Άραγε μπορεί με οποιονδήποτε τρόπο και για οποιοδήποτε λόγο να σταματήσει η εξέλιξη; Η ιστορία διδάσκει πως όχι, λέει ο συγγραφέας και αρθρογράφος των Financial Times, Τιμ Χάρφορντ. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το κίνημα του Λουδισμού στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι Λουδίτες, οι οποίοι αρχικά έκαναν την εμφάνιση τους στην Αγγλία, ήταν κυρίως εργάτες που εισέβαλαν σε εργοστάσια, καταστρέφοντας τις μηχανές παραγωγής, ώστε να μην αυξηθεί η ανεργία. Πολλοί θα μιλούσαν σήμερα για την «πλάνη του Λουδίτη», την πεποίθηση δηλαδή, ότι η τεχνολογική πρόοδος φέρνει μαζική ανεργία. Πλάνη, γιατί η πείρα δύο αιώνων το έχει αντικρούσει. Υπήρχαν πάντα νέες θέσεις εργασίας και με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι νέες θέσεις εργασίας ήταν πιο παραγωγικές και καλύτερα αμειβόμενες από τις παλιές.
Αλλά ο Λουδισμός, όπως φαίνεται, επέστρεψε. Σήμερα είναι η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία θεωρείται ότι θα αφανίσει ολόκληρους επαγγελματικούς κλάδους: το Dall-E και το Midjourney θα καταστρέψουν τις δουλειές των εικονογράφων, το ChatGPT και το Bard θα πάρουν τις θέσεις δημοσιογράφων και σεναριογράφων.
Αλήθεια θα χαθούν οι δουλειές μας αυτή τη φορά; Ή μήπως πρέπει να χαλαρώσουμε και να προσβλέπουμε σε άλλους δύο αιώνες ευημερίας με γνώμονα την παραγωγικότητα; Σκεφτείτε το ΑΤΜ: δεν περιόρισε τους τραπεζικούς υπαλλήλους. Αντίθετα, τους απελευθέρωσε να πουλήσουν ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου.
Ο Χάρφορντ στέκεται και σε έναν άλλον υπαρκτό φόβο. Τι γίνεται αν η τεχνολογία δεν δημιουργεί μαζική ανεργία, αλλά είναι ικανή να συγκεντρώσει την εξουσία στα χέρια λίγων;
Σύμφωνα με τους οικονομολόγους Daron Acemoglu και Simon Johnson, «τα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας της πρώιμης βρετανικής βιομηχανικής επανάστασης παρήγαγαν μεγάλο πλούτο για λίγους, αλλά δεν αύξησαν τα εισοδήματα των εργαζομένων για σχεδόν εκατό χρόνια».
Ένας 19χρονος που συμμετείχε στην εξέγερση των Λουδιτών, καθώς άφηνε την τελευταία του πνοή μέσα στην φυλακή, είπε: «Οι μηχανές θα μπορούσε να είναι η κύρια ευλογία του ανθρώπου αντί για την κατάρα του».
Με άλλα λόγια, εάν η νέα τεχνολογία βοηθά τους απλούς πολίτες εξαρτάται όχι μόνο από τη φύση της τεχνολογίας, αλλά από τη φύση της κοινωνίας στην οποία αναπτύσσεται.
Τι χρειάζεται; Καλύτερες πολιτικές: Φόροι και επιδοτήσεις για να ευνοήσουν το σωστό είδος τεχνολογίας. Κανονισμοί για την προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Δράση κατά των μονοπωλίων. Ουσιαστικές πολιτικές παρεμβάσεις ικανές να περιορίσουν την ασυδοσία των ολιγαρχών.
Ελλείψει τέτοιων συνθηκών, ο Λουδισμός κατέφυγε σε αυτό που ένας ιστορικός αποκάλεσε «συλλογικές διαπραγματεύσεις με ταραχές». Το κράτος αντέδρασε, και το κίνημα κατά των μηχανών παραγωγής, τελείωσε στο ικρίωμα. Αν η τεχνητή νοημοσύνη οδηγήσει όπως και τότε σε σαρωτικές αλλαγές, έχουμε μια ιστορική ευκαιρία να τα πάμε καλύτερα.
