Υπό περισσότερες της μιας έννοιες, το βιβλίο αυτό του Γιώργου Αλογοσκούφη, έρχεται ταυτόχρονα ως υπόμνηση της πορείας των 200 χρόνων οικονομίας ενός ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους (άλλωστε ο ίδιος ο τίτλος του ενσωματώνει αυτήν την διάσταση) αλλά και των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή. Το δεύτερο αυτό προκύπτει και από το γεγονός ότι το ερμηνευτικό σχήμα Αλογοσκούφη – με τους τρεις ιστορικούς κύκλους: Ανεξαρτησία και θεμελίωση Κράτους (1821-1898, δηλαδή από την απελευθέρωση μέχρι την εγκατάσταση του ΔΟΕ…), εθνική επέκταση/ενοποίηση (1899-1949, δηλαδή από την οικονομική σταθεροποίηση και μέσα από πολέμους και κρίσεις μέχρι την μεταπολεμική/μετεμφυλιακή ανασυγκρότηση), οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, με την επιλογή Δύσης και ΕΕ (1950-2019) – ακολουθεί βασικά την λογική των διαδοχικών ανόδων/θριάμβων και υποχωρήσεων/καταστροφών. Που τις έχουμε δει περισσότερο στους ιστορικούς όπως ο Γιώργος Δερτιλής ή ο Στάθης Καλύβας.
Η περιοδολόγηση Αλογοσκούφη είναι διαφορετική, καθώς προκύπτει από μείζονες οικονομικούς κύκλους: Κάθε περίοδος μπαίνει στο μικροσκόπιό του με την επιδίωξη/ανάγκη να αναδειχθούν οι βαθύτεροι μηχανισμοί που οδηγούν τις εξελίξεις. Έτσι, οι πτωχεύσεις του 1893 και του 1932 και η κρίση χρέους του 2010 (δηλαδή οι στιγμές κορύφωσης αδιεξόδων που χτίζονταν με τα υψηλά εξωτερικά ελλείμματα και που κλόνιζαν την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών, στην οποία είχε εξαρχής επιλέξει να στηριχθεί η νεόκοπη χώρα των αρχών του 19ου αιώνα) παρακολουθούνται να καταλήγουν σε εξωτερική επιβολή οικονομικού ελέγχου, από τον ΔΟΕ του Μεσοπολέμου μέχρι την Τρόικα/τους Θεσμούς των πρόσφατων Προγραμμάτων Προσαρμογής/Μνημονίων. Πίσω τους καταλείπουν κάθε φορά ένα ίζημα διδαγμάτων, αλλά και αρνητικά κοινωνικά αντανακλαστικά.
Πάντως η λογική είναι διαχρονικά παρόμοια, και είναι μια λογική που την βλέπουμε να επικρατεί συχνά την τελευταία εποχή – μαζί, άλλωστε, και με την ανάδειξη του τι σήμανε, διαχρονικά, η επιλογή «της Δύσης». Από τα δάνεια του Αγώνα στο Λονδίνο, που μπορεί να έφεραν πτωχεύσεις και εξαρτήσεις, αλλά απετέλεσαν και την πρώτη αναγνώριση κρατικής οντότητας της Ελλάδας προτού καν αυτή αποτελέσει υποκείμενο του διεθνούς δικαίου και μέχρι την ένταξη στην (τότε) ΕΟΚ , αργότερα στην Ευρωζώνη – και με την αποφυγή του Grexit, εντέλει. Ειδικά οι τελευταίες φάσεις, εκείνες στις οποίες ο συγγραφέας είχε ρόλο – «ατελέσφορες προσπάθειες σύγκλισης και προσαρμογής» (1990-99) και «από την ευφορία στην μεγάλη καθίζηση» (2001-19) – προσεγγίζονται με στοιχείο αυτογνωσίας, αν και λιγότερο αυτοκριτικής απ’ ό,τι θα προσδοκούσε κανείς.
Αυτή η προσέγγιση, ωστόσο, έρχεται να συνδυαστεί με μια άλλη επιλογή του βιβλίου Ο Γ. Αλογοσκούφης αναζητά «στην ποιότητα των θεσμών που φαίνεται να έχει μεγάλη σημασία για τις οικονομίες επιδόσεις της Ελλάδας σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρωζώνης» μεγάλο μέρος της ευθύνης για τους εκτροχιασμούς της οικονομίας, πέρα δηλαδή κι’ από την «ατελή και αναποτελεσματική δημοσιονομική προσαρμογή», ιδίως στην τελευταία φάση της οικονομίας, μετά το κλείδωμα στο ευρώ. Και η αλήθεια είναι πως, αν κανείς πάρει τους τωρινούς Δείκτες Διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας – κράτος δικαίου, ποιότητα ρυθμιστικού πλαισίου, αποτελεσματικότητα μηχανισμών διακυβέρνησης, έλεγχος της διαφθοράς, πολιτική σταθερότητα, εκπροσώπηση/συμμετοχή των πολιτών – και πάει πίσω, πολύ πίσω στην Ελληνική ιστορία των 200 χρόνων, θα διαπιστώσει το ίδιο μοτίβο ανεπάρκειας να επαναλαμβάνεται.
Δεν αποφεύγει να δει – στις φάσεις που ο ίδιος βρέθηκε κοντά, ή και στο κέντρο της άσκησης οικονομικής πολιτικής – το πώς «η περιοριστική νομισματική και συναλλαγματική πολιτική οδήγησε μεν στην πτώση του πληθωρισμού και των ονομαστικών επιτοκίων, αλλά με τίμημα την περαιτέρω επιδείνωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονομίας», ή πάλι πώς «οι κίνδυνοι από την αύξηση του εξωτερικού δανεισμού σε μεγάλο βαθμό αγνοήθηκαν απ’ όλους για σχεδόν 10 χρόνια», με αποτέλεσμα τον εφησυχασμό. Όμως η θεσμική υστέρηση τον απασχολεί περισσότερο.
Η κατακλείδα του βιβλίου Αλογοσκούφη αποτελεί περίπου μιαν έκκληση, για ένα «μεσόχρονο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και ανάκαμψης από το ευρύτερο δυνατό πολιτικό φάσμα». Ένα πρόγραμμα που δεν μπορεί να πετύχει αν κυριαρχούν «αντικρουόμενες κυβερνητικές προτεραιότητες μεταξύ κομμάτων εξουσίας και προσδοκίες ανατροπής σε περίπτωση αλλαγής Κυβέρνησης». Εκεί που βρισκόμαστε σήμερα, αυτή η κατάθεση-μαζί-με-έκκληση αξίζει να προσεχθεί ιδιαίτερα. Ακριβώς επειδή προέρχεται από κάποιον που κουβάλησε ευθύνη, την οποία (με τον τρόπο του, βέβαια) αποδέχεται.
