Πλαφόν: Ένας κλασικός ευρω-συμβιβασμός

Habemus  πλαφόν στο φυσικό αέριο μετά από πολύμηνες και επώδυνες διαπραγματεύσεις που δοκίμασαν την ενότητα της ΕΕ, όμως ουδείς γνωρίζει αν και πότε τελικά θα τεθεί σε εφαρμογή και αν αυτό συμβεί, πώς θα λειτουργήσει: Το χθεσινό Συμβούλιο των Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ «γέννησε» στην εκπνοή του 2022  έναν κλασικό ευρω-συμβιβασμό, χάρη στον οποίο όλοι μπορούν να δηλώνουν νικητές και κανείς να μην είναι ικανοποιημένος: Οι 14 χώρες υπέρ του πλαφόν -μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα- μπορούν να ισχυριστούν ότι επέβαλαν την ψήφιση του διορθωτικού μηχανισμού που επί μήνες  διαπραγματεύονταν, συναντώντας τεράστιες αντιστάσεις. Πρόκειται για έναν «κόφτη» στα 180 ευρώ/MWh- σχεδόν 100 ευρώ χαμηλότερο σε σχέση με την αρχική πρόταση της Κομισιόν - που ίσως αποτρέψει ακραία ανοδικά επεισόδια και ακραίες μεταβολές των τιμών του φυσικού αερίου, αν ενεργοποιηθεί.  Από την άλλη πλευρά  η Γερμανία μπορεί επίσης να ισχυριστεί ότι επέβαλε την εισαγωγή τόσων όρων και προϋποθέσεων, ώστε ο μηχανισμός να μπορεί να  ενεργοποιηθεί δύσκολα και να απενεργοποιηθεί με συνοπτικές διαδικασίες, με την παραμικρή ένδειξη ότι προκαλεί παρενέργειες στην επάρκεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο, και την ομαλή λειτουργία των αγορών.

Ενδεικτικό του πόσο διχαστική παραμένει ακόμα η συζήτηση για το πλαφόν είναι ότι υψηλόβαθμος διπλωμάτης από χώρα-«πλαφονολάτρη» παραδέχθηκε ότι «το μέτρο δεν επαρκεί και αποτελεί μόνο έναν προσωρινό μηχανισμό εκτάκτου ανάγκης», προσθέτοντας ότι απαιτείται μια ευρύτερη μεταρρύθμιση της αγοράς καθώς οι χονδρεμπορικές τιμές φυσικού αερίου είναι τριπλάσιες σε σχέση με τα μακροπρόθεσμα επίπεδά τους. «Η συμφωνία δίνει την εντύπωση ότι μπορούμε να αντέξουμε τα 180 ευρώ/MWh- ενώ δεν μπορούμε», ανέφερε. Ο Ολλανδός υπουργός Ενέργειας Ρομπ Γέτεν δήλωσε ότι «ακόμα ανησυχεί» για τις παρενέργειες του πλαφόν. «Θα έπρεπε να εστιάσουμε στο πώς να μειωθούν οι τιμές του φυσικού αερίου για τος Ευρωπαίους καταναλωτές διασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια εφοδιασμού. Δεν έχω πεισθεί ότι ο μηχανισμός διόρθωσης των αγορών είναι επωφελής για οποιοδήποτε από τα δυο αυτά θέματα», είπε χαρακτηριστικά.

Σε κάθε περίπτωση, τα βασικά σημεία της συμφωνίας έχουν  ως εξής:

1.Ο μηχανισμός θα τεθεί σε ισχύ από τις 15  Φεβρουαρίου και θα έχει διάρκεια ενός έτους.

2.Θα ενεργοποιείται όταν οι τιμές στο συμβόλαιο επόμενου μηνός στον κόμβο TTF της Ολλανδίας υπερβαίνουν τα 180 ευρώ/MWh για τρεις μέρες. Η τιμή θα πρέπει επίσης να είναι 35 ευρώ/MWh  υψηλότερη σε σχέση με την διεθνή τιμή αναφοράς του LNG για τρεις ημέρες.

3. Άπαξ και ενεργοποιηθεί το πλαφόν, δεν θα επιτρέπονται συναλλαγές στα συμβόλαια επόμενου μήνα, τριμήνου και έτους στο TTF σε τιμή που να είναι πάνω από 35 ευρώ/MWh υψηλότερη σε σχέση με την τιμή αναφοράς του LNG. Αυτό είναι το λεγόμενο «δυναμικό» στοιχείο του μηχανισμού που αποσκοπεί στο να μπορούν οι χώρες της ΕΕ να «μπιντάρουν» για αέριο σε ανταγωνιστικές τιμές στις διεθνείς αγορές
4. Το πλαφόν δεν θα εφαρμόζεται στις εξωχρηματιστηριακές (over the counter) συναλλαγές. Προβλέπεται η δυνατότητα επέκτασης του πλαφόν από 31 Μαρτίου 2023 και σε άλλους ευρωπαϊκούς δείκτες πλην του TTF μετά από αξιολόγηση του ESMA (Ευρωπαϊκής Αρχής Κεφαλαιαγορών) και του ACER (Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας).
5. Προβλέπονται μηχανισμοί απενεργοποίησης του πλαφόν-με συνοπτικές διαδικασίες- σε περίπτωση που υπάρχουν ενδείξεις σημαντικής μείωσης των εισαγωγών LNG στην ΕΕ,  μείωσης των συναλλαγών στο TTF,  αύξησης της κατανάλωσης του φυσικού αερίου και αύξησης των margin calls των συμμετεχόντων  στις αγορές.
6. Αξιοσημείωτο είναι ότι, όπως υπογράμμισε χθες η Επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον, η Κομισιόν είναι έτοιμη να αναστείλει εκ των προτέρων την ενεργοποίηση του μηχανισμού εάν η έκθεση που εκπονούν η Ευρωπαϊκή Αρχή των Κεφαλαιαγορών ESMA και ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ΑCER) με ανάλυση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (που έχει ήδη προειδοποιήσει για κινδύνους στη χρηματοοικονομική σταθερότητα)  δείξει ότι «οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι από τα οφέλη». Η έκθεση αυτή θα δημοσιοποιηθεί πριν τις 15 Φεβρουαρίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Γερμανία παρά τις ενστάσεις της, ψήφισε τελικά υπέρ του πλαφόν, θέλοντας να στείλει ένα μήνυμα ενότητας, ενώ Αυστρία και Ολλανδία απείχαν από την τελική ψηφοφορία. «Κατά» ψήφισε η Ουγγαρία, με τον Ούγγρο ΥΠΕΝ να σημειώνει ότι θα επιδιώξει να εξαιρεθεί από το πλαφόν σε περίπτωση που αυτό εφαρμοστεί. Έντονα αρνητική ήταν –αναμενόμενα- η αντίδραση της Ρωσίας, με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου να χαρακτηρίζει  «μη αποδεκτό» το πλαφόν.

Απομένει να φανεί πώς θα λειτουργήσει στην πράξη ο Μηχανισμός με το βλέμμα στραμμένο όχι τόσο στο άμεσο μέλλον, αλλά στην άνοιξη του 2023. Όταν οι αποθήκες της ΕΕ θα έχουν αδειάσει μετά τη χειμερινή περίοδο και θα πρέπει να ξαναγεμίσουν, πιθανότατα χωρίς ρωσικό αέριο. Tότε εντοπίζεται ο κίνδυνος για την επόμενη μεγάλη κρίση τιμών. Και τότε θα έρθει –σύμφωνα με προβλέψεις πολλών ξένων οίκων και το πρώτο  μεγάλο crash test  που θα δείξει αν το πλαφόν θα μπορέσει όντως να ισορροπήσει μεταξύ της  συγκράτησης των τιμών του καυσίμου σε «διαχειρίσιμα» επίπεδα χωρίς  να εγείρει τον κίνδυνο εμφάνισης ελλείψεων σε φυσικό αέριο, «εκτρέποντας» φορτία LNG που χρειάζεται η ΕΕ σε άλλες αγορές.