Αυτό που συνέβη το προπερασμένο Σάββατο στην Κρήτη, έμοιαζε κάτι που συμβαίνει μία φορά κάθε 500 χρόνια: Άνοιξαν οι ουρανοί και σε 10 λεπτά έπεσε όσο νερό πέφτει σε 3-4 χρόνια. Φαινόμενο όχι σύνηθες αλλ’ ούτε τελείως απροσδόκητο: Οι παράκτιες πλημμύρες πυκνώνουν σε όλη την Ευρώπη, οι ζημιές που αφήνουν πίσω θα είναι 30 φορές μεγαλύτερες την επόμενη 30ετία, η Ελλάδα έχει ήδη μεγάλη (και πικρή) εμπειρία. Ειδικά σε περιοχές με μικρές λεκάνες απορροής, όπως η Αγία Πελαγία, έχουμε θρηνήσει 4 θανάτους στην Ιαλυσό της Ρόδου το 2013, 25 θανάτους στη Μάνδρα το 2017, άλλους 8 θανάτους στα Πολιτικά και στα Βασιλικά της Εύβοιας το 2020.
Οι αιτίες; Βεβαίως, οι μυωπικές αλλαγές στις χρήσεις γης και το κτίσιμο μέσα σε κοίτες χειμάρρων, η επιπόλαια στεγανοποίηση της επιφάνειας του εδάφους, η κατασκευή οδικών έργων εγκάρσια προς την κοίτη χειμάρρων, οι αυθαιρεσίες στην κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων -που μερικές φορές έχουν γίνει ίσα ίσα για να λέμε ότι, δήθεν, προνοήσαμε. Κι όλα αυτά παίρνουν άλλη διάσταση στις συνθήκες της κλιματικής κρίσης, που προκαλεί συχνές βροχοπτώσεις μικρής διάρκειας κι απίστευτης σφοδρότητας. Και το θέμα ίσως δεν θα ήταν τόσο σπουδαίο αν δεν θα είχε διάρκεια. Θα έχει, όμως.
Στην προβιομηχανική περίοδο, πριν το 1870, στην ατμόσφαιρα υπήρχαν περίπου 280 μέρη/εκατ. (ppm) διοξειδίου του άνθρακα. Μετά από 250 χρόνια, έχουν ξεπεράσει τα 417 ppm. Εκπέμποντας κάθε χρόνο 52 δισ. μετρικούς τόνους διοξείδιο του άνθρακα κι άλλα αέρια θερμοκηπίου, έχουμε τυλίξει τον πλανήτη με μια «κουβέρτα αερίων» και τον υπερθερμαίνουμε. Έτσι, η κλιματική κρίση θα συνεχιστεί ακόμα κι αν αύριο μηδενίζαμε τις εκπομπές αερίων, καθώς όσα έχουν ήδη σωρευτεί στην ατμόσφαιρα θα διατηρηθούν επί αρκετές 10ετίες -αργούν να διαλυθούν. Το πρόβλημα είναι εδώ, είναι και μπροστά μας. Θα το κληροδοτήσουμε στις νέες γενιές.
Τι να κάνουμε; Η κοινή λογική θέτει δύο στόχους. Πρώτος, η δραστική μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Δυστυχώς, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει πάει πίσω αυτήν την προσπάθεια, παγκοσμίως η συζήτηση έχει αλλάξει, αντί να συζητάμε πόσο γρήγορα θα αποσυρθούν το φυσικό αέριο και τα άλλα ορυκτά καύσιμα αγωνιούμε αν θα διαθέτουμε τέτοια καύσιμα -αυτή είναι η μεγάλη ήττα της ανθρωπότητας από την εισβολή Πούτιν. Δεύτερος στόχος, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας όλων των κρίσιμων υποδομών, ώστε να ανταποκρίνονται στα ακραία μεν αλλ’ όχι σπάνια φαινόμενα της κλιματικής κρίσης. Η πρόκληση είναι ιστορική για όλο τον κόσμο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το έργο είναι τιτάνιο για όλη την ανθρωπότητα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, τιτάνιο είναι και καθ’ ημάς. Ερώτημα: Τι καταλαβαίνουμε και τι κάνουμε ως πολίτες και ως κράτος; Τα συμπεράσματα από την πρόσφατη κακοκαιρία στην Κρήτη, δεν εμπνέουν αισιοδοξία: Οι περισσότεροι από τους πολίτες που επλήγησαν αρκούνται να περιμένουν από το κράτος (δηλαδή τους άλλους φορολογούμενους) αποζημιώσεις για τις καταστροφές, καθώς δεν ασφαλίζουν μαγαζιά και σπίτια για κίνδυνο πλημμύρας/πυρκαγιάς -παρότι είναι μικρό το κόστος και, αν η ασφάλιση γινόταν υποχρεωτική, θα γινόταν ελάχιστο.
Αν σε αυτό περιορίζεται η κοινωνική αντίδραση, η κυβέρνηση και το πολιτικό σύστημα γενικότερα δείχνουν ότι δεν κατανοούν το πρόβλημα, το μέγεθός του και τις ανατροπές που επιβάλλει η αντιμετώπισή του -ήταν άλλωστε αποκαρδιωτικό ότι, πρόσφατα, στις δεκάδες χιλιάδες λέξεις των ομιλιών τους στη 86η ΔΕΘ, οι πολιτικοί αρχηγοί δεν είπαν κουβέντα για την κλιματική κρίση.
Για να (ξανα)κτίσουμε τις υποδομές ώστε να αντέχουν στα συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα, προϋποτίθενται ανατροπές στην κατανομή των διαθέσιμων πόρων (παράδειγμα προς αποφυγή είναι ο τρόπος που κατανέμονται οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης), στο ύψος των διαθέσιμων πόρων και, τέλος, στις προτεραιότητες της δημοσιονομικής πολιτικής. Αν, παράδειγμα, απαιτούνται μεγάλες παραγωγικές δαπάνες για την ενίσχυση των δημόσιων υποδομών, πόσο ορθολογικό είναι να παραμένει ως κεντρική προτεραιότητα η μείωση των φόρων (τα έσοδα των οποίων είναι χαμηλά ως ποσοστό του ΑΕΠ…) με τη φοροαποφυγή και τη φοροδιαφυγή να χαίρουν άτυπης πλην αποτελεσματικής προστασίας, στο απυρόβλητο;
