H κεντρική προσέγγιση του Roger Scruton σχετικά με τον συντηρητισμό είναι ότι «ξεκινάει από ένα συναίσθημα που όλοι οι ώριμοι άνθρωποι μπορούν εύκολα να μοιραστούν: ότι τα καλά πράγματα καταστρέφονται εύκολα, αλλά δεν δημιουργούνται εύκολα». Και ακόμη, ο συντηρητισμός «ως μέρος δυναμικής σχέσης μεταξύ των γενεών», οδηγεί στην αποδοχή του ότι «οι άνθρωποι θλίβονται για την καταστροφή των πραγμάτων που αγαπούν, επειδή η καταστροφή ακυρώνει τον ρόλο του θεματοφύλακα και συσκοτίζει το χρέος προς τους επομένους».
Από τους πιο επιδραστικούς πολιτικούς φιλοσόφους στον χώρο του σύγχρονου συντηρητισμού, με μια τάση προκλητικής αλλά συνάμα διαφωτιστικής γραφής (άμεση αναφορά ο τίτλος του συλλογικού τόμου: «Φωτίζοντας τον ελέφαντα στο δωμάτιο», Εκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗ Αθήνα 2021, που φιλοξενεί δική του κατάθεση πολεμικής υπέρ του Δυτικού πολιτισμού μαζί με 12 λίγο-πολύ κριτικών δοκιμίων γύρω από την σκέψη του , με συντονιστή τον Γ. Πολίτη), ο Σκράτον είχε να παρουσιάσει μια πυκνή σε αντιθέσεις και ανατροπές προσωπική διαδρομή. Με Jesus College και Peterhouse στο Καίμπριτζ, στοχεύοντας αρχικά στις φυσικές επιστήμες αλλά με απότομη στροφή στην πολιτική και ηθική φιλοσοφία, δίδαξε Αισθητική στο Birkbeck, αλλά και δημιούργησε/στήριξε δίκτυο διανοουμένων στην (υπό φθίνοντα Σοβιετικό έλεγχο…) Ανατολική Ευρώπη. Ανάμεσα στους τίτλους των βιβλίων του, με λίγα χρόνια διαφορά, βρίσκει κανείς την Έννοια του Συντηρητισμού, το Σεξουαλική Επιθυμία ως Ηθική Φιλοσοφία του Ερωτικού, έναν Οδηγό στην Φιλοσοφία για Ευφυείς Ανθρώπους ή πάλι την Αισθητική της Μουσικής.
Δεν ήταν λοιπόν ακριβώς απροσδόκητο που, με αυτό το προφίλ, έγραψε ο Σκράτον το «Πώς να (μην) είστε Συντηρητικοί»: κυκλοφόρησε το 2014 – δηλαδή σε μια φάση όπου στην Βρετανία ο Συντηρητισμός είχε ως εκφραστή τον Ντέιβιντ Κάμερον δρομολογώντας το Brexit, με Μπόρις Τζόνσον στο φόντο του ορίζοντα, ενώ π.χ. στην Αμερική διαφαινόταν η εκδοχή Ρεπουμπλικανισμού κατά Ντόναλντ Τραμπ. Ο Σκράτον (πέθανε το 2020, με το Brexit τετελεσμένο..) αισθάνθηκε προδήλως την ανάγκη να δώσει μια εκδοχή της έννοιας του συντηρητισμού που να αντέχει αυτές τις ταλαιπωρίες.
Δεν είναι τυχαίο που ο Σκράτον ξεκινά («το ταξίδι μου») με την αφήγηση της οικογενειακής του ρίζας στο Εργατικό Κόμμα του πατέρα του, το πολλαπλά ενσωματωμένο στην παράδοση της Αριστεράς Labour με τις συνδικαλιστικές αναφορές, αλλά και στην δική του άμεση αναφορά στον μη-πειστικό γι αυτόν Παριζιάνικο Μάη του ΄68. Με αυτές τις διανοητικές/αναλυτικές αναφορές, ο Σκράτον ανατέμνει «αναμενόμενες» έννοιες όπως ο καπιταλισμός, ο φιλελευθερισμός και ο σοσιαλισμός, όμως προσεγγίζει – με δυσπιστία – την διεθνική ή την πολυπολιτισμική διάσταση, ακόμη και (πιο ισορροπημένα) την περιβαλλοντική, και τούτο προκειμένου να δείξει τις κατ’ αυτόν αδυναμίες και τους περιορισμούς τους. Η δομή του βιβλίου είναι να προσφέρει διαδοχικά τις «Αλήθειες» αυτών των εννοιών – που τον οδηγούν στην δική του εκδοχή Συντηρητισμού. Διόλου τυχαία, μιλώντας για την «Αλήθεια στον Σοσιαλισμό», συμφωνεί π.χ. με τον Καρλ Μαρξ όχι βέβαια για την θεωρία της υπεραξίας ή για την δικτατορία του προλεταριάτου, αλλά για την ανάγνωσή του περί της εμπορευματοποίησης των ανθρώπινων σχέσεων από την αγορά, όταν αυτή ορίζει τιμές για τα πάντα…
Καλούμενος να διαβάσει ο Έλληνας αναγνώστης αυτή την εκδοχή προσέγγισης στον σύγχρονο συντηρητισμό, βρίσκει στον τίτλο να παρεντίθεται ένα «μην» - που, για να είμαστε ειλικρινείς, όλο και αποτυπώνει την ιδιαίτερη φάση στην οποία βρίσκεται η Ελληνική πολιτική σκηνή: Ως «How to be a Conservative» είναι ο αρχικός τίτλος, αλλά η άρνηση στρεβλωτικών εκδοχών του συντηρητισμού ενυπάρχει. Αν όμως θέλει κανείς να ανασύρει την θετική δόμηση του συντηρητισμού κατά Σκράτον, βρίσκει την διαμόρφωση της κοινωνίας και των δομών της από την βάση – όχι από την κορυφή. Βοηθούν σε μια τέτοια προσέγγιση ιδέες που προέρχονται από το πολιτιστικό απόθεμα κάθε χώρας/κάθε λαού, σε αντίθεση με την άνωθεν ιδεολογική καθοδήγηση (πλην των περιπτώσεων εκείνων όπου γνησίως οι ηγεσίες αντανακλούν τις παραδοσιακές αξίες). Υπό την έννοια αυτή, ο συντηρητισμός της Μάργκαρετ Θάτσερ – για παράδειγμα – δημιουργεί αρκετά ερωτηματικά…
Μια άλλη προσέγγιση αποτελεί η διαχείριση της έννοιας του εθνικισμού «μιας λέξης αμφιλεγόμενης» λόγω της σύνδεσής της με τις φρικαλεότητες που έζησε ο 20ος αιώνας. Η αναζήτηση της άκριας του κουβαριού της έννοιας του εθνικού από τον κατά Σκράτον συντηρητισμό βρίσκεται στην αίσθηση του ανήκειν, στο σχεδόν οικογενειακό χαρακτήρα αντίληψης της από κοινού συμμετοχής σε ένα σύνολο. Και στις οικογένειες υπάρχουν διαφορές, εντάσεις, φάσεις διχόνοιας – στο βάθος όμως δεν λείπει μια αίσθηση κοινής ρίζας/κοινού ανήκειν.
Στο βιβλίο αυτό, εκείνο που αντικρούεται είναι η ανάγνωση του συντηρητισμού ως οπισθοδρομικού ή/και νοσταλγικού τρόπου προσέγγισης των πραγμάτων: Χρήσιμο για την ελληνική πραγματικότητα του 2023…
