρικές λωρίδες, και εναέριος και χερσαίος μηχανισμός πυρόσβεσης), εξειδικευμένο προσωπικό (μόνιμο και εποχιακό) και, το κυριότερο απ’ όλα, διαχειριστικό σχέδιο για κάθε είδος δασικό οικοσύστημα (υψηλής ή χαμηλής βλάστησης, χορτολιβαδικό κλπ).
Τί απ’ όλα αυτά ισχύει σήμερα;
Υπάρχει ένας πληθωρισμός –για την έκταση της χώρας- σε εναέρια μέσα, οχήματα και επαγγελματικό προσωπικό. Όμως, στα άλλα απαιτούμενα για μία πλήρη πολιτική προστασίας των δασών υστερούμε εξ αιτίας των πολιτικών που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα. Οδήγησαν στην περιθωριοποίηση και απαξίωση των δασικών υπηρεσιών, το επιστημονικό προσωπικό των οποίων με βάση τη δασολογική επιστήμη μπορεί να σχεδιάσει, να μελετήσει και να υλοποιήσει τις απαιτούμενες δράσεις.
Μόνο μέσα από διαχειριστική μελέτη μπορεί να αντιμετωπιστεί η σωρευμένη φυτική μάζα στα μη παραγωγικά δάση και στους θαμνότοπους.
Με τη μεταφορά της αντιπυρικής προστασίας από το υπουργείο Περιβάλλοντος στην Πυροσβεστική, θα περίμενε κανείς ότι η συνεργασία τους θα έφερνε καλύτερα αποτελέσματα. Συνέβη το αντίθετο.
Οι αιτίες είναι πολλές.
Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν τα τελευταία 30 χρόνια οδήγησαν στην υποβάθμιση και απαξίωση των δασικών υπηρεσιών που υπήρξαν για δεκαετίες στυλοβάτης της ορεινής υπαίθρου: Η έλλειψη χρηματοδότησης και προσωπικού οδήγησε σ’ έναν πρωτοφανή μαρασμό των δασών χωρίς έργα διαχείρισης, υποδομής ή πρόληψης.
Έβγαλαν έξω από τα δασικά οικοσυστήματα έμπειρο δασικό προσωπικό (δασεργάτες, υλοτόμους, μεταφορείς, εργάτες αναδασώσεων, πυροφύλακες κ.α.) που με την πείρα και τις γνώσεις συνέβαλλαν, με την καθοδήγηση των επιστημόνων του δασικού επιστημονικού προσωπικού, τα μέγιστα, τόσο στην γρήγορη αναγγελία όσο και στην αποτελεσματική αντιμετώπιση.
Το πιο βασικό: Όλοι οι προαναφερθέντες ήταν γνώστες του ανάγλυφου κάθε περιοχής, του είδους και της σύνθεσης της βλάστησης, της κατανομής οδικού δικτύου και μονοπατιών -στοιχεία απαραίτητα για τη διάταξη μέσων και προσωπικού στην αντιμετώπιση της φωτιάς.
Ποια είναι η στρατηγική της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας;
Προστασία με τις χερσαίες δυνάμεις των περιαστικών και αστικών περιοχών και οικισμών, με ταυτόχρονη εκκένωση. Το έργο της κατάσβεσης αναλαμβάνουν τα εναέρια μέσα ενώ τα πυροσβεστικά οχήματα παραμένουν κοντά σε επαρχιακούς δρόμους, αποφεύγοντας τους κακοτράχαλους δασικούς δρόμους.
Όμως: Τα εναέρια μέσα δεν σβήνουν τις φωτιές, αλλά δίνουν τη δυνατότητα επέμβασης στα χερσαία τμήματα να πλευροκοπήσουν τη φωτιά, με τη βοήθεια των έργων υποδομής, ώστε η κατάσβεση να είναι αποτελεσματική.
Ο περιορισμός της φωτιάς και ο έλεγχός της ξεκινά από την περιφρούρηση της περιμέτρου ώστε να αντιμετωπιστούν οι αναζωπυρώσεις.
Καταγράφεται πλέον κι ένα κοινωνικό φαινόμενο: Παλαιότερα όταν ξεσπούσε φωτιά σε ορεινές περιοχές χτυπούσαν οι καμπάνες των γύρω χωριών κι όλοι έτρεχαν στο δάσος γνωρίζοντας καλά ότι έτσι και οι φλόγες περνούσαν στις καλλιέργειες η μάχη θα ήταν χαμένη. Σήμερα περιμένουν πότε θα φανούν τα αεροπλάνα. Δεν προβλέπεται γι αυτούς να βοηθήσουν, αν και έχουν πείρα και λόγο.
Και λίγα λόγια για τη Δαδιά.
Το δάσος της Δαδιάς πλέον έχει καεί ολοσχερώς, κυρίως ο πυρήνας της προστατευόμενης περιοχής. Πρόκειται για τεράστια οικολογική καταστροφή παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Θα πρέπει να αναζητηθούν ευθύνες προς κάθε κατεύθυνση.
Ας απαντήσει κάποιος για το προσωπικό του νευραλγικής σημασίας Δασαρχείου Σουφλίου. Γιατί δεν διαθέτει ούτε έναν δασολόγο να ασκήσει τα καθήκοντα του δασάρχη; Ποια είναι τα έργα υποδομής που έγιναν, μετά και την περσινή πυρκαγιά, ώστε να είναι πιο αποτελεσματική η πυρόσβεση;
Είναι αδιανόητο επί τόσες μέρες να καίγεται όλος ο νομός Έβρου από το νότο προς το βορρά, το μέτωπο να επεκτείνεται προς το νομό Ροδόπης χωρίς να καταστεί δυνατό έστω κάπου να περιοριστεί η επέκτασή του. Ιδίως δε, όταν παρεμβάλλονται η Εγνατία Οδός, το παλιό εθνικό δίκτυο , το επαρχιακό δίκτυο, ρέματα με νερό και τεράστιες πεδινές εκτάσεις, χορτολιβαδικές ή με καλλιέργειες;
Συνοψίζοντας: Πέρα από τις μεγάλες πολιτικές ευθύνες που οδήγησαν στην περιθωριοποίηση της πολιτικής πρόληψης στα δάση, θα πρέπει να εξεταστεί σοβαρά και το δεύτερο κομβικό σημείο: Αν η στρατηγική των δυνάμεων καταστολής και η φιλοσοφία τους στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών είναι η ενδεδειγμένη.
Ο Ηλίας Οικονόμου είναι δασολόγος.
