Γνώριμος της Ελλάδας με τις τοποθετήσεις του σ’ όλη την διάρκεια της ελληνικής διάστασης της ευρωπαϊκής χρηματοπιστωτικής κρίσης/κρίσης χρέους, τακτικός των διοργανώσεων του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, ο βετεράνος/κεντρικός οικονομικός σχολιαστής των Financial Times Μάρτιν Γουλφ έρχεται εδώ με ένα ανησυχητικό και αφυπνιστικό συνάμα μήνυμα: Η θεμελιακή επιλογή αυτού που ζήσαμε ως δημοκρατικό καπιταλισμό – δηλαδή ο διαχωρισμός των εξουσιών από τον πλούτο – είναι μια επιλογή που βρίσκεται υπό απειλή. Εδώ και καιρό.
Με τρόπο ανάλογο με την θυμόσοφη προσέγγιση του Τσώρτσιλ για τη δημοκρατία – ότι «πρόκειται για το χειρότερο σύστημα διακυβέρνησης, με την εξαίρεση όμως όλων των άλλων» – ο Γουλφ καταγράφει και αναλύει τις αδυναμίες, ακόμη και τις αστοχίες που έχουν αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια από το, ούτως ή άλλως ευάλωτο, σύστημα εξισορρόπησης, που είναι εκείνο που αναλύει ως δημοκρατικό καπιταλισμό. Δείτε: Οι αναπτυξιακοί ρυθμοί είχαν πάει πίσω, ακόμη και πριν το δίδυμο σοκ της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης. Οι ανισότητες έχουν βαθύνει, η αποσαθρωτική τους επίδραση επίσης: Εκείνο που κάποτε απασχολούσε τους Πικεττί και τους Ζουκμάν, τώρα ανησυχεί τον ΟΟΣΑ αν μη και το ΔΝΤ, και μάλιστα όχι μόνον κοινωνικά, αλλά και ως φρένο στην ανάπτυξη. Η αποδοχή και υπεράσπιση του συστήματος, εκφρασμένη ή υπόρρητη, από την ευρύτερη κοινή γνώμη/τον «άνθρωπο του δρόμου» έχει υποχωρήσει, παράλληλα άλλωστε και με την πολιτική συμμετοχή. Εκεί λοιπόν, που ο συσχετισμός πολιτικής και οικονομικής ελευθερίας διεκδικούσε πέρα από την όποια θεωρητική θεμελίωση , την επαλήθευσή του στην πράξη –στοιχείο, αυτό, κεντρικής σημασίας για τον αγγλοσαξωνικό εμπειρισμό–, ήρθαν να εγκατασταθούν το κέντρο των πραγμάτων διεκδικητικές απόψεις που είτε μιλούν για αξιακή υπεροχή μιας δημοκρατίας χωρίς τις πειθαρχίες του καπιταλισμού, είτε για την αποτελεσματικότητα ενός καπιταλισμού χωρίς δημοκρατία.
Εκείνο λοιπόν που επιτυγχάνει ο Γουλφ, με το αιχμηρό και αναλυτικό συνάμα γράψιμό του, είναι να αντιταχθεί και στις δυο αυτές προσεγγίσεις, ενώ απευθύνεται ταυτόχρονα σε ηγέτες και διαμορφωτές οικονομικής πολιτικής αλλά και σε ένα ευρύτερο/ «ενδιαφερόμενο» κοινό. Οπότε το μήνυμα της «Κρίσης του Δημοκρατικού Καπιταλισμού», ότι δηλαδή ούτε ο πρώτος (καπιταλισμός) ούτε η δεύτερη (δημοκρατία) γίνεται να επιβιώσει χωρίς το άλλο μέρος του δίπολου, ότι το φάσμα του παρεοκρατικού καπιταλισμού από την μια και της ολίσθησης σε αυταρχική διακυβέρνηση από την άλλη «κατορθώνει» μόνο να φέρει την απειλή κατάρρευσης, απειλή άμεση και ορατή, είναι ένα μήνυμα που δύσκολα το παραμερίζει κανείς. Γνώριμες από τα πρόσφατα γεγονότα φιγούρες όπως του Βλαντίμηρ Πούτιν ή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τις οικονομικές τους δοξασίες και την πολιτική τους συμπεριφορά, προσέρχονται στην ίδια σκηνή που φιλοξένησε τον Ντόναλντ Τραμπ, εκείνος στο κέντρο – όπως και να το κάνουμε! – της παγκόσμιας ισχύος και της οικονομικής ακτινοβολίας.
Όμως όσο κι αν η κριτική του ματιά στρέφεται στην κορυφή, ο Γουλφ δεν αφήνει έξω απ’ αυτήν τον επιχειρηματικό κόσμο τον οποίο – ως Financial Times – γνωρίζει άριστα, δηλαδή τις εταιρικές ηγεσίες που στοχεύουν κυρίως στην εύνοια των μετόχων και των αγορών, χτίζοντας έτσι την διόγκωση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας και τα υπερκέρδη τους, αλλ’ αντιμετωπίζοντας κοντόφθαλμα τις επενδυτικές ανάγκες – κι ακόμη περισσότερο τα συμφέροντα των πελατών ή των εργαζομένων.
Ούτε αφήνει εκτός κριτικής και τις ανά τον κόσμο ελίτ τις οποίες – ως φοιτητής PPE στο Corpus Christi της Οξφόρδης, μετά M. Phil. στο Nuffield επίσης της Οξφόρδης, με πέρασμα από την World Bank προτού καταλήξει στους F.T. – θεωρεί πολλαπλά υπόλογες, αν μη τι άλλο για κυνισμό. «Χωρίς ευπρεπείς και ικανές ελίτ, η δημοκρατία θα χαθεί».
Προσερχόμενος από αγγλοσαξωνική σκοπιά, οπαδός της παγκοσμιοποίησης αλλά χωρίς παρωπίδες για τα όρια και τις αστοχίες τους και με έμφαση στην αμερικανική συμμετοχή στην φάση ανόδου του δημοκρατικού καπιταλισμού αλλά και με κεντρική ευθύνη στην τωρινή φάση έκπτωσης, ο Γουλφ είναι πάντως χρήσιμο να διαβάζεται και στις δικές μας περιοχές…
Περιοχές του κόσμου, περιοχές της δημόσιας συζήτησης.
