Λίγοι θυμούνται ένα επεισόδιο – το πιο επικίνδυνο που υπήρξε σ’ όλη την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου – που έφερε την ανθρωπότητα στο χείλος της πυρηνικής καταστροφής.
Κάποια στιγμή (Σεπτέμβριο του 1983), χτύπησε συναγερμός στο καταφύγιο αντιαεροπορικής άμυνας στην τότε ΕΣΣΔ: Το κομπιούτερ προειδοποιεί ότι έχει εκτοξευθεί Αμερικανικός πύραυλος και κατευθύνεται προς την Μόσχα. Ο υπεύθυνος βάρδιας, ανώτερος αξιωματικός, γνωρίζει ότι άμα διακινηθεί η είδηση, μπορεί να ξεκινήσει η κολασμένη διαδικασία μαζικής εκτόξευσης βαλλιστικών πυραύλων προς τις ΗΠΑ – υπάρχουν 28 λεπτά ως παράθυρο ευκαιρίας. Ο αξιωματικός δυσπιστεί, δεν προωθεί το μήνυμα στα κεντρικά. του έρχεται σε λίγο μήνυμα ότι κι άλλοι 4 πύραυλοι κατευθύνονται προς τον ίδιο στόχο. πάλι διατηρεί αμφιβολία, πάλι καθυστερεί αναμένοντας επιβεβαίωση. Τελικώς αποδεικνύεται ότι επρόκειτο για λάθος! Όμως η δυσπιστία του αντισυνταγματάρχη Στανισλάβ Πετρόφ γλύτωσε την ανθρωπότητα από έναν πυρηνικό πόλεμο.
Όχι, δεν πρόκειται για κινηματογραφική μυθοπλασία – αν και τελικά γυρίστηκαν αρκετά φιλμ εν συνεχεία μ’ αυτό το περιεχόμενο. Η δυσπιστία προς τον τεχνολογικό αυτοματισμό της μαζικής πυρηνικής αντεπίθεσης, η βαθύτερη αμφιβολία απέναντι στην στρατιωτική λογική του Ψυχρού Πολέμου: Αυτή ήταν η ουσία του αφυπνιστικού αυτού επεισοδίου.
Ή, δείτε πάλι την στάση των ΒορειοΕυρωπαίων όταν συζητούνταν τα στοιχεία του μηχανισμού του (πρότυπου, υμνημένου ως επίτευγμα της Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης) Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την αντιμετώπιση των συνεπειών από την κρίση της πανδημίας. Σε επίπεδο κορυφής, ο Αυστριακός Καγκελάριος Κούρτς αμφισβητούσε ότι «μπορούμε να δώσουμε έτσι απλά χρήματα στους Έλληνες και τους άλλους ΝοτιοΕυρωπαίους χωρίς να ελέγξουμε τι θα τα κάνουν»: Εδώ, η δυσπιστία των «Τεσσάρων οπαδών της λιτότητας» από τους δικούς του μεν σίγουρα θεωρείται νομιμοποιημένη, από τις χώρες του Νότου (όπου εκτιμάται ότι δεν έχει αναπτυχθεί η «απαραίτητη εμπιστοσύνη στο Κράτος και τους θεσμούς» όθεν και η δυσπιστία των Βορείων) αξιολογείται αντίστροφα.
Στο βιβλίο αυτό του κοινωνικού ανθρωπολόγου Φλόριαν Μύλφριντ – ο οποίος διδάσκει μεν και κάνει έρευνα στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ, όμως ασχολείται με τις περιπτώσεις χωρών του Καυκάσου ή πάλι με την Βραζιλία – εκείνο που επιχειρείται είναι, με τρόπο επαγωγικό, να καταδειχθεί πόσο προσεκτικά πρέπει να αντιμετωπίζεται η άρνηση της δυσπιστίας στα πλαίσια της δημόσιας ζωής.
Γι αυτόν, χρειάζεται «να ανοίξουν τα μάτια, για να δουν ξανά σε τι συμφορές έχει οδηγήσει στην παγκόσμια ιστορία η τόσο συχνά απαιτούμενη κατάργηση της δυσπιστίας». Η απαξίωση της δυσπιστίας του πολίτη, συχνή στα σύγχρονα πολιτικά συστήματα που θεωρούν ότι η δυσπιστία συντελεί, δήθεν, στον λαϊκισμό και στην διάβρωση της αλήθειας, κρύβει τον «συγκροτητικό ρόλο της δυσπιστίας για την διατήρηση της δημοκρατίας».
Οι νέες απειλές της εποχής, τα φαινόμενα παραπληροφόρησης σχετικά με την κλιματική αλλαγή, η επαναφορά του κινδύνου ενός πυρηνικού πολέμου, ή πάλι η λειτουργία των echo chambers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως του Facebook (ή του Twitter, τώρα μάλιστα επί Ηλον Μασκ…) κάνουν τον Μύλφριντ να καταλήγει στο συμπέρασμα: «Την δυσπιστία μας θα την χρειαστούμε».
Περνώντας από την έκκληση για καθιέρωση μηχανισμών «ρυθμιστικών της εξουσίας, που να θέσουν τέρμα στην κρατική παρακολούθηση του ψηφιακού κόσμου [Πόσο έντονα αντηχεί αυτό στην Ελλάδα των αυτάρεσκων «επισυνδέσεων»!]» ζητά «να δοκιμάζουμε συνεχώς την δυσπιστία». Σκεφτείτε το!
