Όσοι έτυχε να γεννηθούμε και να μεγαλώσουμε σε ένα περιβάλλον πολιτικής και πολιτισμικής αριστερής κληρονομιάς, έχουμε οικειοποιηθεί αναφορές και σύμβολα, ιστορικές προσμονές που λίγη πλέον επαφή έχουν με τις περιρρέουσες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες. Παγκοσμιοποίηση, καινοτομίες ουμπεροποίησης, πτώση των συνδικαλιστικών δυνάμεων, εκτόξευση των ατομικιστικών αξιακών στοιχείων, είναι πάρα μονάχα ελάχιστα παραδείγματα που αναδεικνύουν μια τροχιά αποπομπής από έναν παλαιό κόσμο στερεών αναφορών.
Παρόλα αυτά, ακόμη και ως νέοι, αναπολούμε μια πρότερη πολιτική συγκυρία που έθετε στο κέντρο της τα ιδεώδη και τις πλατιές ιδεολογικές κατευθύνσεις. Φανταστείτε λοιπόν πόσο εμποτισμένοι είναι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία, από την ίδια αυτή κληρονομική επαναφορά.
Δεν επιθυμώ να αποδομήσω την σημασία της μνήμης αυτής. Καλύπτεται και με το παραπάνω από τα συναπτά ιστορικά γεγονότα που έχουν στιγματίσει την αριστερά στην χώρα μας. Ωστόσο, αποτελεί πλέον μια ειλικρινώς τραγική νομοτέλεια - ίσως και εκεί ανατρέχουμε σε μια κληρονομιά, αυτή των τραγωδιών της αρχαίας Αθήνας.
Πανευρωπαϊκά, η αριστερά έχει χάσει πολύτιμο έδαφος σε τομείς που ήταν ανέκαθεν κτήμα της: Στη δημόσια υγεία και παιδεία, στην υπεράσπιση του κοινωνικού κράτους και του κράτους δικαίου, στην μάχη για την ισότητα ευκαιριών και φύλων. Προφανέστατα οι δημοσιονομικές συνθήκες της περασμένης τετραετίας έχουν πλήξει την αριστερά. Αρκεί να αντιληφθεί κανείς πως στους κομβικούς τομείς που προανέφερα οι υλικοί πόροι που αναλογούσαν, μειώθηκαν κατακόρυφα προκειμένου να εξισορροπηθούν οι δημοσιονομικοί δείκτες. Επιπροσθέτως, η ελληνική ιδιαιτερότητα της επαναλαμβανόμενης αναφοράς σε ένα γνήσια οδυνηρό πολιτικό παρελθόν, έχει αφαιρέσει από την αριστερά την δυνατότητα να επικαλείται ένα πολιτικό αφήγημα που παρουσιάζει πειστικά μια εναλλακτική στην τωρινή τάξη πραγμάτων.
Χωρίς νέες αναφορές, η αριστερά δεν θα μπορέσει ποτέ να υπερασπιστεί ένα έργο της που αναδεικνύει θεμελιωδώς το μέλημα του αριστερού χώρου για τους πιο άπορους πολίτες, για την αξιοπρέπεια, την κοινωνική συνοχή και δικαιοσύνη. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε εντούτοις να επικοινωνήσει ουσιαστικά το ιδεολογικό πρόσημο της εφαρμογής του μνημονίου του 2015. Ενώ η περιβόητη στροφή του δημοψηφίσματος είναι ακόμα -ορθά - φρέσκια στη μνήμη των πολιτών, ο τρόπος με τον όποιον η τότε κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα διαχειρίστηκε την εφαρμογή του μνημονίου (ιδίως το εκτελεστικό επιτελείο και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος), ποτέ δεν υποστηρίχθηκε. Δεν αναφέρομαι σε άθλους κοινωνικής πολιτικής. Εξάλλου οι δημοσιονομικοί στόχοι και τα προαπαιτούμενα πλεονάσματα περιόριζαν σημαντικά την πρωτοβουλία κινήσεων των εθνικά εκλεγμένων κυβερνήσεων.
Πιο συγκεκριμένα, για παράδειγμα, σε ότι αφορά στην φορολογική πολιτική, η περαιτέρω επιβάρυνση που επιβλήθηκε στην μεσαία τάξη, αποτέλεσε σαφώς μια ανοιχτή πληγή για μια κυβέρνηση που εξελέγη βάσει μια πολιτικής πλατφόρμας που προήγαγε κοινωνική δικαιοσύνη. Η αύξηση των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών ήταν εκ των πραγμάτων κοινωνικά δίκαιη, ωστόσο θα μπορούσε να υλοποιηθεί ομαλότερα εάν ήταν εφικτή η φορολόγηση των υψηλότερων εισοδημάτων. Αδιαμφισβήτητα η συγκεκριμένη, επιβαρυντική φορολογική πολιτική εκτιμήθηκε λανθασμένα από τον ΣΥΡΙΖΑ. Αφενός διότι ζημίωσε μια επαγγελματική και κοινωνική τάξη που έχει εδραιωθεί στον ελληνικό ιστό. Αφετέρου διότι τα κεκτημένα της πολιτικής αυτής από δημοσιονομική άποψη είτε δεν υπερασπίστηκαν επαρκώς, είτε δεν ήταν αρκετά απτά προκειμένου να συγκροτήσουν μια θετική πολιτική αποτίμηση της τετραετίας.
Στο καθαρά εκλογικό κομμάτι, το περίπου 30% του ΣΥΡΙΖΑ τον Μάιο του 2019, δημιούργησε μια ψεύδη αίσθηση εκλογικής εδραίωσης. Στην πραγματικότητα, όπως φάνηκε στην πρώτη κάλπη, η εκλογική βάση του κόμματος παρουσίαζε και παρουσιάζει ένα μεγάλο ποσοστό πτητικότητας ή ακόμα και κυκλοθυμίας, ενδεχομένως λόγω της ασταθούς επάνδρωσης του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα κλίμα πολιτικής διαμαρτυρίας. Η εκλογική αυτή πλάνη οδήγησε στον εφησυχασμό της αριστεράς σε έναν ρόλο αμφισβήτησης και αντίδρασης που είχε προσφάτως ως αποτέλεσμα μια χαμένη τετραετία αντιπολίτευσης, με κυβερνητικά λάθη, αστοχίες και επιτελικούς ερασιτεχνισμούς να επιβαρύνουν των καθημερινή ζωή Ελληνίδων και Ελλήνων, και τον ΣΥΡΙΖΑ να αδυνατεί να φανεί αξιόπιστη εναλλακτική στην ουσία και όχι στην κριτική.
Η περιγραφική εμμονή της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας σε ότι αφορά στο πρακτικό, αποτελεσματικό και τελικά σχεδόν αντικειμενικό χαρακτήρα των πολιτικών πεπραγμένων της περασμένης τετραετίας, αφήνει ορθάνοιχτη την πόρτα των συμβόλων. Η εποχή στην οποία η αναζήτηση εργασίας με καλές μισθολογικές συνθήκες αρκούσε, είναι πλέον απαρχαιωμένη. Μια γενιά που έχει γαλουχηθεί σε οικονομικές κρίσεις, κοινωνικές αναταραχές, διεύρυνση των ανισοτήτων και της εργασιακής επισφάλειας ή αναγνώριση (αργοπορημένα) του κλιματικού συναγερμού, κουβαλάει ένα βιωματικό αφήγημα, ζει συνθήκες στις οποίες η κοινωνική και κλιματική δικαιοσύνη είναι προϋποθέσεις προκειμένου οι πολιτείες να μην ξαναζήσουν αυταρχικές κλήσεις του παρελθόντος.
Η ανησυχία της γενιάς μου δεν είναι η δεξιά. Στην δεξιά αντιμάχεται ιδεολογικά, όχι υπαρξιακά. Η ανησυχία της γενιάς μου είναι η εμφανής αδυναμία συγκράτησης άυλων και υλικών μέσων για την κατανόηση και αντιμετώπιση των προβλημάτων των επόμενων δεκαετιών. Σε αυτό καλείται η αριστερά να απαντήσει, προσφέροντας τόσο προγραμματικές και πρακτικές προτάσεις, όσο (κυρίως) αναφορές και αναπαραστάσεις μιας πραγματικότητας, της οποίας η τραγικότητα δεν είναι αυτή του εμφυλίου αλλά της ατομικής αποξένωσης και της αναζήτησης νοήματος.
Ο Στρατής Γ. Χωμενίδης είναι υποψήφιος Διδάκτωρ Φιλοσοφίας, Université Paris I Panthéon – Sorbonne, Λέκτορας Φιλοσοφίας, Sciences Po Paris (Nancy Campus)
