Ο λαϊκισμός των φόρων και ο λαϊκισμός του δώσε
Αυτό που συνέβη με τη Liz Truss στη Βρετανία είναι εκείνο που περιγράφεται ως θεία δίκη. Φυσικά ο λαϊκισμός και οι ανέφικτες υποσχέσεις δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Ούτε στο εξωτερικό ούτε πολύ περισσότερο στην Ελλάδα. Όμως στην περίπτωση της κ. Truss στη Βρετανία η τιμωρία ήρθε ακαριαία.
Όσα έγιναν και οδήγησαν στην παραίτησή της 44 ακριβώς μέρες μετά την εκλογή της θα διδάσκονται σίγουρα για πάντα στην πολιτική ιστορία. Πίσω από αυτή την τιμωρία ήταν το θέμα για το οποίο επέλεξε να λαϊκίσει ή να δείξει την ιδεοληψία της (διαλέγετε και παίρνετε), αλλά και ο τρόπος που λειτουργούν τα πράγματα στις μέρες μας διεθνώς: Με άλλα λόγια, το θέμα πάνω στο οποίο κάηκε ήταν η οικονομία και τιμωρός ήταν οι αγορές οι οποίες ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα.
Προσωπικά πιστεύω ότι κανείς δημαγωγός δεν μένει τελικά ατιμώρητος για τα ψέματά του. Το ίδιο και όσοι τον πιστεύουν. Απλώς ο χρόνος της τιμωρίας ενδεχομένως αργεί κάποιες φορές, διότι τα θέματα που επιλέγει κανείς να λαϊκίσει και οι συνθήκες μέσα στις οποίες λειτουργεί μπορεί να έχουν διαφορετική υφή. Κάνεις μια ζημιά πχ στο εκπαιδευτικό σύστημα που φαίνεται μετά από αρκετά χρόνια. Ή καταφεύγεις σε πατριδοκαπηλία η οποία πληρώνεται ή καθυστερεί να πληρωθεί ανάλογα με τις συγκυρίες.
Στην περίπτωση της κ. Truss είχαμε έναν δεξιό λαϊκισμό. Είναι γνωστή η έμφαση που δίνεται από σημαντική μερίδα πολιτικών στους Αγγλοσαξονικές χώρες για τη μείωση των φόρων. Σωστά κατά τη γνώμη μου, διότι το μεγάλο κράτος είναι παράγοντας καθυστέρησης και οπισθοδρόμησης. Το ζήτημα όμως τίθεται όταν υπερβαίνει κανένας το μέτρο. Και η κυβέρνηση Μητσοτάκη μείωσε τους φόρους, αλλά λελογισμένα, λαμβάνοντας υπόψη την πορεία των ελλειμμάτων και του χρέους. Και τελικά η λελογισμένη μείωση των φόρων ήταν παράγοντας που ενίσχυσε την ανάπτυξη.
Η περίπτωση Truss όμως ήταν κάτι τελείως διαφορετικό. Προς τέρψιν του εκλογικού της ακροατηρίου, είχε υποσχεθεί μείωση των φόρων που θα καλυπτόταν από τη διεύρυνση του ελλείμματος και του χρέους! Και επειδή «δωρεάν γεύμα» δεν υπάρχει στα οικονομικά, ο πέλεκυς της τιμωρίας από τον αυτοματισμό των αγορών έπεσε αμέσως. Τα spreads εκτινάχθηκαν. Η στερλίνα υπονομεύτηκε. Το ΔΝΤ εξεγέρθηκε. Η κυβέρνηση κλονίστηκε. Και η Πρωθυπουργός παραιτήθηκε, καταγράφοντας αρνητικό ρεκόρ παραμονής στην εξουσία.
Όλα αυτά δείχνουν σ’ όσους το «τερματίζουν» με τη μείωση των φόρων πως υπάρχουν όρια στις κινήσεις τους, διότι υφίστανται ανελέητοι διορθωτικοί μηχανισμοί των αγορών που ξεπερνούν τις δυνατότητες ακόμα και ενός πολύ ισχυρού κράτους.
Το ίδιο ισχύει και για την αντίπερα όχθη του λαϊκισμού, του αριστερού λαϊκισμού δηλαδή. Ή εν πάση περιπτώσει, για να μην τα χαλάσουμε στην ορολογία, στο λαϊκισμό του «δώσε»: Δώσε επιδόματα, δώσε συντάξεις, δώσε ό,τι έχεις και δεν έχεις, απλώς και μόνο για να παραστήσεις τον καλό, τον φιλολαϊκό και τον φιλεύσπλαχνο. Και να ψαρέψεις μερικές ψήφους αφελών. Ο λαϊκισμός του «δώσε» ενδημεί ιδιαιτέρως στην πατρίδα μας, παρόλο που τον πληρώσαμε την περασμένη δεκαετία και πήγε να κοστίσει την ίδια παραμονή μας στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη δήθεν μαγική εξαφάνιση «με ένα νόμο και ένα άρθρο» των προβλημάτων από τον ΣΥΡΙΖΑ το 2015.
Ένα μεγάλο τμήμα του εκλογικού σώματος έμαθε καλά το μάθημα των συνεπειών αυτού του είδους του λαϊκισμού και γι’ αυτό ψήφισε τη Νέα Δημοκρατία το 2019. Όμως επειδή ο λαϊκισμός ποτέ δεν πεθαίνει, τον βλέπω ως υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων να επανακάμπτει όλους τους τελευταίους μήνες.
Η κυβέρνηση, εξαντλώντας τις δυνατότητες του προϋπολογισμού και της οικονομίας, στήριξε νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε σχέση με τις επιπτώσεις του κορωνοϊού, ενώ κάνει το ίδιο για την ενεργειακή κρίση. Και προχωρεί σε μια όσο πιο ουσιαστική γίνεται υπό τις περιστάσεις στήριξη των συνταξιούχων, των εργαζόμενων που αμείβονται με κατώτατο μισθό και των αδύναμων οικονομικά με θετικές παρεμβάσεις στις συντάξεις, τον κατώτατο μισθό και τα επιδόματα.
Είναι όμως προφανές ότι όλες αυτές οι παρεμβάσεις οι οποίες γίνονται ακριβώς διότι η οικονομία, παρά τις δυσμενείς διεθνείς συνθήκες, έχει βρεθεί σε θετική πορεία (σημαντική αύξηση των επενδύσεων και των εισαγωγών, μείωση της ανεργίας κατά 5 μονάδες, πολύ σημαντική αύξηση του ΑΕΠ) δεν αρκούν καθόλου στην αντιπολίτευση, αλλά και σε ένα σημαντικό τμήμα των μέσων ενημέρωσης, ιδιαίτερα δε ορισμένων τηλεοπτικών εκπομπών. Επανερχόμαστε στο γνωστό μοτίβο που ζούσαμε όλες τις τελευταίες δεκαετίες «τι είναι αυτή η αύξηση; Ένα κουλούρι την ημέρα». Ο δε αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης γίνεται εκφραστής, ακόμα μια φορά, αυτού του αριστερού λαϊκισμού, επανερχόμενος με ένα ενισχυμένο και επαυξημένο, νέο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Αυξήσεις τύπου 2014-2015 στους πάντες, ενώ την ίδια στιγμή μιλά για δήθεν καταστροφή της οικονομίας. Trussonomics εκεί, Τσιπροnomics εδώ.
Λένε ότι «παλιό άλογο περπατησιά δεν αλλάζει» ή και μιας και μιλάμε για την Αγγλία “you can’t teach an old dog new tricks”. Θέλω όμως να ελπίζω ότι όσοι τείνουν να ξεχάσουν όλα όσα ζήσαμε την περασμένη δεκαετία, θα μάθουν από το πάθημα της κ. Truss την περασμένη εβδομάδα. Ακραίος λαϊκισμός είναι εκεί, ακραίος λαϊκισμός είναι και εδώ. Λαϊκισμός των λίγων φόρων στη Βρετανία, λαϊκισμός του «δώσε ενώ δεν έχεις αυτά που υπόσχεσαι» στην Ελλάδα. Οι αγορές αντέδρασαν εκεί, οι αγορές αντέδρασαν και εδώ την περασμένη δεκαετία. Είναι πολύ πρόσφατο για να το ξεχάσουμε! Κι αν πολιτικοί και δημοσιογράφοι δεν μπορούν να συνετιστούν, ας μην τους ακολουθήσουν οι πολίτες. Ας μάθουν να ακολουθούν όσους λένε λιγότερα. Τα λιγότερα σημαίνουν περισσότερα!
Ο Κωστής Χατζηδάκης είναι υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων
