Πρόσφατα ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα δυο κυλιόμενων ερευνών καταναλωτών και οικονομικού κλίματος (ΙΕΛΚΑ και ΣΕΛΠΕ) που προδιαγράφουν τις αγοραστικές διαθέσεις και προσδοκίες για τουλάχιστον το πρώτο εξάμηνο 2023. Τα κυρία ευρήματα είναι τα ακόλουθα επτά:
Παρ ότι υπάρχει μια σχετική βελτίωση σε σχέση με το καλοκαίρι στον υπο-δείκτη προσδοκιών για το επόμενο εξάμηνο, ακόμη βρισκόμαστε στα πολύ χαμηλά του -67 σε σχέση με τη βάση καταγραφής ακριβώς πριν τρία χρόνια. Υπάρχει μια αρνητική διάθεση των καταναλωτών για μεγάλες αγορές που αφορούν το σπίτι αφού το 80% θεωρεί ότι δεν είναι καλή στιγμή, ενώ 1 στους 2 θεωρούν ότι θα μειώσουν γενικά τις δαπάνες τους για αγορές το επόμενο εξάμηνο.
Ένας στους δύο καταναλωτές αναμένουν ότι θα αυξηθούν οι δαπάνες για τους λογαριασμούς το επόμενο εξάμηνο, που αυτή τη στιγμή αντιπροσωπεύουν περίπου το 1/3 των συνολικών δαπανών τους. Μάλιστα το 70% των μηνιαίων δαπανών αφορούν πλέον φόρους, ενοίκια και λογαριασμούς. Τα παραπάνω πιέζουν οικονομικά τα νοικοκυριά αφού αναγκάζονται να ξοδεύουν πολύ περισσότερα χρήματα από το εισόδημα τους αξιοποιώντας κάρτες, δανεικά και αποταμίευση.
Το 60% των καταναλωτών πιστεύουν ότι η αύξηση του κόστους ενέργειας θα μειώσει πάνω απο 20% το διαθέσιμο εισόδημα τους. Ενώ οι κατηγορίες αγαθών με ανατίμηση που θεωρούνται οι πιο επιβαρυντικές είναι το κόστος ενέργειας/θέρμανσης (43% των καταναλωτών), τα τρόφιμα (36%) και καύσιμα/μεταφορές (19%).
Οι καταναλωτές αναμένουν μια αύξηση κατά μέσο όρο 10% των τιμών στο επόμενο εξάμηνο, ενώ 3 στους 4 καταναλωτές θεωρούν ότι η αύξηση τιμών είναι το σημαντικότερο πρόβλημα τους σήμερα, πολύ υψηλότερο από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (Ιταλία στο 32%, Γερμανία στο 40%, Αγγλία στο 60%). Παράλληλα ο πληθωρισμός τους δημιουργεί πολύ έντονα συναισθήματα (όπως ανασφάλεια, άγχος, φόβος, θυμός) υψηλότερα από άλλα θέματα που ανησυχούν τη κοινή γνώμη όπως η πανδημία, η εισβολή στην Ουκρανία και οι τεταμένες σχέσεις με τη Τουρκία.
Το σημαντικότερο κριτήριο για την επιλογή προϊόντων είναι πλέον το κόστος για το 76% των καταναλωτών, μεγάλη αύξηση από το 43% που ήταν πριν δυο χρόνια. Η επωνυμία των προϊόντων είναι το μοναδικό άλλο κριτήριο που αναφέρεται ως σημαντικότερο από το 15% των αγοραστών. Ο παράγοντας κόστος δικαιολογεί και τη σταθεροποίηση στις συστηματικές ηλεκτρονικές αγορές σε υψηλά ποσοστά, αφού το 35% των καταναλωτών κάνει online αγορές τουλάχιστον κάθε δυο εβδομάδες (από 20% προ covid και 50% τη περίοδο των lockdown).
Οι καταναλωτές αξιοποιούν διαφορά επίπεδα άμυνας/αντίδρασης, όσον αφορά το επίπεδο επίδρασης στις συνολικές αγορές τους, για να εξοικονομήσουν κόστη όπως: αλλαγή διατροφικών συνηθειών μαγειρεύοντας περισσότερο (27%), αξιοποίηση προσφορών (84%) ή οικονομικότερων εναλλακτικών (75%), μείωση της κατανάλωσης σε τρόφιμα (67%) ή κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος (63%), και τέλος την αποφυγή αγορών (44%) ή την αναβολή αγορών για προσωπικά αντικείμενα και είδη σπιτιού (83%).
Για όλες τις κατηγορίες προϊόντων/υπηρεσιών (όπως προσωπική περιποίηση, ρουχισμός, είδη σπιτιού, δώρα, ταξίδια, είδη γραφείου, ηλεκτρονικά) σημαντική μερίδα των πολιτών (40%-50%) θα μειώσουν τις δαπάνες τους το επόμενο εξάμηνο με μηδενικά ποσοστά για αύξηση. Οι μοναδικές κατηγορίες που ανατρέπεται αυτή η αρνητική τάση είναι στα τρόφιμα και φάρμακα όπου είναι μοιρασμένα τα ποσοστά των καταναλωτών που αναμένουν μείωση ή αύξηση των αγορών τους.
Ο Γεώργιος Ι. Δουκίδης είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
