Στον Ασπρόπυργο, δήλωσε χθες ο δήμαρχος, η πυρκαγιά ξεκίνησε από παράνομες χωματερές και, όπως είπε, είναι γνωστό σε όλους εδώ και χρόνια το πρόβλημα.
Είναι. Από το 1985!
Στη Δαδιά, στον Έβρο, η πυρκαγιά ξεκίνησε από σκουπίδια σε περιοχή δασικής αναψυχής. Το πρόβλημα με τα σκουπίδια ήταν επίσης γνωστό, όπως και ότι η περιοχή είναι εδώ και τουλάχιστον τρία χρόνια δρόμος παράνομων μεταναστών προς σημεία συνάντησης με Έλληνες διακινητές.
Αλλά ότι η φωτιά από την παραθαλάσσια Μάκρη του Έβρου θα περνούσε ανενόχλητη από έναν ελαιώνα και δύο μεγάλους δρόμους και θα συναντούσε τα μέτωπα των άλλων δυο πυρκαγιών από Δαδιά και Αλεξανδρούπολη, δεν ήταν αναμενόμενο. Ούτε εξηγείται, λένε δασικοί υπάλληλοι, παρά μόνο από λάθος χειρισμούς και διασκορπισμό δυνάμεων γύρω από αστικές περιοχές.
Στις πρώτες φωτιές της Μεταπολίτευσης το σενάριο για τα «εκτοξευόμενα κουκουνάρια» γρήγορα στη δεκαετία του ’80 μετασκευάστηκε σε «σταγονίδια της Χούντας» σε «οπαδούς της 4ης Αυγούστου» και μετά τις δύο πολύ κακές χρονιές του 1985 και του 1986 το εθνικιστικό κομμάτι του τότε ΠΑΣΟΚ ανακάλυψε τους «Γκρίζους Λύκους».
Οι κυβερνώντες έκτοτε αναζητούν, εδώ και 40 χρόνια, τους βαρβάρους, την Πέμπτη Φάλαγγα, τον εχθρό.
Από τις δεκάδες πυρκαγιές που έχω καλύψει θυμάμαι ότι ούτε καν οι σωλήνες των οχημάτων της δασικής με αυτές της πυροσβεστικής κατάφερναν να ταιριάξουν –ήταν άλλης διατομής. Θυμάμαι επίσης τον πυροσβέστη να αρνείται διαταγές από τον επικεφαλής δασάρχη εκτός αν τις λάμβανε από τον υπηρεσιακά ανώτερό του. Στον οποίο ο δασάρχης έπρεπε να εξηγήσει κινήσεις σε ένα χάρτη τον οποίο ουδείς άλλος μπορούσε να διαβάσει. Όχι διότι ήταν πολύπλοκος αλλά διότι δεν ήταν σωστός – και μόνο ο δασάρχης γνώριζε τις κρίσιμες αλλαγές που είχαν επέλθει στην περιοχή του. Την ίδια καχυποψία και άρνηση εντολών έδειχνε ο αστυνομικός, ο στρατιώτης, ο δημοτικός υπάλληλος. Ένα σπασμένο τηλέφωνο στο συντονισμό, που ανέκαθεν προκαλούσε ζητήματα αποτελεσματικότητας.
Πολύ γρήγορα, πίσω από κάθε πύρινο μέτωπο σοβούσε ακόμη ένα: Μια σκληρή αντιπαράθεση Δασικών και Πυροσβεστών που στα χρόνια της δεκαετίας του ’90 λύθηκε εν είδει γόρδιου δεσμού: Η πολιτική είδε ακόμα μια φορά τη μικρή εικόνα και αντί να λύσει το πρόβλημα πήρε θέση: Την ευθύνη –και τα κονδύλια- στη δασοπυρόσβεση αναλαμβάνει η Πυροσβεστική.
Έκτοτε, η καταστολή απέκτησε μονοδιάστατη σημασία, τα αεροπλάνα δαιμονοποιήθηκαν, δίνοντας και το άλλοθι στις χερσαίες δυνάμεις που συχνά απέφευγαν –και σωστά, λόγω άγνοιας- την εμπλοκή με ένα άγνωστο τοπίο και τις χιλιάδων βαθμών θερμοκρασίες που αναπτύσσονται δεκάδες μέτρα πριν από την επαφή με το μέτωπο, σαν αυτές που πρόπερσι έλιωσαν την άσφαλτο στην εθνική Αθήνας-Θεσσαλονίκης ξεφεύγοντας από τη Βαρυμπόμπη. Ήταν μια ακόμη ένδειξη απειρίας να ξεγελάσει μια πυρκαγιά ενώ είχε «ελεγχθεί».
Πολύ σύντομα, οι ψίθυροι έγιναν φωνές: Οι φωτιές δεν σβήνουν από τα αεροπλάνα αλλά μόνο από δασοκομάντος που αναλαμβάνουν το ουσιαστικό κομμάτι της πυρόσβεσης και προσεκτικά εντοπίζουν το βράδυ και σβήνουν τις μικροεστίες που το επόμενο πρωί αν παραμείνουν θα δώσουν νέα μέτωπα, ακυρώνοντας και τις προσπάθειες των πιλότων.
Κι αν η πρόληψη είναι το ένα κομμάτι όπου πάσχει η δασοπυρόσβεση στην Ελλάδα, αφού η Δασική Υπηρεσία έχει παρακμάσει και υποστελεχώνεται, το δεύτερο κομμάτι είναι η αντιμετώπιση της φωτιάς στο πεδίο.
Σε όλες τις χθεσινές φωτιές πλην Κύθνου οι φλόγες πέρασαν από κάθε είδους τοπίο: Αστικό, αγροτικό, δασικό, βιομηχανικό. Αυτό δείχνει την πρόσθετη δυσκολία, μεγαλύτερη και από τον άνεμο, ένα ακόμα ελληνικό παράδοξο. Το μωσαϊκό των χρήσεων γης, οι συνεχείς αλλαγές μέσω αποφάσεων, κανονισμών και προεκλογικών κλεισιμάτων ματιού επιτείνουν εδώ και δεκαετίες το πρόβλημα από την κατ’ ευφημισμό πολιτική χρήσεων γης. Οι ευθύνες χάνονται ανάμεσα σε υπηρεσίες και γραφειοκρατίες και ουδείς γνωρίζει αν η πραγματικότητα τη στιγμή της πυρόσβεσης είναι εικονική. Δηλαδή αν εκεί που στο χάρτη ο επικεφαλής βλέπει δάσος είναι οικισμός που είτε δεν έχει καθαριστεί είτε χαράχτηκε πρόχειρα με τυφλούς δρόμους διότι ο κοντινός δήμος είτε θεωρείται αναρμόδιος είτε τον βολεύει να το ισχυρίζεται.
Υπάρχει κι ένα ακόμη ζήτημα: Η δύναμη μιας δημοκρατικής πολιτείας είναι οι θεσμοί και οι πολίτες. Ο εθελοντισμός για τον καθαρισμό στα δάση ή στα πυροφυλάκια για την έγκαιρη προειδοποίηση, ενώ σε άλλες χώρες ανθεί, στην Ελλάδα ούτε συζήτηση. Ένα θέμα που θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία, μια ζοφερή νέα πραγματικότητα που είναι μπροστά, μας υπαγορεύει την κινητοποίηση και των πολιτών, ιδίως στον τομέα της πρόληψης και αυτόν της έγκαιρης ειδοποίησης.
