Την είχαμε συνηθίσει την θεσμική Ευρώπη, την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως υποδειγματική περίπτωση διεθνοπολιτικής υπέρβασης της έννοιας – του ενδεχόμενου καν! – της πολεμικής αναμέτρησης. Έτσι, όπως συνειδητά οικοδομήθηκε, μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε φέρει σε νέα επίπεδα την φρίκη του πολέμου ως μέσου επίλυσης των διαφορών στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρήθηκε, αναλύθηκε και καλωσορίστηκε/υμνήθηκε στο πεδίο των διεθνών σχέσεων ως υπόδειγμα αποστασιοποίησης από τον πόλεμο. Ωσότου…
…Ωσότου ήρθε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η οποία δεν βράδυνε να επαναφέρει την αμυντική συμμαχία του ΝΑΤΟ – «εγκεφαλικά νεκρό» κατά Μακρόν πριν τρισήμισυ χρόνια – στον πυρήνα των ευρωπαϊκών πραγμάτων. Η οποία οδήγησε την Γερμανία σε απόφαση επανεξοπλισμού/στα πλαίσια ιστορικής Zeienwende. H οποία, πέρα και πάνω από μια ντουζίνα κλιμακωτά ευρωπακέτα κυρώσεων κατά της Ρωσίας που αμιλλώνται τις αμερικανικές/βρετανικές κυρώσεις, ξεπερνώντας την ανθρωπιστική και οικονομική βοήθεια (κάπου 31 δισ. ευρώ), ξεκλείδωσε από την European Peace Facility/τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για την Ειρήνη που είχε ιδρυθεί μόλις το 2021, 4,6 δισ. ευρώ σε ευθέως στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Κλασσικός Γάλλος διπλωμάτης, με θητεία στις πρεσβείες Ρουμανίας, Πολωνίας και Τυνησίας, αλλά και στην Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Γαλλίας στις ΗΠΑ, μετά από λειτουργία συμβούλου επί ευρωπαϊκών υποθέσεων του Πρωθυπουργού Αλέν Ζυσπέ και του Προέδρου Ζακ Σιράκ, ο Πιερ Μενά ανακαλύπτει σχεδόν μαγεμένος το πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση – με την σειρά της – «ανακάλυψε» πάλι την έννοια του πολέμου. Ας σημειωθεί ότι ο Μενά υπήρξε μεταξύ των 50 πρέσβεων που είχαν υπογράψει κείμενο στήριξης στην υποψηφιότητα Μακρόν, και ότι επ’ εσχάτων ασχολείται με την παροχή γεωπολιτικών συμβουλών σε επιχειρήσεις…
Εκείνο λοιπόν που αναδεικνύει η προσέγγιση του Μενά είναι το πώς το ίδιο το μέλλον της ΕΕ εξαρτάται από το πώς (αλλά και πότε) θα κατορθώσει να διαμορφώσει κάτι σαν κοινή άμυνα: ανασύρει, πέρα από την λογική της Πολιτικής Ένωσης που επιχειρεί να προωθήσει ο Εμμανουέλ Μακρόν, κάτι από το “Plan Fouchet” που είχε θελήσει να προωθήσει ο Στρατηγός Ντε Γκωλ , ήδη το 1961 [Να θυμίσουμε ότι πρόκειται για διακυβερνητικό σχήμα ανεξαρτήτων Ευρωπαϊκών Κρατών, υπό την ηγεσία Γαλλίας-Βρετανίας-ΗΠΑ, σε αντίθεση με τις υπερεθνικές στοχεύσεις των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων].
Δεν παραβλέπει ο Μενά ότι ήδη ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας «αποκάλυψε τα όρια της ΕΕ ως παίκτη στο στρατιωτικό πεδίο», αλλά και ότι η ευρωπαϊκή απάντηση στην Αραβική Άνοιξη, αλλά και – πολύ περισσότερο – στην προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία (2014) υπήρξε αμήχανη. Ενώ το οικοδόμημα της ΚΕΠΠΑ/Κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας δεν ξεπέρασε ποτέ είτε την διοικητική είτε την διακηρυκτική λειτουργία.
Πέρα, λοιπόν, από την προσπάθεια του Μενά να εντάξει την «ευρωπαϊκή απάντηση» στον πόλεμο της Ουκρανίας στο πλαίσιο της παγκόσμιας παρακολούθησής του ως γεωπολιτικής τομής, με τις νέες γραμμές αντιπαράθεσης που δημιουργούνται – Γάλλος, δεν θα ήταν δυνατόν να αποφύγει να αναφερθεί στην ανάγκη η Ευρώπη να έχει προετοιμασμένη μια πολιτική για τις μελλοντικές της σχέσεις με την Ρωσία, «με Πούτιν ή χωρίς» – εκείνο που έχει σημασία στην προσέγγιση του βιβλίου του, είναι ότι η ΕΕ δεν μπορεί να σκέφτεται το μέλλον της χωρίς αναφορές στο (παγκόσμιο) «συγκρουσιακό περιβάλλον». Καύκασος, Αφρική, Μέση Ανατολή, ασφαλώς όμως και επιβάρυνση του μετώπου Ινδικού/Ειρηνικού με τον ρόλο της Κίνας στο φόντο: «Μπορεί ένας παγκόσμιος πόλεμος να μην είναι βέβαιος» (ήδη η διατύπωση σοκάρει), πλην όμως σειρά παράγοντες όξυνσης δεν μπορούν να αγνοούνται: Ποιος θα είναι ο ρόλος, ποια τα διαθέσιμα μέσα της ΕΕ μπροστά σ’ έναν κλασικό ή υβριδικό πόλεμο; Ανοιχτό ή καλυμμένο;
Ίσως το πιο στραμμένο προς το μέλλον τμήμα της προσέγγισης Μενά στην ευρωπαϊκή αναμέτρηση με τον πόλεμο, να είναι εκείνο που – επισημαίνοντας ήδη τις γαλλογερμανικές εντάσεις στο ενεργειακό πεδίο – ανακινεί το ερώτημα μήπως (και πώς…) η ΕΕ τείνει να εγκατασταθεί σε «εμπόλεμη οικονομία». Δεν είναι μόνον οι μηχανισμοί των κυρώσεων, οι συνέπειές τους, η ανακατεύθυνση του ενεργειακού εφοδιασμού (και οι δικές της συνέπειες), η επαναφορά στρατηγικών παραγωγικών δραστηριοτήτων προς περισσότερο ελεγχόμενες περιοχές: Είναι ένα συνολικό σχήμα αναζήτησης νέας ισορροπίας, περισσότερο με την μέριμνα ασφάλειας παρά με εκείνην αποτελεσματικότητας (της υπό έκλειψιν παγκοσμιοποιητικής λογικής) που έρχεται θορυβωδώς στο προσκήνιο.
Πάντα, βέβαια, εξαρτάται από το πώς προσδιορίζει κανείς ΤΙ είναι πόλεμος: Μην ξεχνούμε – ο Μενά το θυμίζει εν παρόδω – ότι μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο του 1 εκατομμυρίου νεκρών στα χαρακώματα, οι Ευρωπαίοι μιλούσαν για “la der des der” (τον τελευταίο [πόλεμο] των τελευταίων…). Και όμως: Βρέθηκαν μέσα σε μια γενιά με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε πλήρη εξέλιξη…
